راه های گسترش فرهنگ مطالعه در میان معلمان

امروزه با افزایش روزافزون پیشرفت ها و گسترش یافتن ارتباطات، شاهد به موفقیت رسیدن نهادها و سازمان ها به دلیل توجه زیاد به مسائل پژوهشی و تحقیقاتی هستیم. در حقیقت یک معلم نیز که امر بسیار مهم آموزش را به عهده دارد، برای پیشرفت و ارتقای سطح علمی و فرهنگی خودش باید کوشش کند و به دنبال پژوهش و تحقیقات جدید باشد تا به اصطلا ح، از قافله عقب نماند.
ما معلمان از چه طریق و چگونه می توانیم راه های مناسب گسترش فرهنگ مطالعه و پژوهش برای خودمان و همکاران پیدا کنیم؟
چه راه هایی برای گسترش فرهنگ مطالعه و معلمان وجود دارد؟
- ایجاد زمینه های رشد و ارتقای سطح علمی معلمان با پرداختن به حرکت های پژوهشی و تحقیقی.
- افزایش حضور و مشارکت جمعی معلمان.
- پیدا کردن موانع و مشکلا ت این قبیل جریان ها و سعی در رفع آنها.
- ایجاد ارتباط کاری بین معلمان و تبادل نظر از همدیگر.
- سازماندهی در آموزش و پرورش برای ارائه خدمات مفید در آینده.
- اختصاص دادن مکان های مناسب پژوهشی برای معلمان از طرف دولت و وزارتخانه.
مکان پژوهشی معلمان: یک مکان اختصاصی برای معلمان که متشکل از یک یا چند ساختمان نظیر کتابخانه، مرکز سایت و مراکز چاپ و تکثیر مجهز و... باشد.
دبیرخانه شورای پژوهشی منطقه: یک دبیرخانه که متشکل از کارشناسان این رشته و پژوهشگران برتر منطقه باشد. سازماندهی نیروهای پژوهشی و برگزاری جلسات و همایش ها از مسوولیت های این دبیرخانه است.
کارگاه های پژوهشی: ایجاد کارگاه های پژوهشی مستمر در طول سال تحصیلی. از مهمترین وظایف این کارگاه ها رفع اشکالا ت و موانع معلمان و راهنمایی آنها در مسیر پژوهش و تحقیق است.
● موضوع اصلی پژوهش
راههای ترویج فرهنگ مطالعه و پژوهش داشتن علم و آگاهی به خود و محیط اطراف خویش از ویژگی های مهم انسانی است که او را از سایر موجودات اطراف خویش جدا می کند. تا آنجا که خود را در میان آنها غریبه و بیگانه می یابد. اهمیت این صفت به حدی است که بسیاری از انسان شناسان او را موجودی «جست وجوگر» تعریف کرده اند. از منظر فلسفی «حقیقت جویی» را با خمیر و سرشت انسان عجین دانسته اند یعنی او را فطرتا حقیقت جو می دانند. روانشناسان جدید این حس را در نیاز بنیادی تر و عمیق تر «خودشکوفایی» می بینند که انسان با به فعلیت درآوردن استعدادهای بالقوه خود، دامنه هستی و وجود خویش را می گستراند و وسیع تر می کند. ذهن خلا ق بشر از زمان های دور همواره در پی این بوده است که پاسخی برای پرسش های خود بیابد، ناشناخته ها را مورد شناسایی قرار دهد و بنیان های زندگی فردی و اجتماعی خود را بر یافته های علمی هموار سازد.
به همین دلیل روحیه پژوهش، مطالعه و کنکاش علمی در زمینه های مختلف با انسان آمیخته بوده وبا پیشرفت و تکامل حیات اجتماعی و گسترش علوم و فنون عجین شده است. شکی نیست که یکی از مهمترین این شرایط، ایجاد عادت هایی است که بشر را به سمت شناخت و آگاهی هدایت کند. ایجاد عادت به مطالعه و پژوهش یکی از عادت های پسندیده است. او نیازمند این است که خود را بهتر بشناسد، به قابلیت خود پی ببرد، دایره شناخت خود را از محیط بالا ببرد و با روابط انسانی بهتر آشنا شود. پس تلا ش برای ایجاد عادت به مطالعه و پژوهش باید از اولویت های کارگزاران فرهنگی باشد. اما نقطه آغاز مطالعه و پژوهش کجاست؟
الف) خانواده: خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است که هم در بودن و هم در شدن انسان نقش اساسی دارد و همه فعالیت های تربیتی از خانواده شروع می شود.
نقش خانواده در ایجاد عادت به مطالعه از گهواره آغاز می شود و لا لا یی ها اولین پیونددهنده کودک با ادبیات به شمار می آید. این اشعار ساده که گاهی حتی کلا م آن با کودک هیچ رابطه ای ندارد هم احساس امنیت را به او انتقال می دهد و هم زمینه ساز اولین ارتباط های انسانی است.
