بررسی تعطیلات ملی

بهترين شيوهٔ شمارش مسافران داخلى توجه به واحد خانواده است که منشاء فرستادن مسافر است و مشخصات آن را روشن مى‌کند. اين روش، بررسى ساده‌اى است بر مبناى نمونه‌بردارى از همهٔ اهالى يک کشور (به شرطى که نمونهٔ مزبور مظهر و نمايندهٔ تمامى اهالى کشور باشد) و اين نمونه‌بردارى‌ها در مکان‌هائى که ساکنان آنها در دورهٔ خاصى مسافرت مى‌کنند انجام مى‌پذيرد.

از سال ۱۹۵۱ به بعد اين روش براى اندازه‌گيرى حجم، ارزش و مشخصات تعطيلات انگليسى‌ها، نخست به‌وسيلهٔ 'بريتيش تراول اسوسى يشن ـ British Travel Association' (انجمن مسافرتى انگليس) و سپس به‌وسيلهٔ جانشين آن 'بريتيش توريست آتوريتى ـ British Tourist Authority' (مؤسسهٔ جهانگردى انگليس) با تشريک مساعى مؤسسات ديگر با موفقيت مورد استفاده قرار گرفت.

در سال‌هاى اخير، با استفاده از همين روش، در فرانسه، آلمان، ايتاليا، هلند و سوئد بررسى‌هائى شده است.

در سال ۱۹۶۷، کميتهٔ جهانگردى سازمان همکارى و توسعهٔ اقتصادى پيشنهاد کرد که در پژوهش‌ها و بررسى‌هاى مربوط به جهانگردى داخلى کشورها اطلاعات يکسانى جمع‌آورى شود تا مقايسٔ آنها به سهولت امکان‌پذير باشد. کميتهٔ مزبور همچنين تأکيد کرد که بررسى بايد فقط مقطع تعطيلات را دربرگيرد؛ بدين معنى که توقف‌هاى خارج از محل سکونت دائمي، که براى تجديد سلامتى و تمدّد اعصاب يا تفريح است و دست کم چهار شب متوالى به طول مى‌انجامد، بايد موردنظر باشد و اطلاعات مربوط به اين قبيل موارد بايد با استعلام شفاهى صورت پذيرد و در هر پژوهشى بايد نمونه‌گيرى تصادفى از پنج هزار تا ده هزار تن از اهالى به‌عمل آيد، تا به‌قدر کافى از نظر آمارى قابل اعتماد باشد.

پرسش‌نامه بايد مشتمل بر مطالب زير باشد: تعداد افراد خانواده يا تفکيک سن و جنس، شغل، ميزان درآمد کسانى‌که از تعطيلات براى مسافرت استفاده مى‌کنند، افرادى که از تعطيلات براى مسافرت استفاده نکرده‌اند، تعداد مسافرت‌هاى تعطيلاتي، ميانگين تعطيلات عمده، تعداد افرادى که از تعطيلات براى مسافرت استفاده کرده‌اند، مدت توقف شبانهٔ آنها در مقصد، يا تفکيک تعداد شب‌هائى که در مهمانسراها و ديگر مکان‌هاى پذيرائى اقامت کرده‌اند، نوع وسيلهٔ آمدورفت مورد استفاده و بالاخره ميزان پولى که در طول مسافرت خارجى و داخلى مصرف شده است.

گذراندن تعطيلات در خارج از کشور از اين نظر مورد بررسى قرار مى‌گيرد که بتوان ميان تعداد تعطيلاتى که مردم در کشور خود مى‌گذرانند و تعداد تعطيلاتى که به خارج از کشور سفر مى‌کنند سنجشى به‌عمل آورد.

مشخصات کسانى‌که از تعطيلات براى مسافرت استفاده نمى‌کنند از اين نظر در آمار آورده شده که اطلاعات مربوط به تمام اهالى تکميل شود و موارد تفاوت بين کسانى‌که از تعطيلات براى مسافرت استفاده مى‌‌کنند و آنها که اصلاً در طى تعطيلات به مسافرت نمى‌روند روشن شود.

اين پژوهش‌هاى آماري، از يک سو، مربوط به کسانى است که ايام تعطيلات را هم در کشور خود به‌سر مى‌برند و هم به خارج مسافرت مى‌کنند و از سوى ديگر، کسانى‌که در تعطيلات خود اصلاً مسافرت نمى‌کنند بررسى دو گروه کاملاً متمايز بدين معنى است که در عمل، پژوهش، به جهانگردى داخلى کشور محدود نمى‌شود و در عين حال اين امکان را به‌وجود مى‌آورد که بتوان با بررسى آمار، وضع جهانگردى داخلى کشور را به روشنى دريافت از آنجا که اين آمار، مربوط به اهالى يک کشور است، شايسته است که در اين بخش آن را در مبحث جهانگردى داخلى مورد بحث قرار دهيم.

بررسى تعطيلات ملى از لحاظ جهانگردى داخلى کشور در وهلهٔ اول، اطلاعات مربوط به حجم، تعطيلات، هزينه و مشخصات بازار تعطيلاتى را روشن مى‌سازد.

آمارى که برحسب تقسيمات جغرافيائى تنظيم شده است نيز مى‌تواند اطلاعات جامعى دربارهٔ حجم آمدورفت تعطيلاتى براى يک مقصد ويژه و همچنين منشاء پيدايش و مشخصات آن ارائه دهد.

براى ارائهٔ نمونه‌اى از اين نوع پژوهش‌ها، خلاصه‌اى از بررسى‌هاى مربوط به مسافرت ساکنان انگليس در سال ۱۹۷۰، که 'مؤسسهٔ بررسى تعطيلات در انگليس' تهيه کرده، در زير آمده است.

هر سال براى تعيين جزئيات تعطيلاتى که اهالى انگليس طى دوازده ماه گذشته به مسافرت اختصاص داده‌اند، پژوهش‌هائى به‌وسيلهٔ مؤسسه ذکرشده صورت مى‌گيرد که خلاصهٔ آن به‌شرح زير است:

۱. اين پژوهش‌ها صرفاً به مسافرت‌هاى تعطيلاتى مربوط است و مسافرت‌هاى ديگر را شامل نمى‌شود.

۲. اين بررسى مربوط به تعطيلاتى است که ضمن آنها مسافران چهار شب يا بيشتر از منزل خود دور مى‌شوند.

۳. اين پژوهش مربوط به تعطيلاتى است که در داخل و خارج از کشور صرف مى‌شود.

۴. اگر در مدت يک سال، براى مسافر تنها از يک تعطيلى استفاده مى‌شود، آن را تعطيلى اصلى و اگر از مرخصى تعطيلاتى دو بار يا بيشتر استفاده شود، آن تعطيلى را که طولانى‌تر است، تعطيلى اصلى و چنانکه از دو يا چند تعطيلى که از لحاظ مدت با هم مساوى باشند، استفاده شود آن تعطيلى را که در قلب تابستان يا نزديک‌تر به آن است، تعطيلى عمده به حساب مى‌آيد.

۵. اطلاعات اساسى مربوط به تعطيلات شامل موارد زير است:

ـ مدت تعطيلات، ماهى که در آن براى مسافرت از تعطيلى استفاده شده است؛

ـ نوع اقامتگاه مانند مهمانسرا، متل و غيره؛

ـ تعداد و ترکيب گروهى که با هم براى گذراندن تعطيلات مسافرت کرده‌اند و هزينه‌اى که گروه مجموعاً و هر نفر به‌طور انفرادى متحمل شده است.

اين اطلاعات هر سال جمع‌آورى مى‌شود تا بتوان آنها را با اطلاعات سال‌هاى گوناگون سنجيد.

۶. هر ساله ممکن است اطلاعات تکميلى تهيه و جمع‌آروى شود از اين اطلاعات مؤسسات گوناگون يا گروه ويژه‌اى (توليدکنندگان و توزيع‌کنندگان خدمات جهانگردي) بهره مى‌برند. مثلاً هنگامى‌که در مورد ميزان خروج ارز براى مسافرت به خارج از انگلستان محدوديت و مقرراتى وضع گرديد، دربارهٔ تأثير اين مقررات بر ميزان استفادهٔ مردم از تعطيلات، اطلاعاتى جمع‌آورى شد. همچنين، گاه‌به‌گاه دربارهٔ مسافرانى که در مهمانسراها اقامت مى‌کنند، بررسى‌‌هائى به‌عمل آمد تا مشخص شود مثلاً اتاق‌هاى آنان به امکاناتى نظير حمام و دوش، تلفن، تلويزيون و راديو مجهز بوده است يا نه.

