|
| تجزيه و تحليل اثرات جهانگردى
|
|
| توجه کردن به اثرات توسعه بر محيط زيست، يکى از وظيفه‌هاى اصلى برنامه‌ريزان و دست‌اندرکاران صنعت جهانگردى است. ارزيابى اثراتى که توسعهٔ جهانگردى بر محيط مى‌گذارد به‌صورت يک رويهٔ متداول يا استاندارد درآمده که در بسيارى از جاها به يکى از بخش‌ها يا اجراء اصلى فرآيند برنامه‌ريزى تبديل شده است. توجه به اثرات فرهنگى - اجتماعى توسعهٔ جهانگردى نيز از اهميت زيادى برخوردار است. اگرچه نمى‌توان به راحتى اين اثرات را پيش‌بينى کرد و مقدار آنها را به کميّت درآورد، ولى تجربهٔ برخى از مناطق (مقصد مسافر) مؤيد اثرات توسعهٔ جهانگردى بر فرهنگ جامعه است و افراد مى‌توانند در اين زمينه و در راستاى موفق ساختن، طرح نقشى حياتى ايفاء کنند.
|
|
| در بسيارى از کشورها، جهانگردى به‌صورت يکى از صنايع بسيار صميمى با محيط به حساب مى‌آيد که از هر نظر مورد توجه و احترام قرار مى‌گيرد. اين صنعت ناگزير به انجام فعاليت‌هائى نيست که در گذشته موجب ويرانى محيط بود؛ يعنى در توسعه آن، نيازى به استخراج و کاوش در معدن، ريختن زباله در داخل آب و آلوده کردن هوا (مانند کارخانجات توليدى و پالايشگاه‌ها)، و نيز نيازى به سمپاشى و آلوده ساختن محيط نيست. بسيارى از فعاليت‌ها و خدماتى که در اين صنعت انجام مى‌شوند، نسبتاً سالم يا بى‌خطر هستند و موجب آلودگى محيط نمى‌شوند.
|
|
| با وجود اين، جهانگردى اثرات زيادى بر محيط دارد. اگر از اين ديدگاه به موضوع توجه کنيم که رونق يا موفقيت جهانگردى در گرو کيفيت محيط است، شايد اثراتى را که بر محيط خواهد گذاشت بيشتر مورد توجه قرار دهيم. هدف توسعهٔ پايدار ايجاب مى‌کند که منطقه (مقصد مسافر) براى محيط اولويت بالائى قائل شود. اينکه بايد براى چيزى که بر محيط اثر مى‌گذارد تعريفى جامع‌تر يا گسترده‌تر ارائه کرد بسيار مورد توجه است. آنچه در زير مى‌آيد فهرستى از اثراتى است که بر محيط گذاشته مى‌شود و طبق عرف يا سنت به‌هنگام توسعه بخشيدن به يک مکان، بايد آنها را در نظر گرفت:
|
|
| - طرح توسعه: ويژگى‌هاى فيزيکي؛ هزينه‌هاى برآوردي؛ جدول زمانبندى ساخت.
|
|
| - اثرات بر محيط فيزيکي: منطقه؛ آب‌وهوا؛ کاربرد کنونى زمين؛ محل يا مکان اجراء طرح؛ از نظر زمين‌شناسي؛ خاک؛ سيلاب؛ کيفيت آب؛ مواد زايد و زباله؛ مانع شيميائي؛ آثار گلخانه‌اي؛ باستان‌شناسي؛ فرهنگى و منابع تاريخي؛ آلودگى هوا؛ ايجاد سروصدا؛ صاف بردن صداى راديو و بدون اختلال بودن آن؛ مناظر طبيعي.
|
|
| - اثرات اجتماعى - اقتصادي: اثرات اجتماعي؛ ايجاد شغل؛ اثرات پولى و اقتصادي.
|
|
| - تشکيلات عمومى و ساختارهاى زيربنائي: ترابرى و حمل‌ونقل؛ آب‌هاى زايد؛ تأمين آب، فاضلاب؛ برق و ارتباطات؛ زباله؛ گروه‌هاى انتظامي؛ آتش‌نشاني؛ خدمات مربوط به موارد اضطراري؛ مراقبت و نگهدارى کودکان؛ منابع تفريحي؛ تشکيلات مربوط به مراقبت‌هاى بهداشتى و درمانگاهي.
|
|
| - سازگارى با برنامه‌ها، سياست‌ها و شيوه‌هاى اعمال کنترل: در سطح کشور؛ در سطح شهرستان؛ مقررات مربوط به حفظ محيط.
|
|
| - راه‌هائى براى توسعه (راه‌ها يا روش‌هاى پيشنهاد).
|
|
| - مسئله‌هاى بلندمدت و حل‌شده: تعهدات الزامى دربارهٔ تأمين منابع؛ توليد در بلندمدت؛ اثرات نامطلوب و اجتناب‌ناپذير که بر محيط گذارده مى‌شود.
