شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا

سبز، سفید، سرخ‌...


به‌ مناسبت‌ فرا رسیدن‌ سالروز پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ به‌ سراغ‌ هنرمندان‌ کشور رفتیم‌ و نظرات‌ آنان‌ را درباره‌ این‌ ایام‌ در قالب‌ سوالات‌ زیر جویا شدیم‌. آنچه‌ می‌ خوانید ماحصل‌ این‌ گفت‌وگو است‌.
۱. در زمان‌ پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌، چند سال‌ داشتید؟
۲. مشغول‌ به‌ چه‌ کاری‌ بودید؟
۳. بهترین‌ شعاری‌ که‌ از آن‌ دوران‌ به‌ ذهن‌ دارید؟
۴. خاطره‌یی‌ از زمان‌ انقلاب‌ بگویید.
۵. به‌ نظر شما هنر بعد از انقلاب‌ چه‌ تغییراتی‌ نسبت‌ به‌ قبل‌ از انقلاب‌ کرده‌ است‌؟
۶. انقلاب‌ را به‌ چه‌ چیزی‌ تعبیر می‌ کنید؟
۷. انقلاب‌ از نظر شما چه‌ رنگی‌ است؟
● قطب‌الدین‌ صادقی‌، بازیگر و کارگردان‌ تئاتر
۲۶ ساله‌ بودم‌.
در آن‌ زمان‌ در دانشگاه‌ سوربون‌ مشغول‌ تحصیل‌ دوره‌ دکترا بودم‌. پاریس‌ آن‌ زمان‌ مرکز اصلی‌ حوادث‌ و التهابات‌ سیاسی‌ بود. بطوری‌ که‌ ایرانیان‌ بسیاری‌ برای‌ نزدیکتر بودن‌ به‌ حضرت‌ امام‌(ره) در پاریس‌ جمع‌ شده‌ بودند.
مهمترین‌ شعار آن‌ دوران‌ استقلال‌، آزادی‌، جمهوری‌ اسلامی‌ بود. یکی‌ دیگر از جملاتی‌ که‌ از حضرت‌ امام‌(ره) به‌ یاد مانده‌ این‌ مضمون‌ بود که‌ در دولت‌ آینده‌ کشور را به‌ دست‌ مختصصان‌ می‌ دهیم‌ و اینکه‌ همه‌ می‌توانند در دولت‌ آینده‌ شرکت‌ کنند و چپ‌ و راست‌ نداریم‌.
شب‌های‌ زیادی‌ در سخنرانی‌های‌ حضرت‌ امام‌(ره) شرکت‌ کردم‌ که‌ این‌ سخنرانی‌ها سرشار از خاطره‌ بود. یکی‌ دیگر از خاطراتم‌ مربوط‌ به‌ حضورم‌ در پاریس‌ و در بطن‌ حوادث‌ و جریانات‌ سیاسی‌ آن‌ دوران‌ بود.
اصولا انقلاب‌ اگر چه‌ با شعارهای‌ سیاسی‌ همراه‌ بود اما همین‌ شعارها دارای‌ محتوای‌ فرهنگی‌ بودند. در اصل‌ همان‌ شعارهای‌ سیاسی‌ منجر به‌ تغییر دیدگاه‌ فرهنگی‌ در کل‌ کشور شد. ذات‌ انقلاب‌ در وهله‌ اول‌ با فرو ریختن‌ و ویران‌ کردن‌ همراه‌ است‌ و در مراحل‌ بعدی‌ باید به‌ ساختن‌ و آبادانی‌ توجه‌ کرد.
اما در کل‌ وقوع‌ انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ بسیار حیرت‌انگیز بود. برپایی‌ دموکراسی‌ به‌ طریق‌ خودجوش‌ بود که‌ در اصل‌ سبب‌ ساز یک‌ جشن‌ فرهنگی‌ در سراسر کشور شد. در آن‌ دوران‌ در جای‌ جای‌ مملکت‌ تئاتر، موسیقی‌، شعر، نقاشی‌، کتاب‌، روزنامه‌ و شعار به‌ چشم‌ می‌خورد. جاذبه‌ عظیمی‌ بود که‌ همه‌ را به‌ سوی‌ وسایل‌ فرهنگی‌ هدایت‌ می‌کرد.
