بچه دوم ، میهمان ناخوانده بچه اول

تولد فرزند دوم اگر چه اغلب اوقات با خوشی ورضایت خاطر والدین همراه است ؛ اما با خود مشکلات گوناگونی را نیز به همراه می آورد . شاید به این علت که فرزند اول ، تنها برای پدرومادر متولد می شود ، حال آنکه فرزند دوم به جمع یک خانواده می پیوندد ؛ بنابراین قبل از تولد این کودک باید تغییرات قابل ملاحظه ای در محیط خانواده ایجاد شود .
بیشترین تاثیر ناشی ازورود فرزند دوم ، برروی فرزند اول خانواده است . برای کودک کم سن وسال درک تقسیم شدن توجه ومحبت پدرومادر دشوار است .آنها عشق ومحبت را موضوعی همیشگی می دانند که با ورود فرزند بعدی بخشی از آن را با ورود فرزندبعدی بخشی از آن را از دست می دهند . محبت درنظرآنها به ظرف بستنی یا لیوان آب پرتقالی می ماند که اگر مقداری از آن را به کسی بدهند ، مقدارکمتری برای خودشان باقی می ماند ؛ بنابراین طبیعی است که ورود کودک جدید را تهدیدی است نسبت به موقعیت خود تلقی کنند .
حق مسلم هرکودک است که قبل از تولد فرزند جدید ، از ورود او آگاه شود . کودک باید با این حادثه کنار بیاید ، با آن آشنا شود وخود را با شرایط جدید تطبیق دهد ؛ اما چه زمانی باید موضوع را با اودرمیان گذاشت ؟ پاسخ به این سؤال بستگی به سن کودک ومیزان فهم ودرک او دارد . کودکان خردسال اطلاع دقیقی ازگذشت زمان ندارند . برای آنها آینده مبهم است ویک ماه ممکن است زمانی برای همیشه به حساب آید . بنابراین اگر موضوع را خیلی زود به کودک اطلاع دهید ، ممکن است با گذشت هفته ها وماهها آن را فراموش کند ، ممکن است از موضوع خسته شود وآن را نادیده بگیرد ، بنابراین بهتر است موضوع را تایک ما مانده به زایمان مسکوت نگه دارید .
کودکان بزرگتر سریعتر از سایر کودکان متوجه تغییرات جسمانی مادرشان می شوند وممکن است سؤالاتی را دراین زمینه مطرح کنند . پاسخی که به اینگونه سؤالات داده می شود ، بهترین راه برای افشای این خبر است . لازم نیست خبر با شرح وتفصیل زیاد مطرح شود ، کافیست بگوئید : ‹‹ قرار است فرزند دیگری به خانواده ما اضافه شود ››.
بعد ازگفتن این جمله باید گوش به زنگ باشید که آیا کودک تمایلی برای دانستن چیزی بیشتر دراین مورد از خود نشان می دهد یا خیر . اگر کودک علاقه ای از خود نشان نداد ، بهتراست روی آن بحث نکنید ؛ اما اگر کودک کنجکاوی کرد وخواست چیزهایی بیشتر درمورد آن حرف بزنید . بسیاری از کودکان از لمس کردن شکم مادر ودریافت اطلاعات بیشتر ی دراین مورد بداند ، می توانید کمی بیشتر درمورد آن حرف بزنید . بسیاری از کودکان از لمس کردن شکم مادر ودریافت اطلاعات بیشتر لذت می برند . باید سعی کنید پاسخهایی که به کودک می دهید ساده وبدون ابهام ودرعین حال صادقانه باشد ، توجه داشته باشید که به یکباره نباید برای کودک زیاد حرف بزنید، چرا که این مسئله برای کودک خبر مهمی است واوبرای هضم این مسئله ، به زمان نیاز دارد .
