فصل بی ثباتی سیاسی در ژاپن

انتخابات مجلس مشاوران ژاپن در ۲۹ جولای ۲۰۰۷ میلادی برگزارشد و همانگونه كه پیش بینی ها و نظرسنجی های قبل از انتخابات نشان می داد، حزب حاكم لیبرال دموكرات به رهبری «شینزوآبه» نخست وزیر با شكست سنگینی مواجه شد و اكثریت كرسی های این مجلس را به رقیب اصلی خود یعنی حزب دموكراتیك به رهبری «ایچیرو اوزاوا» واگذار كرد.
در این انتخابات حزب لیبرال دموكرات تنها ۳۷ كرسی به دست آورد، در حالی كه حزب دموكراتیك توانست ۶۰ كرسی را به دست آورد.
براین اساس مجموع شمار كرسی های حزب حاكم لیبرال دموكرات به ۸۳ و حزب دموكراتیك به ۱۰۹ رسید. پیش از این انتخابات، حزب حاكم لیبرال دموكرات در ائتلاف با حزب كومیتونوین در مجموع ۱۳۳ كرسی از ۲۴۲ كرسی مجلس مشاوران را دراختیار داشت كه به معنی دردست داشتن اكثریت از سوی این دو حزب متحد بود. اما نتیجه بیست و یكمین انتخابات مجلس مشاوران به از دست دادن اكثریت در آرایش پارلمانی ژاپن منجر شد.
این درحالی است كه حزب لیبرال دموكرات در دوره رهبری «جونیچیرو كوایزومی» موفق شده بود در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۵ میلادی به یك پیروزی تاریخی در چهل و چهارمین انتخابات مجلس نمایندگان ژاپن دست یابد، طوری كه حزب لیبرال دموكرات آن روز به تنهایی موفق به كسب اكثریت كرسی های این مجلس شد.
حال با نگاهی به نتایج مقایسه ای میان انتخابات مجلس نمایندگان در سال ۲۰۰۵ و انتخابات مجلس مشاوران در ۲۰۰۷ میلادی، یك چرخش ۱۸۰ درجه ای را در فضای سیاسی ژاپن به زیان حزب حاكم لیبرال دموكرات می بینیم. درحقیقت هنگامی كه «كوایزومی» در ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۶ میلادی، رهبری حزب حاكم لیبرال دموكرات را تحویل «شینزوآبه» داد، همراه با آن یك ارثیه غنی از محبوبیت حزب حاكم و دولت در افكار عمومی را نیز برای آبه برجاگذاشت.
ارثیه ای كه كوایزومی درطول حدود پنج سال و نیم رهبری موفق بر حزب لیبرال دموكرات و كاخ نخست وزیری ژاپن به واسطه ویژگی های فردی و مدیریتی خویش توانسته بود در خزانه افكارعمومی بیندوزد. آبه هنگامی قدرت را در ژاپن به دست گرفت كه درسایه سیاست های كوایزومی، دولت لیبرال دموكرات به یكی از پایدارترین و باثبات ترین دولت های ژاپن در دهه های اخیر تبدیل شده بود. بهبود وضع اقتصادی كشور، تلاش برای اجرای اصلاحات ساختاری از عناصر اصلی این ثبات و پایداری بود.
ویژگی های فردی و شخصیتی كوایزومی همانند آلوده نبودن به فساد مالی، مخالفت با تفكرات كهنه و سنتی در حزب لیبرال دموكرات و برخورداری از استقلال عمل دست به دست هم داد تا این سیاستمدار با ایجاد ثبات در سیستم مدیریتی و نیز كنترل و مهار مخالفت های درون حزبی حمایت جناح های قدرتمند حزب لیبرال دموكرات را جلب كند.
اعتقاد راسخ كوایزومی بر ضرورت اصلاحات ساختاری برای حل مشكلات اقتصادی ژاپن و تبیین دقیق این ضرورت برای دو طیف عامه مردم و نخبگان اقتصادی و سیاسی جامعه از دیگر رموز موفقیت وی بود.
كوایزومی پس از به دست گرفتن قدرت در سال ۲۰۰۱ میلادی به تدریج توانست در چهار انتخابات پیاپی، حزبش را به طریقی بی سابقه به كسب پیروزی و به دست آوردن اعتماد رأی دهندگان نایل سازد، در كسب این توفیقات تاریخی، سایه كاریزمای كوایزومی حزب لیبرال دموكرات را همراهی می كرد.
اكنون برداشتی كه از نتیجه انتخابات می توان كرد، این است كه «آبه» قسمت اعظم ارثیه كوایزومی را درمدت كمتر از یك سال خرج كرده، بدون آنكه بتواند چیزی بر اعتمادسیاسی حزب بیفزاید. اما چه عواملی باعث شد كه این ارثیه (محبوبیت دولت و حزب حاكم در افكارعمومی ژاپن) در این مدت كوتاه به هدر رود؟
▪ اكثر تحلیلگران در تحلیل این سیر نزولی اعتبار حزب حاكم ژاپن بر عوامل زیر تأكید می ورزند:
۱) در گیرودار انتخابات مشكلی كه در سیستم بازنشستگی ژاپن به وجود آمد اثر بسزایی در آرای مردم داشت. ماجرا از این قرار بود كه نام حدود ۵۰ میلیون نفر شهروند ژاپنی از فهرست كسانی كه مشمول دریافت بیمه بازنشستگی می شوند به دلایل مختلف از قلم افتاده است. حقوق بازنشستگی در كشوری كه جمعیت آن مسن است، مسأله ای كلیدی به حساب می آید و هرچند این اشتباه تحت رهبری «آبه» روی نداده است اما بسیاری از رأی دهندگان در این باره توانایی و پاسخگویی وی به عنوان نخست وزیر را زیرسؤال بردند و همانطور كه پیش بینی می شد، این مسأله در انتخابات برای «آبه» دردسرآفرین شد، تا حدی كه قول وی برای رسیدگی به این مسأله نیز چاره ساز نشد.
۲) فساد مالی معضل قدیمی و نام آشنا در صحنه سیاسی ژاپن است.
مسأله ای كه هر زمان علنی شده پایه های حكومت حزب لیبرال دموكرات را به لرزه درآورده است. (همانند شكست در انتخابات مجلس نمایندگان در سال ۱۹۹۳ میلادی كه حزب لیبرال دموكرات را پس از ۳۸ سال حكومت بی وقفه بر ژاپن برای مدتی از صحنه كنار راند و به یك حزب مخالف تبدیل كرد.)
خبر خودكشی وزیر كشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری دولت ژاپن، آن هم به دلیل سوءاستفاده های مالی ضربه دیگری بود بر پیكر دولت نوپای آبه. «توشی كاتسو ماتسواوكا» متهم بود، با وجود آنكه هزینه های دفتر او چون، آب، برق و گاز رایگان بوده بازهم وی از دولت بابت آنها پول دریافت می كرده است. «ماتسواوكا» همچنین متهم شده بود، در جریان زدوبندهای پشت پرده مناقصه های ساختمانی، از شركتی بیش از ۲۸ میلیون ین رشوه گرفته است.
و به دلیل همین اتهامات نمایندگان احزاب مخالف در پارلمان خواستار كناره گیری وی شدند.
اما آبه در مقابل خواست احزاب مخالف به شدت از وزیر خود حمایت كرد و نسبت به درخواست استعفای «ماتسواوكا» بی اعتنا ماند. درنهایت حمایت های آبه از وی منجر به خودكشی این وزیر شد و همین مسأله باعث كاهش محبوبیت آبه در افكارعمومی گردید. اما مسأله به همین جا ختم نشد و در حالی كه تنها یك روز از خودكشی وزیر كشاورزی می گذشت، جسد مدیر اجرایی سابق یك آژانس منابع طبیعی كه در رسوایی تقلب در قراردادهای مالی وزارت كشاورزی به دلایل سیاسی دست داشت كشف شد.
۳) همزمان با مواجهه آبه بامسائل مالی اعضای دولتش مواضع سیاسی افراطی برخی اعضای كابینه اش ضربه دیگری بر پیكر دولت وی وارد كرد. «فومیو كیوما» وزیر دفاع آبه طی سخنانی در دانشگاه «كاشیوا» در استان «چیبای» ژاپن گفت: بمباران اتمی شهرهای هیروشیما و ناكازاكی توسط آمریكا، راهی اجتناب ناپذیر برای پایان دادن به جنگ جهانی دوم بود.
این اظهارات به عنوان موافقت وی با این عمل سیاه تعبیر شد. این در حالی است كه با گذشت بیش از ۶۰ سال از بمباران اتمی این دو شهر توسط آمریكا هنوز جامعه و مردم ژاپن با عوارض آن دست به گریبان است.
سخنان «كیوما» بامخالفت شدید تمامی جناح ها و احزاب سیاسی، بخصوص خانواده ها و قربانیان این دو فاجعه غیرانسانی روبه رو شد، و وی در كمتر از ۲ روز مجبور به استعفا شد و استعفای وزیر دفاع به بحرانی دیگر برای دولت آبه تبدیل شد. استعفای وزیر دفاع و قبل از آن استعفای وزیر اصلاحات اداری و مسائلی كه در طول رهبری آبه بر حزب لیبرال دموكرات و كاخ نخست وزیری ژاپن گذشت ، مجموعاً این ذهنیت را تقویت كرد كه «آبه» به عنوان جوان ترین نخست وزیر ژاپن پس از جنگ جهانی دوم توان كنترل ماشین دولت و حزب را ندارد.
از جمله نگرانی هایی كه هنگام تفویض قدرت از كوایزومی به آبه وجود داشت، این بود كه آبه قدرت كاریزما و نفوذ كوایزومی را ندارد.