متاسفانه‌ این‌ روند کم‌کمک‌ فروکش‌ کرد و با شروع‌ جنگ‌ و بنا به‌ دلایل‌ و شرایط‌ بحرانی‌ این‌ حرکت‌ فرهنگی‌ ذره‌ ذره‌ متوقف‌ شد.
سیل‌ که‌ به‌ ناگهانی‌ می‌آید همه‌ چیز را می‌شوید و با خود می‌برد. هیچ‌ کس‌ نیز یارای‌ مقاومت‌ و ایستادگی‌ در برابر سیل‌ خروشان‌ را ندارد. انقلاب‌ نیز همانند سیلی‌ است‌ که‌ از نیروهای‌ عظیم‌ مردمی‌ تشکیل‌ شده‌ که‌ هیچ‌کس‌ و هیچ‌چیز نمی‌تواند در برابر آن‌ مقاومت‌ کند و نسبت‌ به‌ آن‌ بی‌تفاوت‌ باشد. انقلاب‌ بطور مستقیم‌ یا غیرمستقیم‌ به‌ عواطف‌، افکار و فعالیت‌های‌ اقتصادی‌، اجتماعی‌ و فرهنگی‌ تاثیر می‌گذارد.
سرخ‌ است‌. همیشه‌ رنگ‌ انقلاب‌ سرخ‌ بوده‌ و سرشار از هیجان‌، خون‌، فریاد و درگیری‌ است‌.
● احمد نجفی‌، بازیگر
۲۹ سال‌ داشتم‌.
در امریکا مشغول‌ تحصیل‌ بودم‌ و دو، سه‌ هفته‌ مانده‌ بود تا مدرک‌ لیسانسم‌ را اخذ کنم‌. هنگام‌ وقوع‌ انقلاب‌ اول‌ به‌ پاریس‌ رفتم‌ و از آنجا به‌ ایران‌ بازگشتم‌ و ۶ ماه‌ در ایران‌ ماندم‌ و سپس‌ برای‌ ادامه‌ تحصیلات‌ به‌ امریکا رفتم‌.
استقلال‌، آزادی‌، جمهوری‌ اسلامی‌ را به‌ یاد می‌آورم‌. همچنین‌ اکثر شعارهای‌ سیاسی‌ دارای‌ محتوای‌ طنز نیز بودند. بطوری‌ که‌ اوایل‌ وقتی‌ به‌ ایران‌ بازگشته‌ بودم‌، با شنیدن‌ آن‌ شعارها که‌ دارای‌ زیرکی‌ سیاسی‌ بود، حیرت‌ زده‌ می‌ شدم‌ و با شگفتی‌ به‌ تظاهرکنندگان‌ نگاه‌ می‌کردم‌.
خاطرات‌ که‌ زیاد است‌. اما روزی‌ بالای‌ پل‌ سعدی‌ شنیدم‌ که‌ شاه‌ رفت‌. در آن‌ لحظه‌ ازدحام‌ جمعیت‌ به‌ حدی‌ بود که‌ احساس‌ می‌کردم‌ ممکن‌ است‌ از روی‌ پل‌ به‌ پایین‌ سقوط‌ کنم‌.