دربارهٔ تعطيلات تا سه روز و همچنين دربارهٔ مسافرت‌هاى دسته‌جمعي، 'مؤسسهٔ بررسى تعطيلات در انگليس' نمونه‌هائى از افراد را که سن آنها از ۱۶ سال بيشتر است، برحسب اتفاق، مورد بررسى قرار داد. در سال ۱۹۷۰، براى مصاحبه، با تعدادى افراد به‌شرح زير تماس گرفته شد:

ـ با سه هزار تن از کسانى‌که فقط از يک تعطيلى در انگلستان استفاده کرده بودند؛

ـ با دو هزار نفر که فقط يک تعطيلى را در خارج از کشور گذرانده بودند؛

ـ با هزار و ششصد نفر که در تعطيلات اصلاً مسافرت نرفته بودند.

اين مصاحبه‌ها طى مراحلى انجام گرفته است. در مرحلهٔ اول، به‌طور اتفاقي، با شش هزار نفر تماس گرفته شد. در بين اين تعداد، با کليهٔ کسانى‌که در سال فقط يک مرتبه در داخل انگلستان از تعطيلات استفاده کرده‌اند (سه هزار مصاحبه) و همچنين، با همهٔ کسانى‌که تعطيلات را در خارج گذرانده‌اند (پانصد مصاحبه) و نيز با برخى که در سراسر تعطيلات به مسافرت رفته بودند (هزار و ششصد نفر) مصاحبه شده است.

در مرحلهٔ دوم، به شيوهٔ تصادفى با يک نمونهٔ سيزده هزار نفرى تماس گرفتند و با کليهٔ کسانى‌که در اين گروه، تعطيلات خود را در خارج گذرانده‌اند، مصاحبه شد. در نتيجه معلوم گرديد تعداد کسانى‌که در سال ۱۹۷۰ براى گذراندن تعطيلات به خارج مسافرت کرده‌اند، جمعاً دو هزار نفر بوده است. مرحلهٔ دوم به اين دليل ضرورى بود که به لحاظ کم بودن تعداد افراد که در اولين نمونه‌گيرى با آنها مصاحبه شد، نتايج تحليل و بررسى اين قبيل تعطيلات قابل اطمينان نبود.

پس از تحليل نتايج بررسي، نسبت نمونهٔ مربوط به تعطيلاتى که افراد شانزده سال به بالا از آن استفاده کرده بودند، مى‌توان به تمام افراد کشور تعميم داد (با در نظر گرفتن تعداد کودکانى که آنان را همراهى مى‌کردند) البته نتايج حاصل از پژوهش‌هاى مزبور، دربردارندهٔ همان اشتباهاتى است که در هر نمونه‌بردارى وجود دارد (اين بررسى‌ها در مورد چند صد هزار نفر انجام مى‌شود، در حالى‌که نتيجهٔ آن به‌صورت درصد به ميليون‌ها نفر تعميم داده مى‌شود). با وجود اين، چنين پژوهش‌هائى از نظر درجهٔ اهميت و حجم موضوع يک ضابطهٔ کلى معيارهائى به‌دست مى‌دهد که چون مسئله در مدت زمان معينى مورد مطالعه قرار مى‌گيرد، آمارهاى قابل اطمينان و مفيدى از روند و هنجار موضوع به‌دست مى‌آيد.

از اين بررسى‌ها معلوم مى‌شود که تقريباً ۶۰ درصد از کسانى‌که ۱۶ سال و بيشتر داشته‌اند، غالباً از تعطيلات چهار شبه و بيشتر براى مسافرت و ۱۳ درصد بيش از يک مرتبه از تعطيلات استفاده کرده‌اند.

اهالى انگليس، در هر گروه سني، از چهل ميليون و دويست و پنجاه هزار روز تعطيلى براى مسافرت استفاده کرده‌اند که ۳۴/۵ ميليون آن در خود انگليس و ۵/۷۵ ميليون آن در خارج از انگليس بوده است.

از نظر ميزان مخارج ۱۲۶۰ ميليون ليره خرج شده، که ۷۹۰ ميليون آن در داخل انگليس و ۴۷۰ ميليون آن در ممالک خارج صرف شده است. اين مخارج شامل هزينهٔ رفت‌وبرگشت نيز بوده است.