بانزدیکترشدن موعد تولد ، باید مقداری دررابطه با نوزاد به کودکتان آگاهی بدهید . باید به او توضیح دهید که فرزند جدید به مراقبت زیادی نیاز دارد وبه این زودیها نمی تواند همبازی خوبی برای اومحسوب شود . درمورد کوچک بودن ودرمانده بودن نوزاد حرف بزنید وبه کودک خاطرنشان کنید که به احتمال زیاد نوزاد گریه خواهدکرد واندکی آرامش خانه را به هم خواهد ریخت . درعین حال لزومی ندارد که با منفی بافی درمورد نوزاد ، محبت خود را به کودک اولتان نشان دهید .گفتن جملاتی مانند ‹‹ توبهتر هستی ، نوزاد چیزی بیشتر از یک دردسر نیست ›› می تواند باعث بروز مشکلات جدی شود .به عنوان مثال ممکن است کودک فکر کند یا از بین بردن نوزاد ، دردسر بزرگی را از خانواده رفع کرده است واین به نوبه خود منجر به بروز رفتارهایی می شود که امنیت نوزاد را تهدید می کند .
آماده شدن برای ورود نوزاد دارای جنبه های عملی واحساسی است . مسلما باید برای نوزاد رخت ولباس تهیه کرد واتاقی را برای استراحت اودرنظرگرفت . اگر قرار باشد نوزاد وکودک بزرگترتان دریک اطاق استراحت کنند ،حتما باید کودک بزرگترتان را درکار دکوراسیون اطاق دخالت دهید . درحقیقت نکته مهم این است که فرزند شما احساس نکند کنار گذاشته شده است . باید با رفتارهای خود به اوتفهیم کنید که نوزاد تنها به پدرومادر تعلق ندارد ؛ بلکه اوبه خانواده ای تعلق داردکه کودک بزرگتر نیز عضوی از آن است .
● جدایی از مادرهنگام زایمان
اگر چه این روزها ، مدت اقامت دربیمارستان بسیار کوتاه است ، امام همین مدت کوتاه نیز می تواند برای مادر وکودک سخت وطاقت فرسا باشد . برای اینکه کودک به یکباره با این جدایی مواجه نشود ، باید مدتی قبل از رسیدن موعد زایمان به کودک اطلاع دهید که قراراست چند روزی دربیمارستان اقامت کنید . اورامطمئن سازید که مدت اقامت شما دربیمارستان کوتاه است وخطری شما را تهدید نمی کند . بهتر است دراواخر دوران بارداری به کودک گوشزد کنید که ممکن است شب هنگام به بیمارستان بروید . برای کودک بسیار دردناک است که شب هنگام چشم بازکند ومادرخود رادرمنزل نبیند .به همین دلیل بهتر است موضوع را از قبل با اودرمیان بگذارید می توانید از فرزند خود بخواهید که شما را دربستن چمدانی که با خود به بیمارستان می برید ، یاری کند وبه اوقول بدهید که به زودی به همراه یک خواهر یا برادر کوچک نزد اوبازخواهید گشت .
نوزادی به جمع خانواده افزوده می شود .
برخی عقیده دارند بهتر است هنگام ورود نوزاد ، فرزند بزرگتر حضورنداشته باشد . اما اکثر کارشناسان نظردیگری دارند . به عقیده کارشناسان ، کودک به عنوان یکی از افراد خانواده ، دارای این حق است که درمنزل بماند وازاین اتفاق بزرگ استقبال کند . به علاوه ممکن است کودک به علت حضور یک تازه وارد دچار تشویش واضطراب شده باشد .به همین دلیل بهتر است درمنزل حضورداشته باشد تاکم کم از میزان اضطرابش کاسته شود . البته والدین نیز باید سعی کنند شرایط سخت کودک را درک کنند وباملایم تر کردن هیجانات ، کودک را دربرخورد با موقعیت جدید یاری دهند .
واکنش کودکان نسبت به ورود نوزاد همیشه به یک صورت نیست . برخی از کودکان با خوشحالی از نوزاد استقبال می کنند . برخی دیگر رفتار خصمانه پیش می گیرند وآشکار مخالفت برمی خیزند وسرانجام برخی دیگر بی تفاوتی نشان می دهند . درهرحال بهتر است کودک نوزاد را از همان ابتدای ورود بشناسد . بهتر است بگذارید اورا لمس کند ،به بیرون آوردن لباسهایش کمک کند وبا نظارت شما او را درآغوش بگیرد .
● آنهایی که برای دیدن نوزاد به منزل شما می آیند
باورود نوزاد مسلما کسانی به دیدار شما می آیند . پدربزرگ ، مادربزرگ ، عموها ودایی ها وبالاخره دوستان نزدیک که جملگی برای دیدن نوزاد می آیند وهدایایی به همراه خود می آورند .چنین موقعیتی برای کودک ، موقعیت بسیار دشواری است ؛ زیرا نوزاد باردیگر کانون توجه قرارمی گیرد .
بهتر است هنگامی که احساس می کنید صحبتها حول وحوش نوزاد دورمی زند ، سیاست به خرج دهید واز کودک بزرگتر نیز صحبتی به میان آورید .مثلا از فرزندتان بخواهید آخرین نقاشیهایش را به میهمانان نشان دهد ، از اودرحضور میهمانان تعریف کنید وبگوئید که به شما بسیا رکمک می کند وخواهر یا برادرش ر ابسیاردوست دارد .
● واکنش های احتمالی کودک به حضورنوزاد
به طورکلی بیشترکودک نسبت به خواهر یا برادر خود حسادت نشان می دهند .ممکن است غبطه وحسادت درست از لحظه ورود نوزادبه خانه شروع نشود وهیجان بازگشت مجدد مادر، حواس کودک را به خود جلب کند . اما کمی دیرترمشکلات اصلی بروز می کنند . بخشی از خشم کودک متوجه پدرومادر است که باخود نوزاد پردردسر وخرابکاری را به همراه آورده اند ؛ اما به لحاظ اینکه ابرازخشم به پدرومادر چندان آسان نیست ، کودک خشم خود را متوجه نوزاد می کند . اگر چه این برای همه کودکان صادق نیست ؛ اما با این حال باید قانون مشخصی وضع کنید وبراساس این قانون به کود ک تفهیم کنید ‹‹ آزاردادن وکتک زدن نوزاد درهیچ زمانی وتحت هیچ شرایطی مجاز نیست ››. این قانون باید تاحدامکان محکم وبا تاکید بیان شود . جدا از وضع قانون می توانید اقدامات دیگری نیز انجام دهید . به عنوان مثال می توانید به کودک بزرگترتان عروسک بزرگ وپارچه ای بدهید تا کودک خشم وتهاجم خود را روی اوتخلیه کند . علاوه برآن ، روش تخلیه کلامی نیز اغلب او قات موثر واقع می شود .دراین روش کلمات جای رفتارهای مضر رامی گیرند . کودک می تواند افکار هراس برانگیز وخصمانه خود را نسبت به نوزاد بدون احساس گناه برزبان جاری کند واز این طریق به آرامش برسد .
واکنش دیگر کودک نسبت به حضورنوزاد ، بازگشت به دوران کودکی است .مثلا ممکن است کودک آداب توالت رفتن را فراموش کند ، دچارشب ادراری شود ، چهار دست وپا راه برود ، دررختخواب نوزاد بخوابد وانگشت خود رابمکد . این واپس گرائیها هدف دوگانه ای را جستجو می کنند : از یک سو کودک می خواهد توجه پدرومادر را ازنوزاد دورکند وازسوی دیگر می خواهد باظاهر شدن درنقش نوزاد، توجه ومحبت والدین را به سوی خود جلب کند .
درچنین مواقعی به هیچ وجه کودک خود را سرزنش نکنید .جملاتی از قبیل ‹‹ مثل یک بچه رفتارنکن ، توحالابزرگ شدی ›› بدترین عباراتی است که دراین موارد می توانید به فرزند خود بگوئید . به جای این عبارات مخرب ، می توانید تنها با به کارگیری چند روش مشکل را برطرف سازید . مثلا می توانید کودک خود را بانوزادی که رفتار انفعالی دارد ، مقایسه کنید وبخاطر توانائیهای کودکتان ازاوتعریف کنید ویا امتیازاتی را برای کودک بزرگترتان قائل شوید وبرای او توضیح دهید بخاطراینکه بزرگ شده است ، این امتیازات به اوتعلق می گیرد . چنین عواملی تقویت کننده ای به کودک می آموزد که بزرگ شدن ورشدکردن امتیازات خاص خود را دارا است ؛ بنابراین کودک دلیلی نمی بیند که رفتارهای کودکانه درپیش گیرد.

زهرا سادات نریمان وند

منبع : بنياد انديشه اسلامي