در آن‌ لحظات‌ بسیار شگفت‌زده‌ شده‌ بودم‌ و عکس‌های‌ زیادی‌ از آن‌ صحنه‌ها گرفتم‌ که‌ متاسفانه‌ در امریکا از من‌ دزدیده‌ شد و به‌ عبارت‌ دیگر بخشی‌ از تاریخ‌ مصور انقلاب‌ اسلامی‌ که‌ شامل‌ ۸۰۰ قطعه‌ عکس‌ بود از بین‌ رفت‌.کسانی‌ که‌ قبل‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ در عرصه‌ هنر مشغول‌ فعالیت‌ بودند، مصایب‌ و مشکلات‌ فراوانی‌ را تحمل‌ می‌کردند. آنها اگر اعتراض‌ داشتند نمی‌توانستند به‌ زبان‌ بیاورند. این‌ قضیه‌ سبب‌ بروز کمبودهای‌ فراوانی‌ در عرصه‌های‌ فرهنگی‌، هنری‌ و اجتماعی‌ شده‌ بود. در آن‌ دوران‌ متاسفانه‌ به‌ هنرهایی‌ نظیر موسیقی‌، تئاتر و سینما کمتر توجه‌ می‌شد، اما پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ هنرمندان‌ تمام‌ عقده‌های‌ فرو خورده‌ خود را بیرون‌ ریختند و تحولات‌ عظیمی‌ در این‌ عرصه‌ به‌ وجود آوردند و برای‌ بهبود وضعیت‌ هنر در کشور راهکارها و راه‌حل‌های‌ فراوانی‌ ارایه‌ کردند که‌ با وجود گذشت‌ بیش‌ از دو دهه‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ هنوز موفق‌ به‌ اتمام‌ این‌ راه‌حل‌ها نشده‌ایم‌. شاید یکی‌ از دلایل‌ این‌ عدم‌ موفقیت‌، تغییرات‌ فراوان‌ در رده‌ مدیریت‌ فرهنگی‌ کشور باشد. هرچند تغییرات‌ برای‌ بهبود لازم‌ است‌ اما استمرار آن‌ ضروری‌تر به‌ نظر می‌رسد. تحولات‌ فرهنگی‌ صورت‌ گرفته‌ پس‌ از انقلاب‌ را می‌توان‌ گام‌های‌ مثبتی‌ دانست‌ که‌ در جهت‌ اعتلای‌ فرهنگی‌ برداشته‌ شده‌ است‌.
نهال‌ بسیار شادابی‌ که‌ باید به‌ درخت‌ تناوری‌ تبدیل‌ شود که‌ اگر ریشه‌ها، بدنه‌، برگ‌های‌ این‌ درخت‌ خوب‌ عمل‌ کند، ان‌شاءالله‌ جامعه‌یی‌ بسیار پربار خواهیم‌ داشت‌.
سبز
● بهزاد رحیم‌خانی‌، بازیگر
۳۳ سالم‌ بود.
در وزارت‌ نیرو مشغول‌ کار بودم‌.
شعارها زیاد است‌، اما شعارهای‌ خدایا، خدایا تا انقلاب‌ مهدی‌ خمینی‌ را نگهدار یا دیو چو بیرون‌ رود فرشته‌ درآید، بیش‌ از سایر شعارها در ذهنم‌ مانده‌ است‌.
یکی‌ از بهترین‌ خاطراتم‌ مربوط‌ به‌ زمانی‌ است‌ که‌ در اتاق‌ فرمان‌ سد لتیان‌ کار می‌کردیم‌. در آن‌ دوران‌ خانواده‌ سلطنتی‌ برای‌ بازدید از سد به‌ منطقه‌ آمدند و پس‌ از بازدید در ویلای‌ شاه‌ ساکن‌ شدند که‌ ما طی‌ این‌ مدت‌ ۳ دفعه‌ برق‌ را از نیروگاه‌ قطع‌ کردیم‌. به‌ دنبال‌ این‌ کار از سوی‌ سرگردی‌ که‌ همراه‌ خاندان‌ سلطنتی‌ بود، تهدید به‌ مرگ‌ شدم‌. حتی‌ از همسرم‌ حلالیت‌ طلبیده‌ و خداحافظی‌ کرده‌ بودم‌. یکی‌ دیگر از خاطراتم‌ مربوط‌ به‌ این‌ است‌ که‌ قبل‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ و طی‌ آن‌ ۳۳ سال‌ زندگی‌ بسیار معمولی‌ داشتم‌، اما از برکت‌ جد امام‌ خمینی‌ (ره) در دوران‌ پس‌ از انقلاب‌ از سردرگمی‌ و مشکلات‌ رهایی‌ یافتم‌ و توانستم‌ از نظر اقتصادی‌ و اجتماعی‌ پیشرفت‌ کنم‌.
هنر بعد از پیروزی‌ انقلاب‌ تحریف‌ نشد. بخصوص‌ آنکه‌ به‌ زنان‌ دیگر همانند کالا نگاه‌ نمی‌شود. با پیروزی‌ انقلاب‌ برای‌ هنر ارزش‌ زیادی‌ قایل‌ شدند. بطوری‌ که‌ پس‌ از انقلاب‌ هنر ایران‌ در زمینه‌های‌ مختلف‌ توانست‌ در دنیا مطرح‌ شود، جایزه‌ بگیرد و مورد بحث‌، بررسی‌ و گفت‌گو قرار گیرد.
انقلاب‌ یک‌ دگرگونی‌ است‌. دگرگونی‌ که‌ باید آن‌ را توصیف‌ کرد تا بتواند به‌ بهترین‌ نحو ممکن‌ شکل‌ بگیرد. برای‌ این‌ منظور ابتدا باید در وجود تک‌ تک‌ افراد انقلاب‌ شود و پس‌ از آن‌ درکل‌ جامعه‌ که‌ تحت‌ این‌ شرایط‌ مردم‌ می‌توانند موانع‌ را به‌ نفع‌ مصالح‌ خود و کشور کنار زده‌ و مشکلات‌ را حل‌ کنند.
برخلاف‌ آن‌ عده‌ که‌ می‌گویند انقلاب‌ سفید است‌ بنده‌ معتقدم‌ انقلاب‌، به‌ رنگ‌ خون‌ و سرخ‌ است‌. زیرا برای‌ انقلاب‌ها تعداد زیادی‌ کشته‌ می‌شوند و خون‌های‌ بسیاری‌ ریخته‌ می‌شود تا باغ‌ انقلاب‌ با چشمه‌یی‌ زلال‌ آبیاری‌ و تبدیل‌ به‌ گلستان‌ شود.
● داود رشیدی‌، بازیگر
۴۵ ساله‌ بودم‌.
مسئول‌ واحد نمایش‌ تلویزیون‌ بودم‌.
شعارهایی‌ که‌ بیش‌ از سایر شعارها به‌ یادم‌ مانده‌ مرگ‌ برشاه‌ و استقلال‌، آزادی‌، جمهوری‌ اسلامی‌ است‌.
تمام‌ آن‌ اتفاقات‌، تظاهرات‌، مردم‌، جوانان‌ مثل‌ فیلم‌ از جلوی‌ چشمانم‌ می‌گذرد. یکی‌ از چیزهایی‌ که‌ خوب‌ به‌ خاطر دارم‌، راهپیمایی‌ میلیون‌ها نفر از مردم‌ کشور بود که‌ خواستار تغییر حکومت‌، آزادی‌ بیشتر، عدالت‌ و حقوق‌ اجتماعی‌ بودند.
تغییرات‌ زیادی‌ صورت‌ گرفته‌ که‌ کافی‌ نبوده‌ است‌. در این‌ دوره‌ هنرمندان‌ مخصوصاً کسانی‌ که‌ در زمینه‌ نمایش‌ فعال‌ هستند به‌ عنوان‌ نخبه‌ و برگزیدگان‌، شخصیت‌ فردی‌ یافته‌اند. اما هنوز به‌ مقوله‌ هنر در مقایسه‌ با سایر ابعاد زندگی‌ نظیر مسائل‌ اقتصادی‌، سیاسی‌، بهداشتی‌، تعلیم‌ و تربیت‌ کمتر توجه‌ می‌شود.
هنر در تمام‌ امور زندگی‌ نظیر معاملات‌ اقتصادی‌، امور اجتماعی‌، فعالیت‌های‌ سیاسی‌ تاثیرگذار است‌ و نباید نسبت‌ به‌ این‌ مقوله‌ بی‌تفاوت‌ بود.
یک‌ دگرگونی‌ بنیادین‌ است‌.
قاعدتا قرمز رنگ‌ خون‌ است‌...● بهزاد فراهانی‌، بازیگر و کارگردان‌ تئاتر
۳۰ سال‌ داشتم‌.
در صدا و سیما کار می‌ کردم‌ و جزو اعتصابیون‌ اصلی‌ صدا و سیما بودم‌.
شعاری‌ که‌ شاید خودم‌ در به‌ وجود آمدن‌ آن‌ نقش‌ داشتم‌. ای‌ کارگر، پیشه‌ور، برزگر ما با هم‌ متحد می‌شویم‌، تا بر کنیم‌ ریشه‌ استبداد.
