ورود بانکداری اسلامی به اقتصاد جهان

در حالی که سیاستمداران و جامعه شناسان غربی اتهام هایی را علیه مسلمانان و اعتقادات اسلامی وارد می کنند و آنها را تندرو و افراطی می خوانند اما اقتصاددانان غربی دین اسلام و شریعت اسلامی را خصوصاً در جوانب اقتصادی با میانه روی بیشتری مورد بحث و بررسی قرار می دهند. از جمله می توان به بانکداری اسلامی اشاره کرد که از نظر اقتصاددانان غربی به یک پدیده اقتصادی اسلامی مبدل شده که شایسته پیگیری و بحث و بررسی است. اکنون سؤالات زیادی نزد غربی ها درخصوص نحوه فعالیت این بانک ها وجود دارد. آنها می پرسند آیا نحوه عملکرد این بانک ها با بانک های عادی غرب متفاوت است یا نه؟ آیا می توان از شیوه های این بانک ها استفاده کرد بدون این که ضرری برای آنها و سازمان های اقتصادی شان در پی داشته باشد. در گزارشی که روزنامه اکونومیست درباره مسائل اقتصادی منتشر کرده تأکید نموده که بانکداری اسلامی به عنوان یک واقعیت جدید خود را به بازار بانکی جهان تحمیل کرده است. بانک های اسلامی توانسته اند مفاهیم جدیدی را در تعاملات بانکی مطرح نمایند. بسیاری از بانک های جهانی سعی کردند بخش های اسلامی را برای پاسخگویی به درخواست های روزافزون مشتریان مسلمان خویش راه اندازی کنند.
● رشد بانکداری اسلامی
تا آغاز دهه ۸۰تعداد بانک های اسلامی در منطقه عربی بسیار محدود بود و در آن زمان چنین بانک هایی با مخالفت بسیاری از اقتصادیون روبه رو می شدند و بیشتر سرمایه داران و سرمایه گذاران به شرکت هایی موسوم به شرکت های به کارگیری اموال خصوصاً در کشور مصر روی آوردند و بخش زیادی از مردم نیز تمایل داشتند تا کمتر با بانک های سنتی تعامل کنند. شرکت های مذکور موفق شدند در آن زمان مقدار زیادی از اموال را جذب کنند، بانک های سنتی با ناکامی هایی مواجه و کم کم روبه زوال رفتند. در اوایل دهه ۹۰ اندیشه ایجاد بانک های اسلامی با شدت زیادی مطرح شد و طی دو دهه به رغم آن که با مشکلاتی مواجه شد توانست اعتماد مشتریانش را جلب نماید و به رقابت شدید با بانک های سنتی بپردازد. حتی این بانک ها مرزهای جهان اسلام را درنوردیدند و در کشورهای غیراسلامی از جمله اروپا نیز ظاهر شدند. برحسب برآوردهای انجام شده اکنون در اروپا ۳۰۰ مؤسسه مالی اسلامی وجود دارد.
اقتصاددانان تأکید می کنند که بانک های اسلامی به طور مستقیم در رشد اقتصادی کشورهای غربی و جهان نقش ایفا می کنند. زیرا بانک های اسلامی براساس شرکت سرمایه گذاری حقیقی استوار و عملیات بانک های اسلامی عبارت است از ایجاد طرح های سرمایه گذاری براساس اولویت های کشوری که بانک های مذکور در آن قرار دارند. بانک های اسلامی در طرح های صنعتی، کشاورزی، خدماتی، آموزشی و غیره شرکت دارند و سپس وارد تمام طرح های اقتصادی می شوند که برای افزایش و توسعه تولید تلاش می کنند. اگر گفته شود که فعالیت های بانک های اسلامی فقط به معاملات مالی سنتی محدود می شود امری خلاف واقع است. بانک های اسلامی تلاش می کنند اصول و فنون بانکداری جدید را به مرحله اجرا درآورند و دو امر متضاد یعنی سود و کسب اعتماد مشتریان را با هم جمع کنند زیرا هرگونه مؤسسه مالی که به یکی از ابعاد فوق بپردازد موفق نخواهد بود.