ب) مدرسه: مدرسه دومین جایگاه تربیتی انسان است که هر کس اصول و قواعد خواندن و نوشتن را فرا می گیرد و می آموزد که بدون کمک والدین و معلمان خود مطالب کتاب را بخواند و بفهمد. انسان به دلیل همین تحول بزرگی که در خود احساس می کند، اشتیاق فراوانی به مطالعه دارد و هر لحظه می خواهد بیشتر با دنیای پر رمز و راز درون کتاب ها آشنا شود. برای بسیاری از انسان ها، مدرسه اولین مکانی است که آنها را با خواندن و مواد مکتوب آشنا می کند، زیرا یا به دلیل بی سوادی پدران و مادران یا به سبب عدم عادت به مطالعه آنان، آنها فرصت تجربه های مفید خواندن در خانواده ها را نمی یابند. لذا مهم ترین وظیفه مدرسه طراحی و پیاده کردن برنامه های آموزشی و پرورشی مدونی است که متناسب با هر مقطع سنی و هر پایه درسی کسب شده، به دنبال کردن علا یق خود در کتاب های غیردرسی تشویق کند.
شکل گیری عادت به مطالعه و پژوهش در مدرسه و گسترش آن به نگاه نظام آموزشی به مقوله آموزش و پرورش بستگی دارد. حال با توجه به مطالب فوق می توان نتیجه گرفت که هر فردی که در بستر خانواده و مدرسه زمینه های مطالعه و پژوهشی داشته باشد، به همین ترتیب اگر وارد جامعه بشود و یک شغل مناسب مانند معلمی را به عهده بگیرد، طبعا در راستای شغلی خودش آن مهارت های علمی و پژوهشی اش را به کار خواهد بست.
● بهترین راهکار
با تفکر و تعمق در این مساله من به یک نتیجه خوب و اساسی رسیدم، یعنی بهترین راهکار برای گسترش فرهنگ مطالعه و پژوهش در معلمان، ایجاد یک مکان پژوهشی اختصاصی معلمان است. نمونه ای از این مکان های اختصاصی، پارک های پژوهشی است. اولین شهرک های علمی و پژوهشی در اروپا در اواخر دهه شصت شکل گرفتند که از آن جمله می توان به کمبریج و هریوت وات در انگلیس و آنتی پولیس در فرانسه اشاره کرد. تاکنون حدود یک هزار پارک پژوهشی در کشورهای مختلف ایجاد شده است. کشورهای آمریکا - انگلیس - فرانسه - کانادا و چین بیشترین مراکز پژوهشی را در خود جای داده اند. در سال هشتاد و یک در کشور ما ایران وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، دست به اقدام ایجاد مراکز آموزشی و پژوهشی براساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی، کرد و مراکزی در استان های مرکزی، سمنان و گیلا ن افتتاح شد. مضافا آموزش و پرورش می تواند برای این منظور علا وه بر شورای پژوهش و تحقیق، یک دبیرخانه شورای پژوهشی منطقه و کارگاه های پژوهشی دائم در این منطقه آموزش و پرورش دایر کند. البته لا زم به ذکر است راههای زیادی برای گسترش فرهنگ مطالعه و پژوهش معلمان وجود دارد، ولی متاسفانه بعضی از این روش ها به دلیل محدودیت های اقتصادی و اعتباری و نداشتن فرصت و زمان کافی، ضمانت اجرایی ندارد. باید یادآوری کرد که برای شکل گیری عادت به مطالعه و پژوهش در جامعه باید نهادهای مختلفی مانند خانواده، مدرسه، کتابخانه های عمومی و سایر رسانه های جمعی هم سو و هم هدف به این سمت و سو حرکت کنند، حرکتی زنجیروار باشد، در این صورت است که افرادی پویا و جامعه ای زنده و بالنده خواهیم داشت. این مهم فقط با حمایت و پشتیبانی دولت تحقق خواهد یافت. در آخر می توان چنین نتیجه گرفت که امروزه با توجه به مشکلا ت و چالش هایی که در نظام آموزش و پرورش وجود دارد، لا زم است همه ما معلمان با حمایت سازمان ها و ارگان ها و دولت، با به کار بردن مهارت هایمان در امر پژوهش و تحقیق، این موانع و مشکلا ت را کنار بزنیم تا بتوانیم با کمک خداوند متعال، یک آموزش و پرورش پویا و کامل داشته باشیم.

نویسنده : زهرا شکرزاده

منبع : روزنامه مردم سالاری