هوش از سر ما رفت

جمعیت خسته است. نوازنده چشمانش را بسته است. تك نوازی ادامه پیدا می كند. مضراب بر سیم های تار فرود می آید. نغمه ها از گوشه ای به گوشه دیگر در حركت هستند، اما فضا سنگین است. عده ای لحظه شماری می كنند تك نوازی تمام و گروه نوازی شروع شود. انتظار به سر می آید و صدای سازها در هم آمیخته و گاه گم می شود.
خواست مخاطبان تا حدودی برآورده شده است. قطعات آوازی و تك نوازی ها در كنسرت به حداقل ممكن رسیده است: «آنچه شما خواسته اید.» جمله ای كه اعضای گروه را مجبور می كند دست از علاقه خود بردارند. علاقه به ارائه هنر فردی، بداهه نوازی و به نمایش گذاشتن توانایی هایی كه در گروه نوازی نمی شود آن را ارائه كرد. از همین جاست كه آلبوم گروه كه تمام قطعات آن تصنیف است، منتشر می شود و استقبال مخاطب منجر به ادامه فعالیت آن با همین گرایش. بداهه نوازی دیگر به كار نمی آید، ساز تنها شنونده ای ندارد.
حالا معرفی و احیای هنر تك نوازی، هدفی است كه انجمن موسیقیدانان نیاوران را بر آن داشته تا برنامه ای ترتیب دهد و در چند فاز مختلف تك نوازان جوان را به روی صحنه بیاورد. شاید این برنامه انگیزه ای باشد برای اینكه از هنر فراموش شده بداهه و تك نوازی دوباره استقبال شود. استقبال از طرف هنرجویان و نوازندگانی كه سعی دارند جایی در گروه های موسیقی پیدا كنند یا بتوانند برای انتشار اثر رضایت ناشری را به دست بیاورند.
اما تك نوازی و بداهه نوازی در ناشر یا گروهی كه تصنیف سازی می كند و دوست دارد دل مخاطب را به دست بیاورد، چه انگیزه ای ایجاد می كند هیچ. كسی دیگر حوصله ندارد ساعت ها بنشیند و به صدای ساز تنهای نوازنده گوش دهد. آنها هم كه حوصله اش را دارند، شنیدن آثار قدما را ترجیح می دهند كه به قولشان هم اصیل تر بود، هم پراحساس تر و ناب تر. از دل می آمد و بر دل می نشست. مجید درخشانی نوازنده و آهنگسازی كه هنوز صدای سازش از دل برمی آید می گوید كه خودش هم از تك نوازی فاصله گرفته و روی بخش دیگری به اسم گروه نوازی متمركز شده است.
او در برنامه انجمن موسیقیدانان نیاوران كه شامل تك نوازی جوانان و موسیقیدانان باتجربه تر در كنار هم است، مسئولیت دارد به نمونه های صوتی كه علاقه مندان به شركت در این برنامه می فرستند، گوش دهد، بهترین ها را انتخاب كند تا آنها بعد از امتحان حضوری، برای اجرای موسیقی به كنسرت های تك نوازی راه پیدا كنند. برنامه ها از نیمه دوم مردادماه در سالن اختصاصی كاخ نیاوران شروع می شود و هر دو هفته یك بار كنسرتی در دو شب اجرا خواهد شد. هر كنسرت شامل دو بخش است.
در بخش اول سه نوازنده جوان و در بخش دوم موسیقیدانان شناخته شده برنامه اجرا می كنند. اولین برنامه در بخش بزرگان، به اجرای مسعود شعاری اختصاص دارد و هر دو هفته یك بار به ترتیب مجید درخشانی، علی اكبر شكارچی نوازنده كمانچه، اردشیر كامكار نوازنده كمانچه و پشنگ كامكار نوازنده سنتور تك نوازی می كنند. نوازنده تمام سازهای ردیف دستگاهی می توانند نمونه های صوتی خود را به انجمن موسیقیدانان نیاوران بفرستند. آنها باید با ردیف آشنایی داشته باشند و حداقل یك یا دو دستگاه را كه در آن بداهه نوازی و تك نوازی می كنند، كاملا بشناسند. هنوز برای ارسال اثر دیر نشده است، چرا كه قرار است این پروژه ادامه پیدا كند و انگیزه ای باشد برای مخاطب و نوازندگان.
مجید درخشانی می گوید: «كسانی را انتخاب می كنیم كه نوازندگی شان به شیوه قدما نزدیك باشد اما بیان امروز هم در كارشان وجود داشته باشد. می خواهیم یك بار دیگر موسیقی ردیف دستگاهی را مطرح كنیم. هنری كه كم كم در حال فراموشی است. جوانان بداهه نوازی می كنند اما بر معیارها و ضوابط منطبق نیست. اصول جمله بندی در موسیقی را یاد نگرفته اند و برای همین به تك نوازی قدما مراجعه می كنند.
تك نوازی هایی كه شنیده می شود، مربوط به گذشته است. تك نوازی های برنامه گل ها و ضبط های خانگی برای جوانان تبدیل به درس شده اند.»
برای اینكه از كار جوانان استقبال شود، هنرمندان شناخته شده تر هم در كنار آنان قرار می گیرند و به اجرای برنامه می پردازند. اگرچه خیلی از این موسیقی دانان سال ها است كه تك نوازی را كنار گذاشته اند: «بسیاری از قدما و حتی هم دوره های ما می گفتند ما دیگر تك نوازی نمی كنیم. آنها سال های سال است كه در استودیوها و گروه های مختلف ساز می زنند و می گویند آمادگی تك نوازی نداریم. اما بالاخره چند نفر راضی شدند.»
جمله بندی در موسیقی ایرانی به پریشان گویی افتاده است. این را هم مجید درخشانی می گوید. او به این اعتقاد ندارد كه مردم دیگر تك نوازی را دوست ندارند: «تك نوازی مثل سخنرانی است كه از اول باید موضوعی داشته باشد و با بیانش شنونده را به اوج برساند.» برای شركت در برنامه تك نوازی های كاخ نیاوران محدودیت سنی وجود ندارد. اما اولویت با كسانی است كه نتوانسته اند كارشان را عرضه كنند.
سازمان میراث فرهنگی با خرید نیمی از بلیت هر اجرا به این برنامه ها كمك می كند. ماهنامه فرهنگ و آهنگ هم قصد دارد گزیده اجراها را به صورت سی دی منتشر كند و اگر در كنار كنسرت ها مقاله هایی ارائه شود یا جلسات پرسش و پاسخ برگزار شود، مباحث در بوكلت این سی دی گنجانده خواهد شد.
ضبط اجراها به صورت زنده است و شاید برگزاركنندگان جلسات پژوهشی هم ترتیب دهند.
اگر در فازهای بعدی از این پروژه حمایت نشود، برنامه های تك نوازی متوقف نخواهد شد. این برنامه به گفته برگزاركنندگان آن مثل جشنواره تك نوازان كه در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد یا تك نوازی های فرهنگسرای نیاوران نیست كه یك بار برای همیشه باشد. انجمن موسیقیدانان نیاوران این پروژه را ادامه می دهند تا زمینه ای فراهم شود كه هر دو هفته یك بار جوانان بتوانند برای عموم تك نوازی كنند. همه اینها البته مثل برگزاری دیگر كنسرت ها، به خیلی چیزهای دیگر وابسته است. به اینكه كاخ نیاوران تا چه زمان برای این برنامه سالن در اختیار انجمنش می گذارد، مردم چقدر از آن استقبال می كنند و وزارت ارشاد برای دادن مجوز اجرا چقدر همه چیز را معطل نگه می دارد.
اولین اجراها ۲۰ و ۲۱ مرداد شروع می شود و تا آخر شهریور با برگزاری ۵ كنسرت ادامه پیدا می كند.
همه اینها برای این است كه بداهه نوازی و تك نوازی از پریشان گویی هایش دست بردارد و در بین صداهای تازه ای كه به گوش می رسد و هوش از سر ما می برد و گاه گوش ها را آزار می دهد، به حیات خود ادامه دهد. حیاتی كه تاكنون پرافتخار بوده است.

گزارشی درباره كنسرت های تك نوازی در كاخ نیاوران
مرضیه رسولی

منبع : روزنامه شرق