بحران جدید برای کشورهای نفت خیز

کشورهای نفت خیز مجاور خلیج که همیشه موجب ارتقای شرایط اقتصادی خاورمیانه بودند، اکنون با بروز بحران، گرفتار نزول شده اند که البته این مشکل کل کشورهای خلیجی و جهان عرب است.
کشورهای نفت خیز مجاور خلیج سال ها به عنوان گرداننده اقتصادی مللی محسوب می شدند که در خاورمیانه از نظر مالی شرایط ضعیف تری داشتند.
این کشورهای نفت خیز موجب اشتغال زایی برای شهروندان شده و در نتیجه میلیون ها دلار پول به کشورشان بازگردانده می شود، همچنین با جذب توریست ها، نوعی سرمایه گذاری مستقیم را دامن می زند و در نتیجه سیاستی مؤثر برای انسجام در این منطقه محسوب می شد.
ناگهان، این چرخه رو به نزول رفت و کشورهای مصر و اردن مانند دیگر ملل غنی در انرژی گرفتار بحران مالی جهان شده و با کاهش ارزش نفت روبه رو شدند، بازار در حاشیه خلیج نزول کرد و موجب وحشت سرمایه گذاران شد.
حتی در دوبی که رشد اقتصادی آن زبانزد بود، دسترسی به سرمایه و پول دچار مشکل شد. در اینجا دولت های هر منطقه ناچار شدند تدبیری بیندیشند. امارات متحده عربی ۳۲ میلیارد دلار برای نظام بانکی در نظر گرفت تا آنها را تضمین کند. عربستان سعودی میلیاردها دلار برای پرداخت وام به شهروندانش منظور کرد و کویت در صدد حمایت از دومین بانک بزرگ خود برآمد.
اما دورانی که قیمت نفت هر روز بالاتر می رفت، موجب شد سرمایه گذاران در منطقه به اندازه کافی نقدینگی ذخیره کنند تا بتوانند با اثرات آینده بحران مقابله کنند. به گفته تحلیل گران تا زمانی که نفت به مبلغی بیش از بشکه ای ۵۵ دلار به فروش می رفت، دولت بیش از آنچه برای بودجه خود در نظر گرفته بود، به دست آورد.
به گفته مسئول تحقیقات Standard Chartered Bank در دوبی، دولت اکنون به دنبال بحران اقتصادی در خلیج نیست بلکه به دنبال کند شدن رشد آن است. این روند همان چیزی است که در مکان هایی مانند مصر، اردن و سوریه قابل لمس می باشد. یک متخصص اقتصاد و پول بین الملل در دانشگاه کایرو نیز معتقد است: رشد در منطقه خلیج، رشد کل جهان عرب را به دنبال دارد.
زیرا توریست، پول و سرمایه بیشتر در بازار طبیعتاً سرمایه گذاری بهتری به دنبال خواهد داشت و برعکس با بروز بحران اقتصادی، تعداد توریست ها و پول در بازار کاهش می یابد، در نتیجه سرمایه گذاری نزول می کند و به دنبال آن پرداخت حقوق کارمندان با مشکل روبه رو می شود.طبق آمار اقتصاددانان مصری، مصر حدود نیمی از ۶ میلیارد پرداخت سالانه خود را از ۲ میلیون شهروندی که در نواحی خلیجی زندگی و یا کار می کنند به دست می آورد.
سوریه نیز که در پروژه های مختلف از سرمایه گذاری در خلیج سود بسیار برده است به تعدیل مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم های آمریکا کمک کرد. از طرفی اردن نیز سالانه ۲ میلیارد دلار از طریق کارمندان مشغول به کار خود در این منطقه بهره می برد و ۵۰۰ میلیون دلار نیز از عربستان سعودی کمک مالی می گیرد.
بنیل سامان، اقتصاددان مرکز تحقیقات دمشق نیز می گوید: به نظر من سرمایه گذاری خلیج رو به نزول می رود و یا متوقف می شود زیرا آنها باید ابتدا مشکلات خود را حل کنند و سپس در کشورهای دیگر به سرمایه گذاری بپردازند.
حدوداً یک میلیون نفر از مردم سوریه در ناحیه خلیج فارس مشغول به کار هستند. در نتیجه این کشور به شدت تحت تأثیر نزول اقتصادی و یا برکناری کارمندان در این منطقه قرار خواهد گرفت.همانطور که گفتیم ایالات خلیج به مناطق شکست ناپذیر مبدل شدند. به خصوص زمانی که قیمت نفت به بالاترین حد خود یعنی حدود بشکه ای ۱۵۰ دلار رسید.
اما به تدریج بحران مالی گسترده شد و از ایالات متحده به اروپا و آسیا کشیده شد و این ترس در خاورمیانه به وجود آمد که ملل نفت خیز ممکن است به زودی شرایط متفاوتی را تجربه کنند. قیمت نفت پایین آمد و تحلیل مالی را در بسیاری از کشورها تغییر داد.
متخصصان مالی می گویند، دوبی تا آن زمان با شرایط خاص خود در میان کشورهای جهان برترین شرایط اقتصادی خاورمیانه را به خود اختصاص داده بود. اما به طور ناگهانی بدهی های آن از سال ۲۰۰۷ تا ،۲۰۰۸ ۴۹ درصد افزایش یافت.
بنابراین با ورود بحران مالی به این کشور به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. دوبی ناچار شد از دولت امارات متحده عربی درخواست کمک کند تا بتواند بانک های خود را از ورشکستگی نجات دهد.به گفته اقتصاددان دیگری در مرکز تحقیقات خلیج، بحران پیشین که در سال ۲۰۰۷ در آمریکا آغاز شد، موجب بحرانی شد که نه تنها بر کشورهای اتحادیه خلیجی و رشد آنها بی تأثیر نبود بلکه پیامدهای بسیار جدی و سختی داشت.
اتحادیه خلیج مجمعی متشکل از عربستان صعودی، امارات متحده عربی، قطر، عمان، کویت و بحرین با تلاش برای حل مشکل خود و همسایگانشان که گرفتار بحران مالی آمریکا و اروپا شده اند، چشم به اثرات ناشی از این مشکلات دوخته اند. نشانه هایی گواه بر گسترش اثرات تخریبی این بحران در دور و نزدیک دیده می شود.
از جمله آنها می توان به تجربه جوان ۲۷ ساله ای اشاره کرد که در ۳ سال کار خود در بخش صدور ویزا در مصر می گوید: در گذشته این کشور در هر ماه بالغ بر ۷۰ نفر را پذیرش می کرد اما اکنون اگر خیلی خوش شانس باشند با پذیرش ۱۰ نفر موافقت می شود.

تحلیل: هانیه عطایی

منبع : خبرگزاری اقتصادی ایران