راهنمایان، آسیب پذیرترین قشر صنعت گردشگری

در میان گونه های مختلف تورهای برگزار شده در مسافرت های گروهی و حتی فردی، تورهای همراهی شده (escorted tours) گونه ای از بسته های مسافرتی (package tours) هستند که با همراهی یک راهنمای تور یا تورلیدر اجرا می شوند.
راهنما در این سفرها، فردی است که به خوبی می داند، مسافر خود را به چه مقصدی می برد، جاذبه های مقصد از چه نوعی است، خصوصیات مسیر یا مسیرهای منتهی به مقصد و جاذبه های مسیر چیست، مشکلات احتمالی موجود در سفر چه چیزهایی است، نقاط عطف سفر کجاست، مسافر به چه چیزی نیاز دارد، از سفر چه می خواهد، فرهنگ او چگونه است و بسیاری دانستنی های دیگر که در کنار هم، همراه با شخصیتی آرام، صبور، پرحوصله، دقیق، کنجکاو و مسئول از راهنمای سفر، انسانی معتمد می سازد که می تواند مقصدی ناآشنا و غریب را به فضایی کاملاً آشنا، ملموس و خاطره انگیز برای مسافر تبدیل کند. اما ...
در کشور ما با وجود سابقه سال ها برگزاری دوره های آموزشی در زمینه تربیت راهنمایان تور در دو رشته تورهای فرهنگی و تورهای طبیعت گردی هنوز چه بسیار راهنمایانی که از آن چیزی نمی دانند! چه بسیار مسافرانی که از وظایف راهنما چیزی نمی دانند و چه بسیار آژانس دارانی که حاضر به استخدام راهنماهای آموزش دیده نیستند.
این یکی از بزرگترین چالش هایی است که صنعت گردشگری کشور ما با وجود تعداد زیاد آموزش دیدگان مشتاق کار حرفه ای و تخصص در دفاتر گردشگری، با آن روبروست. این درحالی است که از سابقه آموزش تخصصی گردشگری در دنیا و جذب نیروی کار متخصص در دفاتر گردشگری کشورهایی که به این صنعت بها می دهند قریب به ۴۰سال می گذرد.
● راهنما، تخصصی اما گران
بسیاری از دست اندرکاران صنعت گردشگری معتقدند که آموزش و دانسته های تخصصی راهنمایان گردشگری سطح توقع آنان را برای کار در دفاتر گردشگری بالا می برد از این رو آژانس ها به جای استخدام این افراد ترجیح می دهند از کارآموز استفاده کنند.
هما داوری راهنمای تورهای فرهنگی عقیده دارد: «کسی به این فکر نمی کند که راهنما باید در خصوص این حرفه آموزش ببیند، آژانس ها ترجیح می دهند از راهنماهایی استفاده کنند که کارآموزند و کارت گردشگری ندارند. بسیاری از آنها نیز به محض تأسیس دفاتر از اقوام خود برای این حرفه استفاده می کنند. این درحالی است که بسیاری از راهنماها تاکنون صدها تور برده اند اما هیچ آموزشی درحرفه خود ندارند.»
وی به گران بودن راهنمای تخصصی اشاره می کند و می گوید: «در آژانس های تخصصی راهنماها را سرکوب می کنند و برای حقوق راهنمایان هیچ تعرفه ای در نظر گرفته نشده و هیچ استانداردی تعیین نشده است. در حالی که در حرفه های مشابه به خوبی این موارد رعایت می شود.»وی که نجات غریق نیز هست به این حرفه اشاره می کند و می گوید که در این حرفه هر سال بر اساس درجه فرد حقوقش به شکل تعرفه مشخص اعلام می شود و همه به رعایت آن ملزم هستند در حالی که در کار تخصصی راهنمای تور، نه راهنماها درجه بندی می شوند و نه تعرفه مشخصی برای این کار وجود دارد.
● شغل دوم
کارشناسان گردشگری معتقدند در کشور ما آسیب پذیرترین قشر این صنعت، راهنماهای گردشگری هستند. به همین علت اکثر راهنمایان، این شغل را به عنوان شغل دوم خود می دانند، حتی اگر به این حرفه علاقه بسیار داشته باشند.به عبارتی امرار معاش این افراد از این طریق ممکن نیست در نتیجه کم کم به شغل دوم آنان و یا حتی یک سرگرمی برای فراغت از شغل اول تبدیل می شود.
به عبارتی بسیاری از راهنمایان تخصصی گردشگری، خود مسافرانی هستند که راهنمای دیگر مسافران خواهند شد!
امیر هوشمند راهنمای تور در این خصوص می گوید: «راهنمای تور را به عنوان کار نمی بینم بلکه به عنوان عشق به آن نگاه می کنم چرا که خیلی مشکل است که بتوانیم از این طریق گذران زندگی کنیم. بنابراین وقتی تور اجرا می کنم برای علاقه خودم است.»
مارال حسنی راهنمای دیگری که در حال حاضر به علت شرایط نامساعد مالی این حرفه مجبور به ترک آن شده است، نیز عقیده دارد هیچ سازمانی در این خصوص وجود ندارد که بتواند به وضع تورلیدرهای سرگردان اما علاقه مند به کار سرو سامان دهد.
وی می گوید: «یکی از مهمترین نیازهای راهنمایان، نیاز به بیمه است که هنوز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای سرو سامان دادن به آن اقدامی نکرده است. مجموعه این مشکلات موجب شده است که هر چه راهنمایان تخصصی تر می شوند ترجیح می دهند که راهنمای تورهای خارجی باشند؛ تورهایی که مسافر در آن ارز وارد کشور می کند و نرخ قابل توجهی برای اجرای برنامه می پردازد به خصوص اگر راهنما مستقل از آژانس کار کند! اگرچه ورود گردشگران خارجی به کشور نیز محدودیت های خاص خود را دارد پس به این در هم امیدی نیست.
به اعتبار آمار و ارقام منتشر شده جهانی، گردشگری پردرآمدترین صنعت جهان است اما سهم راهنمایان گردشگری از این صنعت در کشوری با جاذبه های فرهنگی و طبیعی بسیار غنی که بسیاری از آنها در جهان شاخص است چه سهمی است
آموزش یکی از پایه های اصلی توسعه پایدار است و ما در حال حاضر در کشور خود راهنمایان حرفه ای آموزش دیده بسیاری داریم که سهمی از اقتصاد این صنعت ندارند.
● حرفه ای ناشناخته برای مسافر
راهنمای گردشگری حرفه ای است که متأسفانه گاه برای مسافر هم ناشناخته است. اطلاع نداشتن برخی مسافران از وظایف یک راهنمای گردشگری کار راهنمایان غیرحرفه ای را راحت و کار حرفه ای ها را سخت کرده است.
مسافر به خصوص در مسیرها و مقصدهای ناشناخته، گاه به علت عدم آگاهی و اطلاع، بسیاری حرف ها را می پذیرد که گاه با واقعیت تطابق ندارد.
از طرفی از آن جایی که در کشور ما سفر بیشتر جنبه تفریح دارد نه جست وجو و کاوش، بنابراین مسافران انتظار چندانی از راهنمای تور ندارند و متأسفانه ضررهای ناشی از این دو پدیده متقابل کم کم متوجه فرهنگ سفر و در نهایت متوجه برداشت شفاهی جامعه از تاریخ و طبیعت کشورمان می شود. هما داوری در این باره می گوید: «مسافران ناآشنا در بسیاری از موارد از راهنما به عنوان یک مهماندار یاد می کنند که باید خوب پذیرایی کند و محیطی شاد را برای مسافر ایجاد کند. در حالی که تور شاد، نه یک تور فرهنگی است نه یک تور طبیعت گردی، بلکه مقوله خاص خودش را دارد. این مشکلات سبب شده است که هویت اجتماعی راهنمایان تور برای برخی مسافران چنان دستخوش تغییر شود که گاه در مسافرت های طولانی مدت بر سر چگونگی اجرای تور میان مسافران نیز جدل پیش آید.»فصل بهار و پس از آن تابستان که کم کم از راه می رسد، در کشور ما فصل پرسفر گردشگری است. اجرای یک تور خوب نیاز به یک راهنمای تور متخصص دارد. بسیاری از همین متخصصان که از سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کارت مجوز دریافت کرده اند می توانند فرهنگ سفر را با اجرای یک تور صحیح ارتقا دهند.
این سازمان تنها سازمان قانونگذار در زمینه گردشگری است که می تواند دفاتر تابع خود را مجاب کند که از افرادی استفاده کنند که از همین سازمان کارت دریافت کرده اند.

حمیرا محب علی

منبع : روزنامه ایران