|
|
| تجزيه و تحليل اقتصادى و مالى
|
|
| توسعهٔ جهانگردى بايد از نظر مالى سودآور باشد تا دولت محلى و بخش خصوصى از فعاليت خود فايده‌اى ببرند و بتوانند به جامعهٔ ميزبان سود يا مزيت اقتصادى برسانند. يکى از مسئله‌هاى مهمى که دولت بايد به آن توجه کند سود يا مزيت اقتصادى است که به بخش يا بخش‌هائى از جامعه مى‌رسد، مانند: بالا رفتن سطح زندگي، اشتغال‌زائى يا مزيت ديگرى که به حوزه يا منطقهٔ ميزبان خواهد رسيد.
|
|
| در بيشتر مکان‌ها (مقصد مسافر) تقويت و افزايش فعاليت‌هاى اقتصادى را نخستين دليل براى وسعه، جهانگردى برمى‌شمارند. کمال مطلوب اين است که هر واحد پولى که جهانگرد خرج مى‌کند به مصرف بهبود وضع اقتصاد جامعه، اشتغال‌زائى و ثروت (براى جامعهٔ ميزبان) برسد. جنبه‌هاى مالى و اقتصادى توسعه در استراتژى‌هاى آن گنجانده مى‌شود و در زمرهٔ اطلاعاتى قرار مى‌گيرد که در مبحث عرضه و تقاضاى محصولات و خدمات جهانگردى مطرح مى‌شود و فرآيند توسعه بر همين اساس مورد ارزيابى قرار مى‌گيرد.
|
|
| از ديدگاه دولت توانائى اين صنعت براى سود رساندن و بهبود وضع اقتصادى جامعهٔ محلى از اهميت بسيار زياد برخوردار است. براى بخش عمومي،از نظر اقتصادى و مالى پرسش‌هاى زير مطرح است:
|
|
| - از ديدگاه اقتصادى - اجتماعى چه نوع مسافر يا جهانگردى جذب منطقه خواهد شد؟
|
|
| - مسافران و جهانگردان مزبور از نظر خرج کردن چگونه هستند؟
|
|
| - در مورد محصولات و خدمات موردنظر جهانگرد، آيا آنچه او مايل به خريد آن است، در آن منطقه وجود دارد؟ و اگر وجود ندارد، آيا بايد اين اقلام را وارد کرد؟ هزينهٔ واردات چقدر خواهد شد؟
|
|
| - آيا نيروى کار موجود در محل، آموزش و مهارت لازم را براى صنعت مزبور دارا است؟
|
|
| آموزش و تربيت اين افراد چقدر هزينه برمى‌دارد؟ آيا لازم است بخشى از نيروى کار را وارد کرد؟ اگر چنين است، اين‌کار چه مقدار هزينه برمى‌دارد؟
|
|
| از ديدگاه بخش خصوصى بايد ريسک و سودآورى يک طرح را به‌صورتى دقيق پيش‌بينى کرد در بخش خصوصى پرسش‌هاى زير مطرح هستند:
|
|
| - آيا براى طرح‌هاى برنامه‌ريزى‌شده منابع کافي، از نظر سرمايه، در محل وجود دارد؟
|
|
| - آيا خارجى‌ها مى‌توانند مالک زمين بشوند و بر دارائى خود کنترل‌هائى را اعمال کنند؟
|
|
| - آيا براى تأمين مالى محدوديت‌هائى وجود دارد؟
|
|
| - در جامعهٔ موردنظر نرخ دستمزد چقدر است؟ آيا براى تأمين نيروى انسانى و احراز پست‌هاى مديريتي، افراد واجد شرايط در جامعه وجود دارند؟
|
|
| معمولاً در فرآيند برنامه‌ريزي، نيازهاى مالى (شيوهٔ تهيهٔ پول بارى توسعهٔ صنعت) مورد توجه قرار مى‌گيرند. اگرچه بودجهٔ کارهائى مانند ساختار زيربنائي، آموزش و تربيت افراد بر عهدهٔ دولت است، ولى بخش خصوصى بايد بودجهٔ لازم براى ساخت اقامتگاه و ساير تشکيلات را تأمين کند؛ در اين‌صورت، با توجه به طرح موردنظر، ميزان بودجه و پول لازم فرق خواهد کرد. در منطقه‌هاى توسعه‌نيافته که بخش خصوصى و عمومى توان تأمين چنين بودجه‌هائى را ندارند، سازمان‌هاى بين‌المللى مانند بانک توسعهٔ آسيائى و بانک جهانى برخى از اين بودجه‌ها را تأمين مى‌کنند. در ضمن، بودجهٔ فرآيند برنامه‌ريزى هم به‌وسيلهٔ اين سازمان‌ها تأمين مى‌شود.
|
