۲۴ فروردین ـ ۱۳ آوریل ـ اقتباس دادرسی کیفری سبک فرانسوی در ایران

قانون كیفر عمومی و آئین دادرسی ایران كه بیش ۵ دهه رعایت شد از ۱۳ آوریل ۱۹۲۶ ( ۲۴ فروردین ۱۳۰۵ ) درست ۱۲۲ سال پس از قانون آئین دادرسی كیفری فرانسه به اجرا در آمد . آئین دادرسی كیفری ایران كه از فروردین ۱۳۰۵ به اجرا گذارده شد ترجمه قانون ۱۸۰۴ آئین دادرسی فرانسه بود كه در ممالك فرانسوی زبان ازجمله بلژیك اجرا می شود . مدتی پس از تغییر نظام حكومتی ایران ، آن قانون نیز جای خود را به نوع دیگر داد.
روش تازه دادرسی كیفری كه فرانسه طراح آن بود در آوریل ۱۸۰۴به امضای ناپلئون بناپارت رهبر وقت فرانسه رسیده بود و از ۱۳ آوریل لازم الاجرا شد .
طبق این روش ، برخلاف طریقه انگلیسی كه دادگاههای كیفری باید با حضور هیات منصفه تشكیل جلسه دهند و تشخیص مجرم و یا بی گناه بودن با این هیات مركب از مردم عادی است ، اتخاذ هرگونه تصمیمی به قاضی سپرده شده است واحكام دادگاههای بدوی استیناف و پژوهش پذیراست .
طبق روش فرانسوی، جرائم به سه دسته : خلاف ، جنحه و جنایت تقسیم می شود كه دادگاه جنایی دارای سه قاضی است و حكم بر پایه رای اكثریت داده می شود و همه دادگاهها جز محاكم اطفال بزهكار و جرائم خانوادگی به صورت علنی تشكیل جلسه می دهند. در این روش ، دستگاه قضایی شامل دادسرا و دادگاه است و قضات دادسرا كه قاضی تحقیق هستند و زیر نظر دادستان ( مدعی العموم )عمل می كنند« ایستاده ( غیردائمی ) » خوانده می شوند ، حال آن كه قضات دادگاهها « نشسته » عنوان دارند و قابل تغییر نیستند مگر پس از ارتكاب تخلف و یا به رضایت خودشان .
كار قضات ایستاده كه دو گروهند یك گروه تحقیق تا صدور قرار مجرمیت و گروه دیگر برپایه قرار مجرمیت گروه اول صدور كیفرخواست است كه پس از آن پرونده از طریق دادستان به دادگاه فرستاده می شود و صادر كننده كیفر خواست و یا نماینده او باید در جلسات دادگاه از كیفرخواست دفاع كند.
در این سیستم دادرسی كه دردو قرن گذشته پایه آن چندان تغییر نكرده است اختیارات قاضی دادگاه در تعلیق مجازات و تخفیف آن زیاد است . جامعه شناسان این روش را دقیقتر از روش انگلیسی می دانند زیرا كه قاضی كمتر از اعضای هیات منصفه تحت تاثیر احساسات عاطفی قرار می گیرد. در سیستم انگلیسی بازپرس قاضی نیست ، بلكه دنباله پلیس و از كاركنان قوه مجریه است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز