کم شدن یاران دولت هفتاد میلیونی!

اگر قریب سه ماه پیش در روزی که استعفای وزیر صنایع پذیرفته شد و جانشین هم برای وی تعیین شد، غلا محسین الهام به عنوان سخنگوی دولت در نزد خبرنگاران از موضوع این استعفا ابراز بی اطلا عی کرد و بدین ترتیب همه را به تعجب واداشت، در عوض شنبه گذشته توانست خبر استعفای علی لا ریجانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی و انتصاب سعید جلیلی یکی از معاونان وزارت امور خارجه به جای وی را برای اولین بار درجمع خبرنگاران اعلا م کند تا جبران مافات کرده باشد و این با ر به گونه ای کاملا متفاوت همه ناظران سیاسی را تعجب زده کند.
الهام در حالی این خبر را اعلا م کرد که علی لا ریجانی در آستانه دیدار مهمی با خاویر سولا نا، مذاکره کننده از طرف اتحادیه اروپا ( و به عبارت صحیح تر دنیای غرب) قرار داشت و اگر چه از ماه ها پیش اخباری مبنی بر احتمال کناره گیری او از مذاکرات هسته ای شنیده می شد و شواهد هم کاهش چشمگیر فعالیت، مصاحبه و اعلا م مواضع ایران را نشان می داد، با این حال نشانه ای از چنین تغییری در مسوولیت تیم مذاکره کننده هسته ای ایران دیده نمی شد و صاحب نظران با توجه به شخصیت لا ریجانی و اینکه محمود احمدی نژاد به تنهایی تصمیم گیرنده در تغییر وی نمی تواند باشد، احتمال چنین تغییری را نزدیک به صفر می دانستند.
علی لا ریجانی پس از تغییر دولت در سال ۸۴ جایگزین حسن روحانی و با انتصاب به دبیری شورای عالی امنیت ملی، سرپرستی تیم مذاکره کننده هسته ای را به عهده گرفت. تیم مذاکره کننده جدید به سرپرستی او جایگزین تیمی شد که لا ریجانی از جمله منتقدان عملکردش بود و جمله معروفش درباره یکی از توافقات ایران با تروئیکای اروپا ( مروارید غلتان دادیم و آب نبات گرفتیم) هنوز هم از جمله معروف ترین جملا ت در صحنه سیاست سال های اخیر است.مدت مسوولیت علی لا ریجانی در این سمت را می توان به سه دوره مشخص تقسیم کرد. دوره اول تقریبا ۱۰ ماه به طول انجامید و در آن رویکرد مذاکره ایران از گفت و گو با سه کشور اروپایی ( فرانسه، آلمان و انگلیس) به گفت و گو با چین و روسیه تغییر کرد. دهم مرداد ۸۴، جواد لا ریجانی گفت که « مذاکره با سه وحشی بین المللی یک فضاحت سیاسی بود» و ۲۴ مرداد علی لا ریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی شد تا این دیدگاه برادر را عملیاتی کند. او در ۴ شهریور ۸۴ گفت:«چرا فقط با سه کشور اروپایی مذاکره کنیم؟»
و بر همین اساس هم مذاکرات هسته ای را شکل داد. در همان ماه های اول چند باری از طرح هسته ای روسیه سخن گفته شد. روس ها ادعا می کردند طرح خود را به ایران ارائه دادند و مقامات ایرانی از این طرح ابراز بی اطلا عی می کردند و در نهایت هم عنوان کردند که در نامه ای فقط /۵ ۱ سطر درباره آن چیزی نوشته شده است.
علی لا ریجانی در آستانه سال ۸۵ از مذاکرات با آمریکا فقط درباره عراق خبر داد که البته اجرای آن یکسال دیرتر انجام شد. فروردین ۸۵ در حالی که دولت در حال برگزاری جشن های هسته ای بود، لا ریجانی خبر داد که کشورهای شرقی پیشنهاد های جدیدی برای مذاکره هسته ای مطرح کرده اند اما پس از یک ماه در حالی که آصفی سخنگوی وزارت امور خارجه از پیشنهاد هسته ای ایران به روسیه سخن می گفت و با مسجل شدن اینکه طرح روسیه هم چیزی غیر ازتعلیق غنی سازی در ایران نیست، بار دیگر مذاکره با اروپا در دستور کار هیات مذاکره کننده ایرانی قرار گرفت و دوره دوم فعالیت علی لا ریجانی را از همین زمان می توان دانست.
۱۵ خرداد ۸۵ خاویر سولا نا رئیس بخش سیاست خارجی اتحادیه اروپا با پیشنهاد جدید اروپا به ایران آمد و بسته جدید ۱+۵ روی میز ایران قرار گرفت که اگر چه مورد پسند مقامات ایرانی قرار نگرفت اما سر آغاز مذاکرات جدید ایران و اروپا شد. ۲۰ خرداد منوچهر متکی اعلا م کرد که ما هم به اروپا بسته پیشنهادی می دهیم. این سخن اگر چه مفهوم عدم قبول بسته پیشنهادی بود، اما مفهوم ادامه مذاکرات را هم در دل خود داشت!
لا ریجانی پس از سفر سولا نا به تهران، چند بار دیگری با این مقام اروپایی دیدار داشت و چند دوره هم معاونان این دو مقام، مذاکرات را پیش بردند. ۳۱ مرداد ۸۵ روزی بود که بنا به اعلا م لا ریجانی، ایران به بسته ۱+۵ پاسخ می داد ولی پیش از آن تقریبا بر همه معلوم شده بود که پاسخ ایران چیست. اصلی ترین و مبنایی ترین خواسته بسته ۱+۵ تعلیق غنی سازی بود ومهمترین حرف ایران عدم تعلیق. با این همه بیان این مطلب از طرفعلی لا ریجانی و محمود احمدی نژاد متفاوت بود و شاید همین امر اولین جرقه های تغییری بود که این روزها شاهد آن هستیم. در طول سال ۸۵ هرچه اظهارنظر محمود احمدی نژاد درباره مسائل هسته ای بیشتر می شد و فعالیت هایی از جمله فرستادن مجتبی ثمره هاشمی برای مذاکره با شیراک به شکل مستقل شکل می گرفت، حضور، فعالیت و اظهارنظر علی لاریجانی کمتر می شد.
دوره سوم ریاست علی لا ریجانی در مذاکرات هسته ای از نیمه دوم سال ۸۵ آغاز شد. حضور کمرنگ او در اخبار و مصاحبه ها چیزی نبود که از دید صاحبنظران سیاسی مخفی بماند. دیگر برای بسیاری عادی بود که موضع گیری های هسته ای ایران توسط محمود احمدی نژاد، منوچهر متکی و حسینی (سخنگوی امور خارجه) بیان شود و علی لا ریجانی تنها گهگاه با بیان کلمات قصاری چون غربی ها در مذاکرات هسته ای رقص دیپلماتیک می کنند، خودی نشان می داد.
در طول ماه های اخیر مذاکرات هسته ای به دیدارهای جواد وعیدی و هاینونن، معاونان لا ریجانی و البرادعی محدود بود و پس از مدت ها بالا خره خبر از دیدار جدید لاریجانی - سولا نا داده شد اما اصلی ترین خبر هسته ای در هفته اخیر درباره حضور پوتین در ایران و از زبان علی لا ریجانی شنیده شد که احتمالا آخرین خبر از این دست است که وی گفته است.
سفر پوتین به ایران اگرچه برای حضور در نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر بود، اما معلوم بود که با توجه به اهمیت پرونده هسته ای ایران و طرح آن در شورای امنیت و مهلت داده شده، نمی توان سفر پوتین را فقط محدود به این موضوع دانست. علی لا ریجانی چهارشنبه گذشته پس از سفر پوتین، وی را حامل پیام هسته ای به ایران دانست که این موضوع فردای آن روز از طرف محمود احمدی نژاد تکذیب شد.
به نظر بعضی صاحب نظران تمایل دولت بیشتر این بود که سفر پوتین را جلوه ای از توانایی دیپلماسی ایران نمایش دهند، نه سفری که پیام خاصی را با خود به همراه دارد. سخن لا ریجانی در راستای این سیاست نبود.
حالا سعید جلیلی جایگزین علی لا ریجانی شده است، فردی که هماهنگی کاملی با دولت و احمدی نژاد دارد و معروف است که طراح و پیشنهاد دهنده نامه نگاری احمدی نژاد به سران کشورهای دنیا بوده است; نامه هایی که به بوش، شیراک و مرکل نوشته شد و البته بی جواب ماند، اما تبلیغات بسیاری روی آنها صورت گرفت و حتی احمد جنتی در خطبه های نماز جمعه نامه به بوش را «الهام» خواند. اما حالا پس از یک سال کسی سخن از آن نامه ها نمی گوید و ماحصل همه آن تبلیغات، چیز دندانگیری نیست. با این همه اگر این موضوع که جلیلی پیشنهاد دهنده این نامه ها است، درست باشد، باید گفت که قرابت فکری و رفتاری بسیار نزدیکی میان او و احمدی نژاد وجود دارد. استعفا یا برکناری لا ریجانی حلقه دیگری از زنجیر جدایی همراهان اولیه دولت احمدی نژاد است. لا ریجانی به خوش چهره، افروغ، فرهاد رهبر، پرویز کاظمی، احمد توکلی و دیگران ملحق شده که فاصله فکری شان با مجموعه دولت به مرور بیشتر شده و دیگر نمی توان آنها رابه راحتی در کنار دولت قرار داد.
آنها به جمع اصولگرایانی پیوسته اند که از آغاز دولت احمدی نژاد در کنار او قرار نگرفتند. با این همه باید گفت که لا ریجانی نسبت به بقیه وزنه سنگین تری است. صدا و سیما در زمان ریاست او مهم ترین رسانه ای بود که احمدی نژاد را از گمنامی بیرون کشید و به مردم معرفی کرد. او در طول انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری نامزد اصلی اصولگرایان و شورای هماهنگی نیروهای انقلا ب بود و هنوز هم جزو گزینه های اصلی محافظه کاران سنتی برای کاندیداتوری در انتخابات بعدی است. سخنگوی دولت علت کناره گیری لا ریجانی از دبیری شورای عالی امنیت را «مشکلا ت شخصی» عنوان کرده است.
چنین اعلا می معانی مختلفی را در ذهن تداعی می کند و سکوت لاریجانی هم آن معانی را تقویت می کند اما صرفنظر از آنها، این مطلب خالی از ظن و گمان است که محدوده کارگزاران دولت دارد محدودتر می شود و این موضوع برای دولت، آینده خوبی را نوید نمی دهد.

نویسنده : محمد حسین روانبخش

منبع : روزنامه مردم سالاری