روش مطالعهٔ مشارکتی

با هم مطالعه کردن يکى از روش‌هاى شناخته شده و مؤثر يادگيرى در ميان دانش‌آموزان و دانشجويان بوده است. در روش مطالعهٔ مشارکتى (Cooperative Script) يادگيرندگان به‌صورت دو نفرى با هم کار مى‌کنند و به ‌نوبت خلاصه مطالبى را که مى‌خوانند براى هم مى‌گويند (دانسرو، ۱۹۸۵). ابتدا يکى از دو نفر يادگيرنده نقش توضيح‌دهنده را به‌عهده مى‌گيرد و نفر دوم وظيفه‌ او گوش دادن است؛ و در نوبت بعد نفر دوم توضيح مى‌دهد و نفر اول گوش مى‌کند. مراحل روش مطالعهٔ مشارکتى به‌شرح زير مى‌باشند:

۱. به‌صورت تصادفي، مثلاً به‌وسيلهٔ بالا انداختن يک سکه، تصميم بگيريد که ابتدا چه کسى توضيح‌دهنده و چه کسى گوش‌دهنده باشد، بعد شروع به مطالعه بکنيد.

۲. پس از اينکه مطالعهٔ قسمتى از متن (حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ کلمه) را به‌پايان رسانيدند، خواندن را متوقف کنيد.

۳. توضيح‌دهنده خلاصهٔ متنى را که خوانده است با صداى بلند براى دوست خود توضيح مى‌دهد، و اين کار را بدون نگاه کردن به متن انجام مى‌دهد. در اين خلاصه بايد تمامى نکات و مفاهيم مهم و اساسى گنجانيده شوند.

۴. پس از آنکه توضيح‌دهنده کار خلاصه کردن را به پايان رسانيد، گوش‌دهنده با نگاه کردن به متن اقدامات زير را انجام مى‌دهد:

الف- نکات مهمى را که در خلاصهٔ ارائه‌شده جا افتاده‌اند بيان مى‌کند و اشکالات و کج‌فهمى‌ها را برطرف مى‌نمايد.

ب- به‌کمک ربط دادن مطالب جديد با مطالبى که قبلاً ياد گرفته است، به يادآورى و درک مطلب کمک مى‌کند. هم‌چنين در صورت لزوم از شکل و طرح و رسم نيز مى‌تواند سود ببرد.

۵. توضيح‌دهنده مى‌تواند به‌ گوش‌دهنده در تصحيح و يادآورى خلاصهٔ مطلب کمک کند.

۶. پس از اينکه خلاصهٔ اولين بخش کامل شد، نقش خود را عوض کنيد و اين‌ بار نفر دوم به خلاصه‌ کردن متن بپردازد، و مراحل فوق را تکرار کنيد. با اين تغيير نقش به مطالعه ادامه بدهيد تا اينکه همهٔ متن خوانده و فهميده شود.

پژوهش‌هائى که دربارهٔ اثربخشى روش مطالعهٔ مشارکتى انجام گرفته (از جمله مک‌دونالد - McDonald - و همکاران، ۱۹۸۵، به نقل اسلاوين، ۱۹۹۱) نشان داده‌اند دانش‌آموزان و دانشجويانى که به‌ اين طريق مطالعه مى‌کنند از کسانى که مطالب را براى خودشان خلاصه مى‌کنند يا صرفاً به مطالعهٔ مطالب مى‌پردازند بيشتر مى‌آموزند و آموخته‌ها را براى مدت طولانى‌ترى در ياد نگه مى‌دارند. روش مطالعهٔ مشارکتى براى هر دو نفر شرکت‌کننده مؤثر است، اما جالب اينجا است که همواره سهم توضيح‌دهنده از يادگيرى بيشتر از سهم گوش‌دهنده است.