انتقاد از ولی فقیه ومسئولان نظام

● پرسش:
آیا در نظام اسلامی می توان از ولی فقیه و سایر مسئولان نظام انتقاد كرد؟
پاسخ:از آنجا كه سازوكار مباحث در حوزه ولایت فقیه با سایر مسئولین و دولتمردان نظام تفاوت می كند، بنابراین پاسخ مربوطه را در دو حوزه ولایت فقیه و سایر مسئولین ارائه می نماییم.
الف) ولایت فقیه
۱) وجوب دلسوزی و خیرخواهی
براساس اعتقادات دینی ما فقط پیامبران(ص)، حضرت زهرا(س) و ائمه اطهار(ع) معصوم اند. از این رو هیچ كس ادعا نمی كند احتمال اشتباهی در رفتار و نظرات ولی فقیه نیست. احتمال خطا و اشتباه در مورد ولی فقیه وجود دارد و ممكن است دیگران به خطای او پی ببرند. از این رو می توان از ولی فقیه انتقاد كرد. ما نه تنها انتقاد از ولی فقیه را جایز می شماریم، بلكه براساس تعالیم دینی معتقدیم یكی از حقوق رهبر بر مردم لزوم دلسوزی و خیرخواهی برای اوست. این حق تحت عنوان «النصیحه لائمه المسلمین» تبیین شده است. نصیحت در این عبارت به معنای پند و اندرز نیست، بلكه دلسوزی و خیرخواهی برای رهبران اسلامی است، بنابراین نه تنها انتقاد از ولی فقیه جایز است، بلكه واجب شرعی مسلمانان است، و منافع و مصالح شخصی یا گروهی نباید مانع انجام آن شود.
۲) رعایت شیوه انتقاد
در انتقاد و خیرخواهی از ولی فقیه رعایت نكات و موارد زیر لازم است:
الف) رعایت اخلاق اسلامی در هنگام انتقاد
در این مسئله رهبر با دیگر مسئولین و مومنان مشترك است شرایط انتقاد شامل موارد زیر است:
۱) پیش از انتقاد باید اصل موضوع، محرز و عیب و اشكال، قطعی باشد، نه آنكه مبتنی بر شایعات و اخبار غیرقابل اعتماد و یا براساس حدس و گمان و بدون تحقیق، مطلب ناحقی به كسی نسبت داده شود و موجب اعتراض و انتقاد قرار گیرد.
۲) به منظور اصلاح و سازندگی انتقاد شود، نه برای عیب جویی و رسوایی اشخاص.
۳) انتقاد بر اثر دلسوزی، خیرخواهی و صمیمیت باشد، نه به سبب برتری طلبی، تضعیف و یا تخریب نظام.
۴) مودبانه و با رعایت شئون جایگاه ولایت فقیه بیان شود و در حقیقت انتقاد باید به مثابه هدیه ای تقدیم و ارائه شود. همچنان كه امام صادق(ع) می فرماید: «احب اخوانی الی من اهدی الی عیوبی»(۱) محبوب ترین برادرانم كسی است كه عیوب و اشكالاتم را به من هدیه كند.
ب ) مراعات قداست و جلالت جایگاه ولی فقیه
از آنجا كه ولی فقیه در مقام نیابت معصوم قرار دارد از این جهت از قداست والایی برخوردار است و رعایت كمال احترام و ادب برای او ضروری و حفظ حرمت و شأن او بر همگان لازم است. بنابراین انتقاد باید به گونه ای بیان شود كه هیچ گونه تأثیر سویی بر قداست و جلالت جایگاه ولی فقیه نداشته باشد.
۳) جلوگیری از سوءاستفاده دشمن
انتقاد از رهبر باید هوشمندانه طراحی شود تا موجب سوءاستفاده دشمنان نشود، از این رو مجلس خبرگان كمیسیونی برای نظارت بر فعالیت های رهبری دارد كه عملكرد ایشان را مورد بررسی قرار می دهد و در موارد لازم نتیجه را به اطلاع ایشان می رساند. این هیئت تحقیق به پیشنهاد خود مقام معظم رهبری در مجلس خبرگان تشكیل شده است.
۴) بهترین شیوه انتقاد از رهبری
به نظر می رسد با عنایت به همه موارد و اصول مطرح شده، بهترین شیوه انتقاد از رهبری، نوشتن نامه به دبیرخانه مجلس خبرگان و بیان موارد لازم است كه سازوكار آن در ساختار مجلس خبرگان طراحی شده است.
ج) سایر مسئولین نظام (روسای سه قوه و...)
● انتقاد از دیگر مسئولان نظام مانند رؤسای قوای
سه گانه و دیگر مسئولین بلندپایه، در اصل ۹۰ قانون اساسی و سازوكار آن طراحی شده است یعنی هر كس شكایت از طرز كار مجلس یا قوه مجریه و یا قوه قضائیه داشته باشد می تواند شكایت خود را كتبا به مجلس شورای اسلامی عرضه كند و مجلس موظف است به این شكایات رسیدگی كند و پاسخ دهد. عمل به این قانون كه دارای ضمانت اجرایی است موجب حفظ حرمت نهادهای مذكور خواهد بود. طبق اصل یكصد و سیزدهم قانون اساسی رهبر عالی ترین مقام رسمی كشور محسوب می شود. از این رو رعایت این نكات درباره او اولویت دارد. شایان ذكر است كه نباید انتظار داشته باشیم به همه مباحث و انتقاداتی كه مطرح می كنیم پاسخ مختصر یا تفصیلی داده شود. زیرا به دلیل پیچیدگی مسایل سیاسی و تصمیم گیری های كلان اجتماعی و نیز امكان سوءاستفاده دشمن از آنچه افشا خواهد شد، همیشه بیان انگیزه های مختلف عملكردها و تدابیر سیاسی برای عموم میسر نیست، ولی قطعا به نظرات، انتقادات وپیشنهادهای مفید توجه خواهد شد و موارد لازم به اطلاع ولی فقیه خواهد رسید.(۲)

۱- بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۲۴۹
۲- ولایت فقیه، خبرگان، آیت الله مصباح یزدی، ص ۷۰

منبع : روزنامه کیهان