تورش (Bias) در مطالعات مورد شاهدی

تورش عبارت از هرگونه خطاى منظم در تعيين رابطه بين عامل مواجهه و بيمارى است. در نتيجهٔ تورش برآورد خطر نسبى (RR) ممکن است افزايش يا کاهش يابد، تورش بازتاب نوعى عدم قابليت مقايسه بين گروه‌هاى مورد بررسى و شاهد است. بايد هنگام ارزشيابىِ رابطه بين علت احتمالى و اثر حاصله، امکان تورش درنظر گرفته شود.

در بررسى‌هاى همه‌گيرى شناختى، انواع گوناگون تورش ممکن است پيدا شود که بعضى از آنها عبارتند از:

۱. تورش به‌علت مخدوش شدن، به عامل مخدوش همواره به‌عنوان يکى از منابع مهم تورش توجه شده است. در بررسى‌هاى شاهد مورد اين نوع تورش را با همسان‌سازى مى‌توان ازبين برد.

۲. تورش مربوط به يادآورى وقايع، هنگامى که از افراد مورد يا شاهد درباره پيشينه گذشته آنها سؤال شود احتمال زياد هست که افراد مورد، وجود بعضى حوادث يا عوامل را بيش از افراد شاهد - که سالم هستند - به‌ياد بياورند. مثلاً، کسانى که مبتلا به سکته قلبى شده‌اند بيشتر احتمال دارد که بعضى عادات يا وقايع را به‌خاطر بسپارند و به‌ياد آورند تا کسانى که مبتلا نشده‌اند.

۳. تورش انتخاب، افراد مورد و شاهد ممکن است نماينده گوياى بيماران و غيربيماران جامعه نباشند و ممکن است اختلاف‌هاى سيستماتيک در ويژگى‌هاى اين دو گروه باشد، تورش انتخاب را با جلوگيرى از وجود آن از همه بهتر مى‌توان کنترل کرد.

۴. تورش برکسون Berkesonian Bias، يک نمونه خاص تورش، تورش برکسون است، که به نام شناسايى کننده آن دکتر ژوزف برکسون ناميده مى‌شود. علت اين تورش اختلاف در ميزان پذيرش بيمارستانى در مردمى است که بيمارى‌هاى مختلف دارند (مانند گروه مورد و شاهد بيمارستانى).

۵. تورش مصاحبه‌کننده، اگر مصاحبه‌کننده فرضيه موردنظر را بداند و بيماران را هم بشناسد اين نوع تورش ممکن است بروز نمايد. زيرا آگاهى قبلى ممکن است منجر به پرسش دقيق‌تر از بيماران (نسبت به افراد شاهد) درباره وجود سابقه مثبت تماس با عامل سببى مظنون شود. وسيله مفيد براى کنترل اين نوع تورش توجه به متوسط طول مدت مصاحبه با بيماران و مقايسه آن با مدت صرف‌شده براى افراد شاهد، مى‌باشد. اين نوع تورش را با انجام مطالعه بصورت دوسوکور (Double-Blind) مى‌توان ازبين برد

مزايا و معايب بررسى‌هاى شاهد - مورد: جدول شماره ۷ مزايا و معايب بررسى‌هاى شاهد و مورد را به‌اختصار نشان مى‌دهد.

جدول مزايا و معايب بررسى‌هاى شاهد - مورد

	مزايا			۱. اجراى آن نسبتاً آسان است. ۲. سريع و ارزان (در مقايسه با بررسى‌هاى همگروهى) است. ۳. تعداد نسبتاً کمى افراد براى مطالعه لازم است. ۴. بخصوص براى پژوهش در بيمارى‌هاى نادر يا بيمارى‌هايى که اطلاعات درمورد آنها کم است مناسب است ولى يک بيمارى نادر در جمعيت عام (مانند لوکمياى بزرگسالان) ممکن است در گروه‌هاى در معرض خطر خاص (مانند مواجهه با پرتوى مجهول در دوران باردارى) نادر نباشد. ۵. براى افراد مورد بررسى خطرى ندارد. ۶. امکان مى‌دهد که بيش از يک نوع عامل سببى بررسى شوند (مثلاً سيگار کشيدن، فعاليت جسمى و ويژگى‌هاى شخصيتى در سکتهٔ قلبي). ۷. عوامل خطر را مى‌توان شناسايى و تدابير پيشگيرى و مبارزه با بيمارى معقول برقرار نمود. ۸. خسته‌کننده نيست زيرا پيگيرى افراد در آينده لازم نمى‌شود. ۹. مشکلات اخلاقى آن خيلى کم است.
	معايب			۱. مشکلات مربوط به تورش (مانند اعتماد بر حافظه يا اسناد گذشته، که صحت آنها معلوم نيست)، تعيين درجه اعتماد آگاهى‌هاى بدست آمده دشوار و گاهى غيرممکن است. ۲. ممکن است انتخاب يک گروه مناسب شاهد دشوار باشد. ۳. ميزان بروز را نمى‌توان اندازه گرفت و فقط خطر نسبى را مى‌توان برآورد کرد. ۴. بين علل و عوامل مرتبط نمى‌توان تميز قايل شد. ۵. براى ارزشيابى درمان بيمارى يا پيشگيرى از آن مناسب نيست. ۶. گويابودن گروه مورد و شاهد هم يک نکته مهم موردنظر است.