یکی‌ از بهترین‌ خاطراتم‌ مربوط‌ به‌ زمانی‌ است‌ که‌ به‌ عنوان‌ مسلحین‌ آن‌ زمان‌ از جنوب‌ به‌ پادگان‌ نیروی‌ هوایی‌ حمله‌ کردیم‌.
نمی‌توانم‌ پاسخ‌ صریحی‌ به‌ این‌ سوال‌ بدهم‌ و آن‌ را سوال‌ خوبی‌ نمی‌دانم‌. زیرا این‌ طور نیست‌ که‌ تمام‌ هنرمندان‌ در یک‌ مقطع‌ زمانی‌ خاص‌ تغییر کرده‌اند. زیرا تغییرات‌ انسان‌ یک‌ روزه‌، دو روزه‌ و حتی‌ چند ماهه‌ نیست‌. تغییر در زندگی‌ هنرمندان‌، پروسه‌ خاصی‌ را می‌طلبد. نمی‌شود تغییرات‌ را در یک‌ زمانی‌ خاص‌ مثل‌ بعد و قبل‌ از انقلاب‌ بررسی‌ کرد. مثل‌ این‌ می‌ماند که‌ مثلا بخواهیم‌ تغییرات‌ کتاب‌های‌ دولت‌آبادی‌ را طی‌ سال‌های‌ ۵۶ و ۵۹ بررسی‌ کنیم‌. مسلما امکان‌پذیر نخواهد بود. به‌ عبارت‌ دیگر بررسی‌ تغییرات‌ هنر در قبل‌ و بعد از انقلاب‌ نیازمند بحث‌ های‌ چالشی‌ است‌ و طی‌ یکی‌ دو جمله‌ نمی‌توان‌ آنها را بیان‌ کرد.
قهر نیروهای‌ مردمی‌ علیه‌ شرایطی‌ که‌ نمی‌ پذیرند و گرفتن‌ قدرت‌ از یک‌ طبقه‌ و دادن‌ آن‌ به‌ طبقه‌ دیگر نماد انقلاب‌ است‌.
یک‌ زمانی‌ سرخ‌ بود اما اکنون‌ سفید است‌. دلایلم‌ را برای‌ این‌ مساله‌ نمی‌گویم‌ اما معتقدم‌ که‌ در این‌ برهه‌ زمانی‌ انقلاب‌ با اندیشه‌ و تفکر امکان‌پذیر است‌. بوی‌ باروت‌ دیگر با ما سازگار نیست‌. امروزه‌ باید تنها به‌ صلح‌، دوستی‌، مودت‌ و وحدت‌ عظیم‌ توده‌ها توجه‌ کرد.
● سیدجواد هاشمی‌، بازیگر
تقریبا ۱۲ سال‌ داشتم‌.
محصل‌ بودم‌.
در آن‌ دوران‌ در مسجد محل‌ حضور فعال‌ داشتم‌ و بخاطر اینکه‌ صدایم‌ خوب‌ بود، شعارها را می‌خواندم‌ و بقیه‌ دوستان‌ به‌ آن‌ جواب‌ می‌دادند. یکی‌ از آن‌ شعارها این‌ بود، رهبر آزادگان‌، آیت‌الله‌ خمینی‌ یا شعارهایی‌ مثل‌ معلم‌ شهید ما، دکتر علی‌ شریعتی‌ که‌ حدود ۲۰ بند داشت‌.
با وجود سن‌ کم‌ معمولا در تمام‌ تظاهرات‌ و جلساتی‌ که‌ در محله‌ ما برگزار می‌شد، شرکت‌ می‌کردم‌ و معمولا شعارهای‌ انقلابی‌ را می‌نوشتم‌ و در مدرسه‌ پخش‌ می‌ کردم‌. مدیر مدرسه‌ ما نیز جزو نیروهای‌ طرفدار حکومت‌ بود و اسم‌ من‌ را در لیست‌ سیاه‌ خود نوشته‌ بود و برای‌ تنبیه‌ من‌ را ۳ روز از مدرسه‌ اخراج‌ کرد.
