برلیان یا الماس

نام الماس از کلمه یونانی آداماس (Adamas) به معنی تسخیر ناپذیر گرفته شده است و به دلیل سختی فوق العاده و بی نظیر این کانی است که به آن ویژگی (البته ظاهری) فناناپذیر می دهد.
● آشنایی
در قرون گذشته جواهرات و نگینهای قیمتی و پرارزش مختص طبقه اشراف و ثروتمندان بزرگ جامعه بوده ولی امروزه همه در حد امکانات مالی می توانند جواهر و زیور آلات خریداری نمایند. دنیای جواهرات طیفی گسترده دارد که نه تنها شامل انواع گوناگون نگینهای جواهر طبیعی بوده بلکه به مقدار روز افزونی شبیه سازیها و نگینهای مصنوعی را هم در بر می گیرد.الماس نیز به عنوان یک کانی گرانبها در جواهر سازی از اهمیت زیادی برخوردار است بلور الماس از دو هزار سال پیش تا کنون به عنوان نگین جواهر شناخته شده ولی برای اولین بار در قرن چهاردهم میلادی به منظور جلا و درخشندگی بیشتر، تراش آن به تدریج مرسوم گردید.
● خواص الماس
سختی مطلق الماس ۱۴۰ برابر کروندوم است با این حال سختی الماس در جهات گوناگون کریستالوگرافی و در سطوح مختلف متفاوت است و این امر اماکن بریدن آنرا به وسیله گرد یا پودر الماس و یا با الماس دیگری امکان پذیر می سازد. معمولا الماس در برابر مواد شیمیایی عکس العمل نشان می دهد و فقط اسید سولفوریک کروم دار در ۲۰۰ درجه سانتیگراد آنرا به دی اکسید کربن تبدیل میکند. به علاوه حرارت زیاد باعث ایجاد شکلها و نقوش مشخصی بر روی بعضی از صفحات برلیان می شود و بدین جهت بایستی هنگام حرارت دادن دقت کافی به عمل آید. اشعه ایکس از بلور الماس عبور نمی کند و منعکس می شود و از این خاصیت نیز می توان برای تشخیص الماس حقیقی از انواع بدل آن استفاده نمود.
● نحوه یافت الماس
بلورهای الماس هم در معادن اولیه و هم ثانویه یافت می شوند. تا سال ۱۸۷۱ میلادی بلورهای به دست آمده منحصرا از معادن ثانویه و همراه با سنگهای رسوبی استخراج می شد که پس از شستن مواد رسوبی همراه الماس در ته ظرف فرد شوینده می ماند. به طور کاملا تصادفی در این سال الماس همراه با سنگ مادر که بعدا به نام کیمبرلیت نامگذاری شد در معادن اولیه آن در آفریقای جنوبی یافت شد.
بلور الماس در عمق نسبتا زیاد زمین حدود ۸۰ کیلومتری و یا حتی بیشتر و در حرارتی معادل ۱۱۰۰ الی ۱۳۰۰ درجه سانتیگراد و تحت فشار بسیار زیاد قشر سنگهای انباشته شده و همراه با نفوذ مخروطهایی از مواد آتشفشانی به داخل سنگهای پوسته زمین به وجود می آید. در مراحل بعدی توسط حرکات عمودی زمین یا حرکات قاره زایی به سطح زمین آورده شده اند.
● معادن الماس
معادن الماس در بسیاری از نقاط جهان یافت می شوند (البته در مقیاس کوچک) اما معادن مهم بیشتر در قاره آفریقا و ناحیه سیبری وجود دارند. تا قرن هجدهم میلادی معدودی بلور الماس از کشور برنئو و مخصوصا از هندوستان به بازارهای جهانی عرضه شد که در این میان بلورهای تاریخی و بسیار مشهوری مخصوصا از کشور هندوستان دیده می شوند. امروزه ذخائر الماس در این کشورها بسیار کوچک و کم اهمیت میباشد. مدتها کشور برزیل خصوصا در قرون هجدهم و نوزدهم صادر کننده عمده الماس نتراشیده به بازارهای جهانی بود ولی پس از کشف بزرگ الماس در آفریقای جنوبی در حال حاضر هم در زمینه استخراج و هم در مورد تجارت الماس در جهان بی رقیب می باشد.
● بزرگترین بلور الماس یافت شده
بزرگترین بلور الماس یافت شده در جهان به نام الماس کولینان که به وزن ۳۱۰۷ قیراط و یا اندازه مشت یک انسان معمولی بوده است، می باشد. این بلور در سال ۱۹۰۸ میلادی در شهر آمستردام به وسیله متخصصین شرکت آسچر با استفاده از خاصیت تورق الماس در ابتدا به سه قطعه بزرگ و نهایتا به نود و شش قطعه کوچک و نه قطعه بزرگ تقسیم شده مورد تراش و پرداخت نهایی قرار گرفت.
● کاربرد الماس
خواص اپتیکی الماس استثنایی است و به دلیل شدت تلالو و پراکندگی نور که در نتیجه میزان بالای ضریب شکست نور در برلیان به وجود می آید آنرا از قدیم به عنوان سلطان نگینهای جواهر معرفی نموده و به عنوان نگین تراشیده و یا نتراشیده در زیور آلات مورد استفاده قرار گرفته است.
الماس از سنگهای گرانبهاست و ساخته شده از بلور کربن ناب است. الماسها بی رنگ و همچنین به رنگهای سبز و سرخ و آبی و سیاه هم یافت می‌شوند. گونه بی رنگ آن پربهاتر از دیگر گونه‌های رنگی است و بسیار سخت می‌باشد.از سختی آن در صنعت استفاده زیادی می برند که یکی هم خراشیدن شیشه‌ها می‌باشد. کریستال الماس در کشورهای هندوستان و برزیل و بخشهایی از آفریقا و ... یافت می‌شود.الماس طبیعی بیشتر کاربرد تزئینی دارد. امروزه با روشهایی گونه مصنوعی آن نیز ساخته می شود.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان