بناها و یادمان‌های تاریخی ، استان خراسان

خراسان در تاریخ ایران نقش و اهمیت بسیار مهمی را ایفا كرده است. شمار زیادی از رجال و نامداران سیاسی،‌ اجتماعی، ادبی، مذهبی و فكری از این سرزمین پربركت برخاسته‌اند و طی تاریخ، مشعل‌داران علم و مذهب و فرهنگ بوده و قرون طلایی تمدن ایرانی و اسلامی را به وجود آورده‌اند.
دانشمندان و نویسندگان جغرافیای تاریخی ایران در ادوار اولیه اسلامی، سرزمین ایران بزرگ (ایران‌شهر) را از نظر تقسیمات سیاسی و بخش‌های طبیعی به هشت اقلیم تقسیم كرده‌‌اند كه خراسان یكی از بزرگ‌ترین، پرجمعیت‌‌ترین و آبادترین این اقلیم‌ها بوده و از 22 شهر و 18 قصبه و 15 قلعه تشكیل می‌شده است و به همین علت و اعتبار، همواره از عنوان خراسان بزرگ نیز استفاده می‌شده است. تاریخ خراسان مملو از حوادث و ظهور و سقوط حكومت‌ها، اندیشه‌ها و نحله‌های اجتماعی و دینی است.
بر بستر همین پیشینه تاریخی، آثار تاریخی متعددی نیز به جای مانده است كه از آن جمله می‌توان به خرابه‌های شهر بلقیس در اسفراین، آینه‌خانه مفخم بجنورد، ارگ بیرجند، آرامگاه مولانا زین‌الدین ابوبكر تایبادی در تایباد، آرامگاه شیخ احمد جام نامقی در تربت جام، مزار قطب‌الدین حیدر، میل رادكان چناران و مدرسه غیاثیه در خواف، مناره خسروگرد سبزوار و مقبره بابالقمان در سرخس، آرامگاه ملاحسین كاشفی سبزوار و باغ گلشن در طبس، مسجد قاین،‌ آرامگاه حمزه بن موسی‌‌الكاظم و مسجد جامع در گناباد، عمارت كاخ خورشید در كلات، مقبره شیخ عطار و استاد كمال‌‌‌الملك و خیام در نیشابور و صدها اثر تاریخی دیگر اشاره نمود. اهمّ این آثار تاریخی عبارت‌اند از :