سید جواد صدر

سیدجواد صدر فرزند محسن صدرالاشراف در سال ۱۲۹۱ش در تهران متولد شد. وی تحصیلات ابتدائی و متوسطه خود را در تهران و در مدارس اتحادیه، علمیه، ادب، اقدسیه و دارالفنون به پایان رسانید. وی از دانشگاه تهران لیسانس خود را در رشته حقوق اخذ کرد. سپس برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۱۴ راهی فرانسه شد و در سال ۱۳۱۸ به دریافت درجه دکتری نایل شد.
پس از بازگشت به ایران ابتدا در وزارت کشور مشغول به کار شد و پس از دو سال به استخدام وزارت امور خارجه درآمد. از سال ۱۳۲۴ الی ۱۳۲۶ دبیر یکم سرکنسولگری سفارت ایران در فلسطین بود. با روی کار آمدن عبدالحسین هژیر در سال ۱۳۲۷ به سمت ریاست دفتر نخست‌وزیر منصوب شد و این سمت را در دولتهای ساعد، منصورالملک و تا اواسط نخست‌وزیری رزم‌آرا حفظ کرد. وی در سال ۱۳۲۹ به ریاست اداره دفتر وزارتی وزارت امور خارجه و به فاصله کوتاهی به مدیریت کل سهامی وزارت کشور انتخاب گردید. با شروع انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی در سال ۱۳۳۱ جواد صدر نامزدی خود را از محلات و کمره اعلام کرد و با نماینده پیشین منطقه یعنی شهاب‌الدین خسروانی به رقابت برخاست. اما کوششهای صدر به نتیجه‌ای نرسید و سرانجام حریف بر صدر پیروز شد.
از دیگر مشاغل صدر تا سال ۱۳۴۲، بازرس وزارتی وزارت کار و رئیس اداره عهود و امور حقوقی، عضو هیئت نمایندگی ایران در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۳۳۳، کاردار سفارت ایران در بلگراد، مقام دوم سفارت ایران در مادرید، معاونت پارلمانی وزارت کشور، معاون سیاسی و پارلمانی وزارت امور خارجه، سفیر ایران در ژاپن را باید نام برد.
ورود واقعی صدر به صحنه سیاست از زمانی است که در کانون مترقی که یک تشکل وابسته به آمریکا بود توسط منصور در سال ۱۳۳۹ تاسیس شد و در سال ۱۳۴۲ که منصور کابینه خود را تشکیل داد اکثریت کابینه وی با اعضای کانون مترقی بود. دکتر صدر نیز در این کابینه به وزارت کشور و معاونت نخست‌وزیر منصوب شد. در سال ۱۳۴۲ منصور دکتر صدر را به عنوان وزیر کشور برای خاتمه دادن به تبعید امام خمینی که در قیطریه تهران به سر می‌برد مأمور کرد. به همین منظور دکتر صدر به ملاقات امام خمینی رفته و از طرف دولت به امام ابلاغ کرد به هر نقطه که مایل باشند می‌توانند بروند. امام نیز پس از چند روز به قم حرکت کردند. از دیگر وقایع مهم دوران وزارت کشوری وی دستگیری و محاکمه سران عشایر فارس و سرکوب این قیام، آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضی در تهران، تصویب طرح مصونیت قضایی نظامیان آمریکایی و تبعید مجدد امام به ترکیه، گران شدن بنزین و نفت که منجر به اعتصاب رانندگان شد، که دولت موفق به شکست اعتصاب و سرکوب اعتراض آنان گردید.
از اقدامات وی در وزارت کشور، تغییرات عمده در ساختار این وزارتخانه بود. او ادارات شش‌گانه استانها را منحل کرد و وزارت کشور را به ۵ قسم تقسیم نمود. با ترور منصور و روی کار آمدن امیرعباس هویدا وزارت کشور برای مدت کوتاهی برعهده صدر نهاد شد و در دولت بعدی هویدا تا سال ۱۳۴۷ وزیر دادگستری بود.
جواد صدر پس از عضویت در کانون مترقی به حزب ایران نوین پیوست او همچنین فراماسونر و عضو لژ فروغی بود. پس از انقلاب اسلامی وی دو بار زندانی شد. پس از مدتی آزاد گشت و در تابستان ۱۳۷۹ بر اثر بیماری سرطان در تهران درگذشت.
مجموعه اسنادی که از وی در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به جای مانده حدود ۴۰ برگ سند می‌باشد. بخشی از آن دفترچه‌ای است که در آن به ذکر خاطراتی چند از صادق هدایت پرداخته، تعداد قابل توجهی نیز عکس در آرشیو این مؤسسه موجود می‌باشد. همچنین بخش تاریخ شفاهی مؤسسه چند جلسه با دکتر صدر مصاحبه داشته که نوارهای صوتی و تصویری آن موجود می‌باشد.

آسیه آل احمد

منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران