مراحل رشد و تکامل کودک در انتخاب همبازی

کودکان ۶ تا ۸ ماهه بيشتر با محيط بازى خود سروکار دارند تا اسباب‌بازى يا همبازى خود. در اين دوره، معمولاً، به کودکان ديگر توجه نمى‌شود. هنگامى که تماس با کودک ديگر به‌وجود مى‌آيد، اگر اين تماس دوستانه باشد، چيزى بيش از لبخند زدن، يا احتمالاً گرفتن کودک ديگر ديده نمى‌شود. و وقتى برخورد پرخاشجويانه‌اى به‌وجود آيد، بيشتر به‌صورت کلى ظاهر مى‌شود که ممکن است به شکل تلاش در گرفتن اسباب‌بازى از ديگرى بروز کند.

کودکان، از ۹ تا ۱۳ ماهگي، بيشتر به اسباب‌بازى توجه دارند تا همبازي. از آنجا که کودکان در اين دوره به اسباب‌بازى خيلى اهميت مى‌دهند، به دعوا بر سر آنها با کودکان ديگر گرايش دارند. برخلاف مشاجرات قبلي، دعوا شخصى‌تر مى‌شود، هرچند باز هم اسباب‌بازى بيش از همبازى مرکز توجه است؛ يعنى هنوز خصومت واقعى به ميان نيامده است.

معمولاً کودکان کوچکتر تمايل دارند به تنهائى بازى کنند و هنگامى که با اسباب‌بازى‌هاى خود مشغول هستند، نظارت شخصى بزرگسالان که آنان را دوست دارد، براى آنها لذّت‌آور است. کودکان بين سنين ۱۴ تا ۱۸ ماهگى طرز تلقّى خود را نسبت به همبازى‌هاى خود تغيير مى‌دهند و چون نيازهاى مربوط به اسباب‌بازى تا حدود زيادى ارضاء مى‌شوند، مشاجرات با ديگران نيز کاهش مى‌يابد.

براى کودکان ۱۹ تا ۲۵ ماهه اسباب‌بازى‌ها و همبازى‌ها اهميت بيشترى مى‌يابد و ارتباط اجتماعى بيشتر مى‌شود. کودکان، براى انطباق با وضع همبازى‌ خود، رفتار خويش را تغيير مى‌دهند. کودکان دو تا سه ساله، معمولاً دوست دارند در نزديکى يکديگر بازى کنند و هر کدام با اسباب‌بازى‌ها و کارهاى خود مشغول باشند. در حقيقت، تمايل دارند که به تنهائى و در ميان جمع کودکان بازى کنند. در اين مرحله (دو تا سه سالگي) تمايلى به سهيم کردن ديگران در اسباب‌بازى‌هاى خود ندارند؛ چون هنوز مفاهيم قرض دادن و حس مالکيت در آنان به خوبى شکل نگرفته است و از سوى ديگر مى‌ترسند که ديگران اسباب‌بازى‌هاى آنها را بشکنند و يا خراب کنند. کودک چهار ساله دلش مى‌خواهد با ديگران معاشرت کند، ولى هنوز آماده نيست مشکلاتى را که ميان او و همبازى‌ خود به‌وجود مى‌آيد حل کند و حتماً بايد بزرگتران در اين کار دخالت کنند. کودکان چهار ساله بيشتر تمايل دارند با چهار سالگان بازى کنند.

آنان به گفتگوهاى دور و درازى مى‌پردازند و نقشه‌هاى طويلى مى‌کشند و اغلب ميان آنها نزاع درمى‌گيرد و آخر کار خودرا حق به جانب مى‌پندارند.

کودک، از پنج و شش سالگى به بعد، مى‌تواند همبازى مناسبى براى خود پيدا کند. در ابتداى اين مرحله، کودک معمولاً ستيزه‌جو و به هنگام بازى خودخواه است. اما نبايد اجازه داد اين صفات جزء خلق و خوى هميشگى آنان بشود. لازم است کم‌کم راه و روش سلوک و سازش با بچه‌هاى ديگر را ياد بگيرند. آنان وقتى با همديگر بازى مى‌کنند، باهم حرف مى‌زنند و اغلب به کمک هم در بازى ادامه مى‌دهند. آنان، با کارهاى مشترکى که انجام مى‌دهند، تجاربى را از يکديگر مى‌آموزند و فوايد همکارى و کارهاى مشترک را درک مى‌کنند.