۱۰فوریه ۱۷۵۵ ـ نگاهی کوتاه به منتسکیو در سالروز در گذشت او

«منتسکیوMontesquieu» نویسنده، فیلسوف و حقوق شناس نامدار فرانسوی، مردی که قوانین اساسی کشور ها عموما بر پایه اندیشه های او تدوین شده است، در این روز در سال ۱۷۵۵ در ۶۶ سالی در گذشت. او ۱۸ ژانویه سال ۱۶۸۹ در پاریس به دنیا آمده بود و در رشته تاریخ و مقدمات علوم تحصیل کرده بود. نظرات منتسکیو وسیعا در قانون اساسی ایالات متحده امریکا بکار گرفته شده است. افکار منتسکیو در ایجاد انقلاب فرانسه سهم فراوان داشته است.
منتسکیو در کتاب «نامه های ایرانی» اوضاع پاریس و روش زندگانی آن زمان را از قول یک مسافر خیالی ایرانی ؛ به باد انتقاد گرفته و مسخره کرده بود. لبه تیز انتقاد او مخصوصا متوجه زندگانی لوکس و تشریفاتی اشراف و وضعیت کلیسا بود. در زمینه اجتماعی ، منتسکیو عقیده دارد که افراد بسیار غنی و مردم خیلی فقیر قابل کنترل نیستند و آمادگی بر هم زدن نظامات را دارند . بنابراین وی با تمرکز ثروت در دست عده ای معدود و نیز وجود تنگدست و بینوا در جامعه مخالف و خواستار فقر زدایی از جامعه و تعیین سقف ثروت است. منتسکیو زنان را ــ البته زنان قرن ۱۸ را ــ از نظر اشتغال به کار های سیاسی برابر مردان نمی بیند.
منتسکیو سپس به مطالعه و بررسی جزئیات تاریخ روم پرداخته و نتیجه کار خود را در کتاب « طلوع و غروب امپراتوری روم » منعکس ساخته تا درس عبرت برای امپراتوران و ابر قدرتها باشد.
مهمترین تالیف منتسکیو «روح القوانین» است که الگوی قوانین اساسی کشور ها قرار گرفته و درباره حقوق غیر قابل نقض مردم و تکالیف دولت برای حفظ آن از تعرض، و این که یک دولت چگونه باید حکومت کند و حدود اختیارات آن است.تاکید بر تفکیک کامل قوای حکومتی ( مقننه ، قضائیه و اجرائیه ) بخشی از فلسفه سیاسی منتسکیو است که اینک در همه کشورها جز دو ـ سه تا عینا رعایت می شود تا موازنه قدرت در جامعه حفظ و حقوق مردم از هر گونه گزند مصون و محفوط بماند. اندیشمندان متاخر براین سه قوه یک قوه چهارم افزوده اند که ژورنالیسم و کل رسانه های گروهی ( نشریات، کتاب ، رادیو ــ تلویزیون ، فیلم ، عکس و وسائل تبلیغ و ترویج ) هستند که باید مستقل از هریک از سه قوه دیگر باشند تا بتوانند به وظیفه خود عمل کنند. «کتاب» به عنوان رسانه ای که بدون ویرایش و دست بردگی در اندیشه و برداشت نویسنده آن تولید می شود، مهترین آنها خوانده شده است که در قرن ۲۱ سایت های شخصی در اینترنت، از لحاظ استقلال رقیب کتاب شده اند.
منتسکیو در «روح القوانین(الگوی قوانین اساسی)» که نخستین چاپ آن در ۱۷۴۸ انتشار یافته نوشته است: تکالیف و اختیارات قوای سه گانه حکومتی باید طوری تنظیم شده باشد که هریک از این سه قوه بتواند تجاوز قوه دیگر را از اختیاراتش مانع شود. به عبارت دیگر هر قوه اهرم کنترل دیگری باشد تا از حدود اختیاراتش تجاوز نکند.
منتسکیو قانون نویسی را کاری بس مهم و حساس می داند و توصیه می کند که یک قانون باید طوری نوشته شود که مسائل جامعه را کاهش و کیفیت زندگی را بالا ببرد و ایجاد تبعیض نکند و جامعیت داشته باشد. بنابراین؛ قانون باید با رعایت همه جوانب و ملاحظات تدوین، بررسی و سپس با توجه به نظرات واصله تصویب و با دقت تمام به اجرا گذاشته شود.
به نظر منتسکیو، حکومت ها سه دسته اند ؛ سلطنتی ، جمهوری، و اتوکراتیک که در نوع سوم ؛ ستمگری ، زور گویی و اجحاف حد و حصر ندارد. منتسکیو معتقد است که اوضاع و شرایط موجود در هر جامعه که حاصل رویداد ها و تحولات تاریخی آن جامعه است نوع و وضعیت حکومت آن جامعه را تعیین می کند، به عبارت دیگر؛ تاریخ ملی عامل تعیین کننده نظام حکومتی است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز