جزیره دورافتاده یی در ایران

جنوب کرمان هنوز هم از فقر و محرومیت در رنج است. کپرنشینان این منطقه به واسطه فقر فرهنگی و بی سوادی، در غیاب رادیو، تلویزیون و روزنامه از انبوه بحث ها و مصوباتی که مدیران ارشد و کارشناسان پایتخت نشین در جلسات هر از گاهی خود طرح می کنند بی خبرند. این بی خبری- البته- از اندوه و خشم بیشتر ساکنان منطقه که مدام رفت و آمد ماشین های مدل بالای کولردار را می نگرند و آدم هایی که وعده هایشان تا غروب آفتاب داغ جنوب هم نمی پاید، کمی می کاهد.
آخرین باری که به منطقه سفر کرده ام، به جای کپرنشینان جنوب کرمان، شماری از ساکنان منطقه شهداد را دیده ام. به جای کپر ها سقف های آجری بر سر آدم هایی دیده ام که درونش هیچ بیشتر از همان کپرها نداشته است. در زیر اتاقکی بچه خردسالی دیده ام که به دلیل ابتلا به صرع و ناراحتی مغزی توام، با پای بسته شده به تکه سنگی بزرگ به شیوه یی غیرانسانی نگهداری می شد. تلاش کارشناسان سازمان بهزیستی برای مراقبت از بچه نیز با مقاومت شدید خانواده روبه رو بود.
در کرمان هزاران تن، از کودک و نوجوان و زن و مرد، از خانواده های بی سرپرست تا افراد معلول از بیماران روانی تا توانخواهان جویای کار، پشت نوبت دریافت خدمات قرار دارند.
به یک روایت، حدود ۸۰ درصد از ساکنان منطقه را می توان به لحاظ مسائل و مشکلات اجتماعی و اقتصادی در زمره افراد حمایت پذیر تلقی کرد.
انجام این مهم در گستره پراکنده جنوب کرمان، فقر مطلق افراد و انبوه مشکلات و آسیب های اجتماعی منطقه از عهده یک سازمان و دستگاه خارج است. ستاد راهبردی که زیر نظر معاون رئیس جمهور و با حضور وزرای شماری از دستگاه ها تشکیل شد در واقع پاسخی برای این مشکل و جلوگیری از جزیره یی و کم نتیجه عمل کردن فعالیت های دستگاه ها بود. ولیکن این هدف متعالی نیز لابه لای بوروکراسی بزرگ دولت گم و کم رنگ شده و گرچه به نتایج مثبتی ختم شده است ولی به دلیل تاخیر در پروسه تصمیم گیری و برنامه سازی هنوز دستاورد عملیاتی قابل ملاحظه یی نداشته است. به نظر می رسد این ستاد به کمیته های کارشناسی مستقر در منطقه نیاز دارد و به دلیل اشتغالات زیاد اعضای ستاد بایستی شورهای کارشناسی و اجرایی مختلفی را در کنار داشته باشد. جنوب کرمان به یک نقشه راه برای توسعه نیاز دارد و تعیین اولویت های آن در عین پیچیدگی، قابل احصا است.
سازمان بهزیستی در حد بضاعت خود در طول یک سال و نیم گذشته تلاش کرده با تشکیل یک ستاد راهبردی دستگاهی نگاه ویژه یی به جامعه هدف خود داشته باشد.
بخشی از مشکلات سازمان برای پاسخگویی به این نیاز ها به دلیل مشکلاتی قانونی است که حل آن از عهده سازمان خارج است. به طور مثال زنان رها شده یی که دارای طلاقنامه رسمی نیستند گروه نسبتاً قابل توجهی از افراد سرپرست خانوار را تشکیل می دهند که به دلیل پیش گفته در دریافت قانونی خدمات از نهادهای حمایتی دچار مشکل هستند.
افراد فاقد شناسنامه گروه دیگری از مبتلایان به این مشکل هستند.
من خود در بسیاری از این سفرها، کپرنشینانی را دیده ام که به دلیل فقدان مدارس کپری در بی سوادی مطلق به سر می بردند و با وجود آمادگی سازمان برای احداث «روستا مهد» و ارائه خدمات به کودکان منطقه به دلیل فقدان حتی یک باسواد در گروه از دریافت خدمات بازمانده اند.
این مصادیق موید همان نکته است که جزیره یی عمل کردن و موازی پیش نرفتن دستگاه ها نه تنها موجب هم افزایی نمی شود بلکه سر راه انجام تکالیف دستگاهی نیز مشکلاتی را ایجاد می کند.
مشکلات مردم محروم کرمان بسیار فراتر از آن است که با تخصیص بودجه های چند میلیاردی به منطقه بتوان به حل آن امید بست.
جنوب کرمان نه به دلیل محرومیت های شدید قادر به توسعه درونزا است و نه به دلیل بافت فرهنگی و قومی- قبیله یی آن از طریق اجرای الگوهای توسعه برونزا- به مفهوم تزریق منابع و امکانات از بیرون- از فقر نجات خواهد یافت.
در این شرایط بیشتر منابع باید مصروف توانمندسازی افراد و تربیت نیروهای مورد نیاز بومی و کارآمد برای حل مشکلات مردم به دست خودشان باشد.
کرمان همچنین به تدابیر ویژه و اختصاصی برای حل برخی مشکلات نیاز دارد. ایجاد اشتغال به عنوان یکی از کلیدهای توسعه پایدار در منطقه و رها کردن اقتصاد خانوارها از سیستم مستمری بگیری- که با تبعات سوء اقتصادی و اجتماعی همراه است- با الگوهای موجود نظام بانکی قابل حل نیست. سرمایه گذاری در منطقه نیز باید سیستم های تشویقی غیرمتداولی را دریافت کند تا سرمایه گذاران بیشتری انگیزه ایجاد اشتغال و سرمایه گذاری در منطقه را بیابند.
جست و جوی راهکارهایی برای حل این مشکلات بدیهی ترین انتظار از ستاد راهبردی عالی است که با تشکیلات فوق اداره می شود. ستاد باید طرح و مسائل مربوط به منطقه را به کمیته های اجرایی فعال بسپارد و خود درباره مشکلاتی که حل آنها فقط از عهده دولت یا مجلس برمی آید تصمیم گیری کند. نمی توان در این میان سهم نمایندگان کرمان در طرح و حل مشکلات کرمان را نادیده گرفت. آنها می توانستند در معرفی بحرانی که گریبانگیر جنوب کرمان است نقش موثرتری ایفا کنند و به برنامه ریزی ها در این زمینه جهت گیری و سرعت بیشتری ببخشند.
مهم نیست که چه کسی یا چه کسانی در شکل دهی سیمای جنوب کرمان موثر بوده و به تکالیف خود در طول دهه های گذشته عمل نکرده اند. مهم آن است که تغییر نیافتن این سیما در دولتی که شعار اصلی آن عدالت طلبی است مسوولیت متولیان را سنگین تر می کند. نجات مردم محروم منطقه جنوب کرمان به معجزه نیاز ندارد، برنامه لازم دارد.

نسترن کیان نوش
مشاور رئیس سازمان بهزیستی

منبع : روزنامه اعتماد