ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل‌الازدی ابن شاذان نیشابوری

جنسیت: مرد
تولد و وفات: ( ... - ۲۶۰) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: محدث ، کلامی و فقیه شیعی
نیاکانش از قبیلهٔ ازد یمن بودند و پس از فتح خراسان به آنجا آمدند. پدرش نیز از فقهای شیعه و از یاران یونس‌بن عبدالرحمان بود. خود وی از اصحاب امام جواد ، امام هادی و امام حسن عسکری (ع) بودو برخی از محدثین وی را از اصحاب امام رضا (ع) نیز دانسته‌اند. یک‌بار در زمانی که پوشنجی در محضر امام حسن عسکری (ع) در حال خارج شدن بود ، یکی از کتاب‌های فضل‌بن شاذان را که با خود داشت از دستش بر زمین افتاد ، امام وقتی کتاب را مشاهده می‌کند از آن تعریف و نویسندهٔ آن را دعا می‌کند. عبدالله‌بن طاهر ذوالیمینین امیر خراسان فضل را به جرم تشیع به پیهق تبعید می‌کند ، اما پس از چندی از او دلجوئی کرد. ابن داوود و کشٌی و نجاشی و طوسی او را از ثقه‌تین محدثان عصر می‌دانند و ابن ندیم او را به‌عنوان یکی از پیشوایان در قرآن و روایات نام می‌برد. فضل به هنگام حملهٔ خوارج به بیهق از آنجا بیرون رفت و در راه بیهق به نیشابور درگذشت. آرامگاه او در یک فرسنگی نیشابور است. علی‌بن محمد بن قتیبه نیشابوری ، محمد بن اسماعیل بندقی نیشابوری ، سهل‌بن بحر فارسی و برادرانش علی و محمد از شاگردان وی بودند. شمار آثار وی را بیش از ۱۸۰ تصنیف و تألیف دانسته‌اند ، و نجاشی چهل و هشت اثر وی را نام برده است. از آن جمله: "اثبات‌الرجعهٔ"؛ "التوحید"؛ "تبیان اصل الضلالهٔ" که نجاشی از آن به‌نام "تبیان‌ اهل الضلالهٔ" یاد کرده؛ "حذوالنعل بالنعل"؛ فرائض‌الکبیر"؛ "فرائض‌الاوسط"؛ "فرائض‌الصغیر"؛ "فضائل امیر‌المؤمنین (ع)"؛ "کتاب‌الاعراض و الجوهر"؛ "کتاب‌الایمان"؛ "ایضاح" ، در رد فرق مختلف و یکی از کتب مهم و تقریباً کامل‌ترین اثر به‌جای مانده از فضل‌ بن شاذان؛ "کتاب‌الطلاق" "کتاب‌الملاحم"؛ "کتاب‌النجاح"؛ "کتاب‌التفسیر"؛ "کتاب‌القراآت".

منبع : مطالب ارسالی