كوایزومی یك سیاستمدار حرفه ای و كهنه كار بود و در چند دولت به عنوان وزیر حضور داشت و نیز چندبار كاندیدای رهبری حزب لیبرال دموكرات شده بود. در حالی كه آبه در حلقه سیاستمداران ژاپن یك آقازاده محسوب می شد. پدربزرگ وی (از طرف مادری) «نوبوسوكه كیشی» از رهبران حزب لیبرال دموكرات كه از سال ۱۹۵۷ تا ۱۹۶۰ میلادی نخست وزیر ژاپن و پدر وی «شینتارو آبه» رهبر یكی از جناح های عمده حزب لیبرال دموكرات بود.
اما با نگاهی به وقایعی كه در دوره ۱۰ ماهه زمامداری آبه روی داد، می توان چاشنی بدشانسی را هم به كارنامه ناكامی او افزود. به هرحال آبه نشان داد هنوز آن تجربه لازم برای اداره كشوری مانند ژاپن را ندارد او در انتخابات درون حزبی با رأی بالایی به ریاست حزب رسید، اما آن روز آبه از حمایت مستقیم كوایزومی برخوردار بود و این حمایت در به قدرت رسیدن آبه تأثیر زیادی داشت اما چنین سیری در رشد یك سیاستمدار به سیستم ارشدیت در ژاپن لطمه می زند. در انتخابات اخیر مجلس مشاوران ژاپن، آبه جوان در مقابل حریفی بسیار قدرتمند به نام «ایچیرو اوزاوا» قرار گرفت. وی از سیاستمداران چیره دست بویژه در گفت و گوهای پشت پرده در ژاپن شمرده می شود. نكته جالب این كه حزب مخالف آبه در مبارزات انتخاباتی خود بر روی مسائلی تأكید داشت كه تقریباً در دوره رهبری «كاتسویا اوكادا» براین حزب یعنی درانتخابات مجلس نمایندگان ژاپن در سال ۲۰۰۵ میلادی مطرح می كرد. ولی در آن انتخابات حزب لیبرال دموكرات به رهبری كوایزومی با قاطعیت به پیروزی رسید.
درست است كه در دوره كوایزومی ژاپن از یك ثبات سیاسی - اقتصادی برخوردار شد، اما یكی از عوارض توسعه شتابان آن دوره كه اكنون نمود بیشتری یافته گسترش فاصله طبقاتی در جامعه ژاپن است. از این رو احزاب مخالف بخصوص حزب دموكراتیك محور اصلی مناظرات و شعارهای انتخاباتی خود را بر مسائل، به رفاه عمومی متمركز كردند كه بسیار موردتوجه مردم ژاپن است و با مسائلی كه بروز كرد شكست حزب حاكم لیبرال دموكرات در این انتخابات اجتناب ناپذیر بود. طبیعی است كه پس از این شكست، شاهد فشارهای فزاینده از سوی احزاب مخالف به آبه برای كناره گیری از سمت نخست وزیری و نیز انحلال مجلس نمایندگان باشیم.
در فرهنگ سیاسی ژاپن كه به نوعی فرهنگ سلسله مراتبی تلقی می شود، رسم بر این است كه رهبران سیاسی این كشور با پذیرش مسئولیت شكست های این چنینی ، از مقام خود استعفا می كنند، ولی آبه با پافشاری بر ادامه روند اصلاحات از این امر شانه خالی كرده و قول داده است فقط كابینه خود را تا ماه سپتامبر ترمیم كند. آبه می داند كه انحلال مجلس نمایندگان ژاپن درموقعیت كنونی جز شكست برای حزب حاكم لیبرال دموكرات ارمغانی به همراه نخواهد داشت. كناره گیری آبه از سمت رهبری حزب و نخست وزیری ژاپن نیز با توجه به این كه در داخل حزب شاید جایگزین مناسبی برای وی یافت نشود، حزب لیبرال دموكرات را با مشكل تصمیم گیری مواجه خواهد ساخت، چراكه نزدیك ترین رقیب آبه در انتخابات رهبری حزب «تارو آسو» وزیر خارجه است كه با فاصله زیادی از آبه در رده دوم قرار گرفت (آبه از مجموع ۷۰۳ رأی ۴۶۴ رأی و آسو ۱۳۶ رأی به دست آوردند).
اكنون در حالی كه نتایج نظرسنجی ها نشان می دهدكه حدود ۵۰ درصد از مردم ژاپن نیز خواستار كناره گیری آبه هستند، باید دید كه وی چگونه فشارهای این دوره بحران را پشت سر خواهد نهاد. نباید از نظر دور داشت كه با وجود ضعف رهبری آبه عملكرد حزب لیبرال دموكرات درنیم قرن گذشته نشان داده كه این حزب از قابلیت های زیادی برای رویارویی بااین مشكلات برخوردار است.

مهرداد جمالیان داریانی

منبع : روزنامه ایران