● ورود بانکداری اسلامی به غرب
در زمان نه چندان طولانی در گذشته تعداد بانک های بیگانه سرمایه گذاری کننده براساس اسلام در سطح جهان یعنی تا سال ۱۹۹۹ بسیار کم بودند و اکنون تعدادشان بسیار زیاد شده است. بانکداری اسلامی توانست مفاهیم جدیدی را در تعاملات بانکی پدید آورد. موفقیت بانکداری اسلامی باعث جذب بسیاری از بانک های جهانی به ارائه خدمات بانکی اسلامی شد از جمله می توان به مجموعه بانکی هنگ کنگ، شانگهای و بانک تشیس مانهاتن سیتی در کنار بانک های منطقه ای اشاره کرد. همچنین کشور انگلیس در سال ۲۰۰۴ برای جذب اموال حدود ۲ میلیون مسلمانی که در این کشور زندگی می کنند بانک انگلیسی اسلامی را راه اندازی کرد و کشور مالزی نیز به برخی از بانک های اسلامی خاورمیانه اجازه داد تا در این کشور فعالیت کنند. هدف مالزی از این اقدام تلاش برای تبدیل کردن مالزی به مرکز مالی اسلامی بود.
در بیانیه مطبوعاتی که به وسیله اتحادیه بانکداری سوئیس (یو. بی. اس) در زوریخ صادر گردیده تأکید شده به خاطر پاسخگویی به درخواست های روزافزون کسانی که خواهان ارائه خدمات مالی براساس شریعت اسلامی بودند اتحادیه بانک های سوئیس تصمیم گرفت تا در ساختار فعالیت های خویش در خاورمیانه تجدیدنظر کند و شاخه ای از بانک نوریبا را در بحرین تأسیس کند. گفتنی است (یو. بی. اس) در سال ۲۰۰۲ بانک نوریبا را راه اندازی کرد که براساس تعالیم شریعت اسلام فعالیت می کند.
● رشد روزافزون بانکداری اسلامی در آلمان
کارشناسان اقتصادی تأکید می کنند که سرمایه گذاری در بانک های اسلامی در آلمان شاهد رشد فزاینده ای است. ارزش سرمایه گذاری براساس شریعت اسلامی در سال ۲۰۰۴ در سطح جهان حدود ۲۷۰ میلیارددلار عنوان شده است. بانک کومیرتس آلمان که یکی از بزرگ ترین بانک های آلمان به شمار می رود در ماه ژانویه سال ۲۰۰۰ با تأسیس صندوق سرمایه گذاری که براساس قوانین و شریعت اسلامی اداره می شد محافل مالی آلمان را غافلگیر کرد. اما اکثر محافل اقتصادی و کارشناسان در آن زمان اعلام کردند چنین تجربه ای قابل انتظار بود زیرا حدود ۴ میلیون مسلمان در آلمان زندگی می کردند و تا آن زمان امکان سرمایه گذاری براساس شریعت اسلامی را نداشتند و آنها مجبور بودند تا پول های خویش را در خانه ها نگهداری و یا برای خرید املاک در وطنشان سرمایه گذاری کنند.
پس از آن که بانک های اسلامی به سختی راه خویش را به محیط های بانکی جهان باز کردند به یک واقعیت در زندگی بانکی جهان تبدیل شدند که براساس اصول و قواعد معمول بانکی جهان اداره نمی شدند. براساس اعلام صندوق بین المللی پول این گونه بانک ها در بسیاری از کشورهای عضو صندوق بین المللی پول رایج شدند و از چارچوب طبیعی خویش در بازار کشورهای اسلامی به سایر کشورهای جهان نیز راه یافتند.

مترجم: اسد شکورپور
منبع: اسلام الیوم

منبع : روزنامه ایران