یکی‌ دیگر از خاطراتم‌ مربوط‌ به‌ زمانی‌ است‌ که‌ قرار بود طبق‌ معمول‌ برنامه‌ هر شب‌ جلوی‌ مسجد محله‌ آتش‌ روشن‌ کنیم‌ برای‌ این‌ منظور مقرر شد هر یک‌ از دوستان‌ هر تعداد حلقه‌ لاستیک‌ که‌ می‌توانند، بیاورند.
من‌ نیز برای‌ این‌ کار به‌ خانه‌ پدربزرگم‌ که‌ دارای‌ یک‌ بنز قدیمی‌ بود، رفتم‌ و از او یک‌ حلقه‌ لاستیک‌ خواستم‌ پدربزرگ‌ از من‌ پرسید که‌ لاستیک‌ را برای‌ چه‌ می‌خواهی‌؟ گفتم‌ برای‌ کاردستی‌ مدرسه‌. که‌ بالاخره‌ با هر ترفندی‌ بود، آن‌ حلقه‌ لاستیک‌ را از وی‌ گرفتم‌ و با دوچرخه‌ از بالای‌ خیابان‌ شکوفه‌ به‌ سمت‌ پایین‌ خیابان‌ نواب‌ حرکت‌ کردم‌.
جلوی‌ کانون‌ سلمان‌ کاخ‌ جوانان یک‌ جیپ‌ ارتشی‌ جلوی‌ من‌ را گرفت‌ و استواری‌ که‌ در آن‌ نشسته‌ بود از من‌ پرسید: «لاستیک‌ را برای‌ چه‌ می‌خواهی‌؟ من‌ هم‌ چون‌ سن‌ و سالی‌ نداشتم‌ و خیلی‌ ترسیده‌ بودم‌ گفتم‌ برای‌ کاردستی‌. استوار ارتش‌ پرسید که‌ چه‌ کاردستی‌ با لاستیک‌ درست‌ می‌کنی؟ چرا دروغ‌ می‌گویی؟ من‌ هم‌ با همان‌ حالت‌ ترس‌ گفتم‌ چطور شما باور نمی‌کنید، پدربزرگ‌ من‌ باور کرد. او هم‌ با خنده‌ به‌ من‌ گفت‌ زود از اینجا برو ولی‌ قول‌ بده‌ که‌ فقط‌ کاردستی‌ درست‌ کنی‌ و لاستیک‌ را آتش‌ نزنی‌.
همه‌ هنرها از جایگاه‌ والاتری‌ برخوردار شده‌ است‌ و هنرهایی‌ نظیر نقاشی‌، مجسمه‌سازی‌، سینما، تلویزیون‌ و تئاتر رشد قابل‌ ملاحظه‌یی‌ داشته‌اند و یک‌ جهش‌ رو به‌ بالا داشته‌اند.
زبان‌ هنر برای‌ بیان‌ ارزش‌های‌ انقلاب‌ بهترین‌ زبان‌ است‌. یکی‌ از موثرترین‌ و بهترین‌ راه‌ برای‌ صدور و تبلیغات‌ انقلاب‌ اسلامی‌ استفاده‌ از زبان‌ هنر بوده‌ است‌ که‌ تاکنون‌ برای‌ گسترش‌ آن‌ خوب‌ عمل‌ شده‌ است‌.
انقلاب‌ اسلامی‌ همانند درخت‌ تنومندی‌ است‌ که‌ برگ‌های‌ سبز آن‌ نماد تمام‌ مردمی‌ است‌ که‌ در وقوع‌ آن‌ دخالت‌ داشته‌اند. این‌ برگ‌ها بر روی‌ شاخه‌های‌ عظیمی‌ هستند که‌ درخت‌ انقلاب‌ را مهار می‌کنند. البته‌ شاید این‌ تعبیر از نظر بسیاری‌ درست‌ نباشد اما درخت‌ انقلاب‌ توسط‌ این‌ شاخه‌ها و برگ‌ها پربار خواهد شد.
فکر می‌کنم‌ تلفیقی‌ از سرخ‌ و سبز است‌.

مهرنوش‌ حیدری‌
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید