سالروز وقوع جنگ چالدران ، جنگی که ثابت کرد یک ملت برای دفاع نیاز به اسلحه پیشرفته دارد (در این روز ۲۳ اوت)

۲۳اوت سال ۱۵۱۴ میلادی( دوم شهریور و ۴۹۰ سال پیش در این روز)، دشت چالدران در نزدیكی خوی صحنه نخستین و در عین حال قاطعترین جنگ عثمانی( تركیه ) و ایران بود. هدفهای سلیم اول سلطان عثمانی از لشكر كشی به ایران عبارت بود از: جلوگیری از گسترش مذهب شیعه اثنی عشری كه مذهب رسمی ایرانیان اعلام شده بود به متصرفات عثمانی و پیوستن شیعیان قلمرو عثمانی به دولت تازه تاسیس صفوی ایران؛ ضمیمه كردن مناطق كردنشین شمالغربی و محل سكونت تركمان ها( در شرق تركیه امروز و شمال شرقی عراق كه آق قویونلوها و قره قویونلوها و بقایای سلجوقیان بودند) به قلمرو خود، مانع از گسترش و رشد « ایرانیسم»كه با روی كار آمدن شاه اسماعیل صفوی دوباره سربلند كرده بود.
در جنگ چالدران كه در آن شاه اسماعیل به دلیل نداشتن اسلحه آتشین (توپ و تفنگ) و یك ارتش ملی (غیر عشایری ) شكست خورد، سلطان سلیم تنها به یك هدف خود كه ضمیمه ساختن قسمتی از مناطق كردنشین و تركمان نشین به قلمرو عثمانی بود رسید كه اینك دولت تركیه گرفتار مشكل ناشی از همین عمل است و با استقلال خواهی كردها دست و پنجه نرم می كند.
سلطان سلیم اول پس از پیروزی در نبرد چالدران به سوی تبریز پیش راند و چهارم سپتامبر( ۱۴ شهریور) وارد این شهر شد ، اما بر اثر مقاومت مردم و جنگ و گریز نیروهای محلی وفادار به شاه اسماعیل مجبور به بازگشت شد.
شاه اسماعیل تا زمان جنگ چالدران، مخالف اسلحه آتشین بود ، آن را اسلحه کشتار جمعی و به كار بردنش را خلاف آیین جوانمردی می پنداشت. به علاوه، نیروهای او عمدتا از عشایر قزلباش بودند و وی فاقد یك ارتش ملی مركب از افراد همه نقاط كشور بود. جنگ چالدران بزرگترین جنگ شمشیر با تفنگ در طول تاریخ است. تجربه همین جنگ است كه شوروی را بر آن داشت كه در سال ۱۹۴۹ دارای بمب اتمی، در سال ۱۹۵۳ بمب هیدروژنی و در سال ۱۹۵۷ موشك قاره پیما شود و كشورهای فاقد این سلاحها اینك می كوشند آنها را به دست آورند زیرا كه سازمان ملل آن طور كه باید و شاید تاكنون نتوانسته است از جنگ و نسل كشی جلوگیری كند و محافظ كشورهای كوچك و ضعیف باشد.
پس از سلطان سلیم و پسرش سلطان سلیمان ، دربار عثمانی با مداخله وزیران و گسترش حرمسرا و غلامان درباری رو به انحطاط گذارد، و حافظ این امپراتوری تنها سربازان خوب و مقاوم آن بودند که تا پایان کار کمتر دیده شد که افسرانشان راه خیانت به پیمایند. همین داشتن سرباز خوب موجب حفظ موجودیت آن به نام جمهوری ترکیه شده است. البته قدرتهای اروپایی هم به سود خود می دیدند که چنین کشوری به صورت سدی میان روسیه و مدیترانه و سرزمین های عربی وجود داشته باشد و به همین دلیل پس از جنگ جهانی اول با وجود حضور ناوگانهای آنها در محل ، مانع اخراج یونانیان توسط مصطفی کمال (اتاتورک )از منطقه مرمره نشدند.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز