چهل و نهمین گردهمایی علمی بین‌المللی اطلاع‌رسانی فید، هند

فدراسیون بین المللی اطلاع رسانی فید در سال ۱۸۹۵ با نام موسسهٔ بین المللی كتابشناسی “ تأسسیس گردید . این سازمان در سال ۱۹۴۱ نام خود را به “فدراسیون بین المللی دكومانتاسیون” موسوم گردید و در سال ۱۹۸۶ نام خودرا به “فدراسیون بین المللی اطلاعات و سند داری “ تغییر داد. هر چند هم افراد و هم سازمان ها می توانند عضو این سازمان بشوند، ولی اعضای اصلی آن را نمایندگان ملی سازمان های اطلاع رسانی دنیا و مؤسسات پژوهشی فعال در زمینه دكومانتاسیون تشكیل می دهند. از فعالیت های عمده این سازمان، گسترش و تدوین رده بندی دهدهی جهانی UDC و تضمین قرار دادهای بین المللی گوناگون در زمینه اطلاع رسانی از طریق كمیته های منطقه ای، كنفرانس های بین المللی و انتشارات می باشد. اهداف این سازمان عبارت اند از:
- ایجاد رقابت در تبادل و فن آوری اطلاعات در چهار چوب اقتصاد ملی؛
- توسعه مرزهای علوم و فن آوری؛
- ارتقای توانایی تصمیم گیران در حوزهٔ اطلاعات علمی _ فنی ؛
- بهبود بخشیدن به جنبه های علمی و نظری دكومانتاسیون به منظور ایجاد شبكه اطلاع رسانی جهانی،
- هدایت كنفرانس ها و گردهمایی های مربوط به اطلاع رسانی؛
- همكاری با سازمان هایی كه در رشته های ذیربط فعالیت دارند؛
- هموار كردن راه برای رسیدن به اهداف فوق با تدوین خط مشی و شیوه اطلاع رسانی و تعیین حقوق مربوط به آن. فید (FID) در حال حاضر مجمع حرفه ای بین المللی افراد و سازمان هایی به شمار می رود كه تولید اطلاعات می كنند، آن را به كار می برند، نظام ها و روش های تازه اطلاع رسانی را توسعه می بخشند، و به نحوی دست اند كار ذخیره، بازیابی، اشاعه و مدیریت اطلاعات هستند . برنامه های فید كه عمدتا" متمركز بر اطلاعات علمی، صنعتی، بازرگانی و مالی هستند، با توجه به اهمیت روزافزون اطلاع رسانی به صورت راهبردی ناظر بر برنامه های بین المللی حوزه های زیر هستند:
- پژوهش در زمینه سیاست ها اطلاع رسانی،
- كاربرد فن آوری اطلاعات در خدمات اطلاع رسانی؛
- مدیریت خدمات اطلاع رسانی؛
- تحلیل محتوا برای كاربرد در طراحی نظام های ملی اطلاعاتی؛
- برقراری پیوند میان اطلاعات ومنابع انسانی .
این سازمان همچنین در زمینه ایجاد وتوسعه شبكه های بین المللی نظام های اطلاعاتی، و پیشبرد و هماهنگی پژوهش و آموزش در دانش اطلاع رسانی و مدیریت آن فعالیت می كند. كنگره فید هر دو سال یك بار تشكیل می شود و مهم ترین مجمع بین المللی برای مبادلهٔ آراء و تجربه ها در زمینه پیشرفت های اطلاع رسانی به شمار می رود . چهل و هشتمین كنفرانس و كنگره در سال ۱۹۹۶ در اتریش و مصادف با صدمین سال تأسیس فید برگزار شد كه شش مقاله از شركت كنندگان ایرانی در آن پذیرفته شده بود. چهل و نهمین كنگره در تاریخ ۱۷_۱۱ اكتبر ۱۹۹۸ در هند برگزار شد و ۱۱ مقاله از شركت كنندگان ایرانی در آن پذیرفته شد . پنجاهمین كنفرانس و كنگره در سال ۲۰۰۰ در برزیل تشكیل خواهد شد.
● پیش كنفرانس
زمان ورود به پیش كنفرانس، روز دوشنبه ۲۰ مهر ماه (۱۲ اكتبر ۱۹۹۸) همراه با ورود به سمیناری بسیار بحث برانگیز در موضوع “آموزش كتابداری و اطلاع رسانی” بود. در اینجا نیز همانند گذشته بحث میان كتابداران و اطلاع رسانان در گرفت . بحث اصلی بر سر میزان پیشرفت و تغییرات برنامه آموزش كتابداری و اطلاع رسانی بود. اولین مقاله از سوی حسن كیانی دانشجوی دكتری رشته كتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه چند دیگر پنجاب هند در موضوع توسعه آموزش كتابداری و اطلاع رسانی طی سه دوره ۶۵- ۱۹۳۹، ۷۸- ۱۹۶۶، ۹۷- ۱۹۷۹ ارائه شد كه در آن به بررسی روند آموزش ، شیوه آموزش و تحولات آن، براساس داده هایی كه نویسنده مقاله در یك بررسی تطبیقی گرد آورده، پرداخته شده بود. در این زمینه، بحث اصلی بر محور موضوعات ذیل انجام پذیرفت:
۱- كاربرد فن آوری جدید اطلاعات ؛
۲- كتاب ها و متون آموزشی؛
۳- اساتید و مشكلات آنان؛
۴- استفاده از متخصصین موضوعی در كتابخانه تخصصی .
و دیگر این كه آیا درآموزش كتابداری می توان در كتابخانه های تخصصی مانند حوزه های پزشكی از همكاری فارغ التحصیلان رشته های علوم انسانی برای خدمات دهی بهتر و بازیابی اطلاعات پزشكی استفاده كرد؟ و اصولا" چگونه می توان فارغ التحصیلان رشته های علوم و علوم پزشكی را به ادامه تحصیل در رشته كتابداری و اطلاع رسانی تشویق نمود؟ بحث دیگری نیز بین كتابداران و اطلاع رسانان در موضوع كاربرد فن آوری اطلاعات در كتابخانه یا آموزش سنتی كتابداری مطرح شد. دكتر “مانگلا” (۱) از دانشگاه دهلی كه در دهه ۷۰ میلادی برای ایجاد تغییر و تحول در دانشگاه تبریز به ایران سفر كرده بود اظهار داشت كه متون درسی كتابداری قدیمی اكثرا" به زبان های غیر فارسی است و كاربرد فن آوری جدید در كتابداری مرسوم نیست؛ فعالیت اساتید دانشگاه نیز با مشكلات فراوانی در ایران مواجه می باشد .
در اینجا خانم برنایی فارغ التحصیل رشته رایانه از آمریكا و دانشجوی دكتری اطلاع رسانی در دانشگاه جواهر لعل نهرو و مأمور به تحصیل در INSDOC ، به عنوان فردی كه خود در دانشگاه های ایران دوره های رایانه آموزش داده اظهار كرد كه اصولا" در ایراندر سال های اخیر، تغییر و تحولات زیادی در زمینه اطلاع رسانی به وجود آمده و استفاده از رایانه وآموزش كاربرد رایانه در اطلاع رسانی، هم اكنون در دانشگاه های الزهرا(س)، تهران، و . . . صورت می پذیرد و وی به عنوان كارشناس سازمان پژوهش های علمی – صنعتی در این رشته تدریس كرده و مشكلات چندانی در این ارتباط نئاشته است؛ به جز آن كه افرادی كه از رشته های علوم انسانی می آیند به آموزش طولانی تری نیاز دارند، زیرا آموزش رایانه، پیشینهٔ آشنایی بیش تر با ریاضیات را می طلبد .
هم اكنون در كشور ایران شبكه اطلاع رسانی داخلی دایره شده و استفاده از اینترنت نه تنها برای استفاده از پست الكترئنیكی ، كه برای استفاده از اطلاعات موجود در اینترنت نیز آموزش داده می شود. مباحث فوق نشان می دهد كه تغییر و تحول در آموزش كتابداری و اطلاع رسانی باید با سرعت بیش تری صورت پذیرد و تجدید نظر در برنامه آموزشی این رشته پس از مطالعه و بررسی دقیق آن بسیار ضروری می نماید . چنانچه نظام آموزش نباشد، فارغ التحصیلان این رشته نیز پس از فراغت از تحصیل كارآیی كافی را نخواهند داشت و نمی توانند در گسترش كتابخانه های كشور و ماشینی كردن خدمات آن، كه نیاز عصر پیشرفت فن آوری اطلاعات می باشد مؤثر واقع شوند .
از اساتید رشته كتابداری و اطلاع رسانی انتظار می رود كه تصمیمات قاطعانه تری در این زمینه اتخاذ كنند تا از ضرورت آموزش مجدد فارغ التحصیلان این رشته پس از فراغت از تحصیل پیشگیری شود. از آنجا كه سمینار آموزشی(ET)(۲) یا بحث داخلی هند ادامه داشت، تصمیم گرفتیم در كارگاه آموزشی (IP)(۳) در روز سه شنبه ۲۱ مهر ماه (۱۳ اكتبر ۱۹۹۸) برای استفاده از سخنرانی پروفسور ویشواناتان دربارهٔ “زیر ساختار اطلاعاتی و خط مشی های اطلاعاتی “ شركت كنیم.تحت اصلی این سخنرانی دربارهٔ جامعهٔ مبتنی بر فن آوری جدید اطلاعاتی، و در بارهٔ تحولی بود كه در جامعه مبتنی بر اقتصاد ایجاد شده؛ تفاوت میان “فقر اطلاعاتی” و “غنای اطلاعاتی” مطرح گردید و این كه در حال حاضر فقر اطلاعاتی بر فقر اقتصادی محسوب می گردد و به دنبال آن، جامعهٔ ایده آل یعنی جامعهٔ مبتنی بر شبكه های اطلاعاتی مطرح می گردد. نتیجه و حاصل جامعهٔ اطلاعاتی، برقراری ارتباطات چند رسانه ای خواهد بود كه در ابعاد گوناگون كار آیی خواهد داشت و از طریق ارتباطات تلفنی ، رادیو، تلویزیون، شبكه اطلاع رسانی رایانه ای، ماهواره، و . . . ارتباط مستقیم خانه به خانه و فرد به فرد ایجاد می گردد كه تصویری جدید از جامعهٔ ایده آل فراتر از مرزهای جغرافیای را ارائه می كند.
سخنران بعدی خانم “كارول جولینگ” مدیر اجرایی مؤسسه بین المللی پژوهش در كشورهای در حال توسعه از كانادا بودكه، سخنرانی خود را در بارهٔ سیاستگذاری و برنامه ریزی در زمینه اطلاع رسانی علمی كشور ها ارائه كرد. به گفتهٔ وی، در كشور كانادا مؤسسات گوناگون اطلاع رسانی در زمینه های مختلف فعالیت می كنند و هماهنگی این مؤسسات و مراكز باعث شده كه اطلاع رسانی در این كشور از كارآیی بالایی، نه تنها در سطح كشور بلكه در سطح دنیا برنامه ریزی اطلاعاتی و توسعه مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرند كه عبارت انداز:
- فن آوری اطلاعات و ارتباطات ؛
- كشاورزی ؛
- تحقیقات منابع آب خاورمیانه؛
- تحقیقات دربارهٔ فعالیت زنان دنیا.
سخنران بعدی”هانس گیریك “(۴) از نروژ بود كه موضوعات “بزرگراه های جامعه اطلاعاتی “ و”برنامه ریزی و سیاستگذاری در زمینه اطلاع رسانی “ را مورد بحث و بررسی قرار داد و بویژه بحث دربارهٔ برنامه ریزی راهبردی در زمینه اطلاعات و اطلاع رسانی كشورها بر مبنای محورهای زیر را مطرح كرد:
- فراگیر بودن؛
- مشاركت مردمی؛
- كنترل كیفیت ؛
- نیازهای اطلاعاتی مردم؛
- اطلاع رسانی دانش بنیاد؛
- مسئولیت پذیری در اطلاع رسانی.
● مجمع عمومی
مجمع عمومی اعضای رسمی فید و نمایندگان كشورهای جهان و نیز نمایندگان سازمان های بین المللی عضو در روز چهار شنبه ۲۲مهر ماه (۱۴ اكتبر ۱۹۹۸) در تالار محل تشكیل كنگره به صورت رسمی آغار شد. از آنجا كه مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران سال ها است نمایندگی رسمی فید در ایران را به عهده دارد و باید فردی به عنوان نماینده از سوی مركز در این اجلاس شركت كند، نماینده مركز اطلاعات و مدارك علمی با داشتن حق رأی در انتخاب هیئت رئیسه جدید شركت نمود و درخواست برگزاری كنگره سال ۲۰۰۲ فید را در تهران و به میزبانی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران مطرح كند .پس از سخنرانی مقدماتی خانم “مارتا استون” به عنوان رئیس فید آقای “استفن پاركر” (۵) به عنوان مدیر اجرایی، گزارشی ارائه كرد. مدیر امور مالی فید نیز در ارتباط با مسئله كمبود بودجه و مشكلات مالی فید در سه سال اخیر كه مانع فعالیت بیش تر فید و اعضای آن در كشورها و منطقه شد گزارشی ارائه كرد. ایران جزو كشورهایی محسوب می شود كع علیرغم مشكلات اقتصادی فراوان، حق عضویت این سازمان را به طور منظم پرداخت كرده است . سپس گزارش فعالیت های فید در مناطق گوناگون ارائه شد:
- آسیا و اقیانوسیه به ریاست ویشواناتان در هند؛
- اروپای شرقی و غربی به ریاست نماینده اتریش؛
- آمریكای لاتین به ریاست نماینده شیلی ؛رؤسای این مناطق هر یك گزارش ها ی جداگانه ای از فعالیت های منطقه ای ارائه كردند و نمایندهٔ اتریش از شبكه اصطلاح شناسی بین المللی “ترم نت” گزارشی ارائه داد. سپس نماینده “سازمان محیط زیست “ گزارشی از گسترش “شبكه اطلاع رسانی محیط زیست در سطح دنیا” ارائه كرد و در آن از جمله به جمع آوری اطلاعات مربوط به آلودگی های محیط زیست ناشی از جنگ خلیج فارس در كویت كه هم اكنون بر روی “وب” قابل دسترسی است، و معرفی سازمان مربوطه در مصر كه مسئولیت جمع آوری اطلاعات محیط زیست در این كشور را پذیرفته است، پرداخت .
انتخاب خانم “مارتااستون” به ریاست فید سبب شده كه كشورهای جهان سوم و اعضای فید در این كشور مورد توجه بیش تری قرار بگیرد و به مباحث اطلاع رسانی در این كشورها نیز پرداخته شود و سرمایه گذاری بیش تری صورت پذیرد. در این گردهمایی كه روزهای بعد نیز ادامه یافت مسئلهٔ برگزاری كنگره فید در سال ۲۰۰۰ در كشور برزیل مطرح گردید. نمایندگان این كشور با آمادگی كامل و پوستر و بروشور در دست به جلسه آمده بودند و مشخص بود كه همهٔ برنامه ریزی ها برای دو سال آینده صورت پذیرفته است . ظاهرا" تدارك چنین كنگره ای حداقل به چهار سال كارو تلاش و برنامه ریزی نیاز دارد. در مورد سال ۲۰۰۲ كه سه كشور كانادا و استرالیا و ایران در خواست كننده برگزاری كنگره بودند انتخاب مشكل می نمود. اما پس از كنگره اصلی، ارائه مقالات توسط شركت كنندگان ایرانی كه اغلب نیز از بانوان بودند و شركت فعال هیئت ایرانی در مباحث گوناگون سبب شد كه در طی مذاكرات نماینده كانادا با نماینده ایران، تلویحا" واگذاری این درخواست صورت پذیرد . رئیس فید در پایان كنگره با داشتن دیدگاه های جدید نسبت به فعالیت اطلاع رسانی در ایران ، با استقبال از همكاران ایرانی و با ابراز موضوع كه مقالات شركت كنندگان ایرانی از كیفیت بالایی برخوردار بوده، اظهار امیدواری كرد كه در سال ۲۰۰۲ این كنگره در ایران تشكیل شود و مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران با ارسال نامه ای رسمی به عنوان میزبان این كنگره، مقدمات كار تشكیل این گردهمایی را فراهم آورد .
● گرد همایی اصلی كنگره
افتتاحیه گردهمایی اصلی چهل و نهمین كنگره فید د رساعت ۹ صبح روز ۱۵ اكتبر با قرائت ابیاتی از “ودا”، و تلاوت آیاتی از كلام ا. . . مجید توسط یك بانوی مسلمان هندی آغاز گشت . این اولین بار پس از گذشت صدو اندی از تأسیس این سازمان بود كه گردهمایی كاملا" رسمی و بین المللی، و با قرائت آیات الهی آغاز می شد و مسلمانان هندی و ایرانی و دیگر كشورها را بسیار تحت تأثیر قرار داد . همزمان بودن تاریخ برگزاری كنگره با اعیاد مذهبی این كشور سبب شد كه رئیس كمیته اجرایی كنگره آقای پرفسور ویشواناتان كه از عرق مذهبی بسیار قوی برخوردار است هر روز صبح مراسم گردهمایی را با ادای مراسم مذهبی آغاز نماید و برای ما جالب بود كه فردی برخوردار از چنان سطح علمی (دكتری فن آوری اطلاعات و استاد برجسته این رشته ) از چنان عرفانی برخوردار است و چنان به سنت های بومی پایبند است كه حتی لباس محلی را بر لباس اروپایی ترجیح می دهد. سخنان گرم دلنشین وی نیز بر جاذبهٔ فضای كنگره می افزود.
سپس خانم دكتر مارتااستون ریاست فدراسیون بین المللی اطلاع رسانی فید كه اهل كانادا میباشد پس از خوشامدگویی به طور اخص به سخنرانی دربارهٔ موضوع اصلی این كنگره یعنی “به سوی جامعه اطلاعاتی فردا: دگرگونی، چالش، تأثیر “ پرداخت و طی سخنان خود اظهار داشت كه این كنگره كه در واقع آخرین گردهمایی فید در قرن بیستم محسوب می شود، دیدگاه های جدیدی را نسبت به گسترش اطلاع رسانی د رجهان ارائه می كند. در بسیاری از كشورها مفهوم جامعهٔ دانش بنیاد، جزو اصول زیربنایی به شمار می رود و در پی آن بحث “فقر اطلاعاتی “ و “غنای اطلاعاتی”، فراتر از فقر مالی و ثروت مطرح می گردد. فن آوری جدید اطلاعات و ارتباطات كه در بسیاری از كشورها فابل دسترسی است روند توسعه را كاملا" تغییر داده و پیشرفت تحقیقات در عرصهٔ فن آوری جدید اطلاعات و ارتباطات، مؤید این امر است. بسیاری از مقالات ارائه شده در چهل و نهمین كنگره فید به تشریح جزئیات مسائل و مشكلات فراروی جامعه اطلاعاتی جدید می پردازد.
واضح است كه یكی از بزرگ ترین این مشكلات، تربیت نیروی انسانی كارآمد است. دسترسی به فن آوری جدید اطلاعاتی، شیوه ها سنتی آموزش محدود به مرزهای جغرافیایی را زیر سؤال می برد. به همین علت، آموزش دیگر محدود به سن، زمان و مكان نیست . توسعهٔ منابع انسانی متخصصین اطلاع رسانی را نیز كه به عنوان واسطه میان منابع اطلاعاتی و كاربران اطلاعات عمل می كنند شامل می گردد. قبل از ورود به قرن بیست و یكم و یافتن معنای جامعهٔ اطلاعاتی جدید به چه اهدافی دست یافته است. پس از سخنرانی افتتاحیه كنگره و تنفس، خانم “لیزهوفمان” نماینده دانشگاه پلی كلنیك كانادا سخنرانی مبسوطی دربارهٔ “خط مشی های ملی اطلاعاتی “ ایراد كرد كه بسیارمورد توجه قرار گرفت. هماهنگی میان مراكز گوناگون اطلاع رسانی در كشور كانادا كاری بس دشوار می نماید و تنها برنامه ریزی صحیح و سیاستگذاری دقیق این كشور سبب شده كه هر یك از مراكز، جایگاه واقعی خود را در عرصه اطلاع رسانی بیابند و از كارآیی بسیار مطلوبی برخوردار گردند.
از بعد از ظهر روز ۱۵ اكتبر ارائه مقالات گوناگون از كشور های مختلف در سالن های متعدد و به صورت موازی آغاز گشت .”زن و پژوهش: تلاشی د ر افزایش فعالیت های علمی زنان ایران” به عنوان اولین مقاله ارائه گردید.قبل از شروع بخش های گوناگون مدیریت اسناد و اطلاعات، بخش رایانه، كتابخانه، و بخش پژوهش ارائه مقاله كه با ذكر آمار مربوطه و نمایش جداول آماری همراه بود بحث مفصلی را میان شركت كنندگان هندی، آمریكایی، انگلیسی و ایرانی به دنبال داشت. در پایان، رئیس جلسه از شیوه جدید ارائه اطلاعات مربوط به مطالعات زنان به عنوان نگرش جدید به مسائل زنان و نقش آنان به عنوان مربی جامعه نام برد ؛ زیرا اغلب در این زمینه موضوعات جنبی مطرح می گردد، ولی در این مقاله با پرداختن به نقش زنان در آموزش و پژوهش و ترغیب آنان به فعالیت های علمی می تواند سبب تغییر شیوه در مطالعاتی شود، كه تاكنون به خصوص در كشورهای جهان سوم دربارهٔ زنان انجام پذیرفته است. خوشبختانه مقالاتی كه در روزهای ۱۵و ۱۶و ۱۷ اكتبر ، از سوی شركت كنندگان ایرانی دركنگره ارائه شد با استقبال زیادی مواجه گردید و همین امر سبب شد كه مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران به چاپ مقالات همكاران مبادرت ورزد. قابل توجه است كه برگزار كنندگان كنگره نهایت بهره برداری را برای شركت فعال همكاران هندی خود كرده بودند، به شكلی كه از هر مركز اطلاع رسانی با كتابخانه ، حداقل یك واكثرا" دو نفر برای ارائه مقاله ،یا استفاده از مقالات در كنگره شركت كرده بودند. امید است چنانچه كنگره فید در سال ۲۰۰۲ در تهران تشكیل یافت، دست اندكاران ادارهٔ كنگره از این نكته مؤثر در اطلاع رسانی،یعنی مشاركت اكثر همكاران در این گردهمایی غفلت ننمایند. در طول سه روز برپایی گردهمایی اصلی كنگره موضوعات زیر مورد بحث قرار گرفت:
▪ توسعه زیربنایی اطلاعاتی در سطح ملی،
▪ كتابخانه های الكترونیكی ؛
▪ نظام ملی اطلاع رسانی؛
▪ فن آوری اطلاعات در آستانه ورود به قرن بیست و یكم؛
▪ تحلیل اطلاعات و نقش آن در تصمیم گیری ها ؛
▪جامعه مبتنی بر شبكه های اطلاع رسانی ؛
▪ اشتراك منابع و شبكه های اطلاع رسانی؛
▪ انتشارات الكترونیكی.
در میان سخنرانی های ارائه شده، جالب ترین آن در روز پایانی كنگره توسط پروفسور ویشواناتان رئیس مركز اطلاعات و مدارك علمی هند (INSDOC) با عنوان “جامعه شبكه بندی شده: گزینه های فن آوری و چشم انداز” ایراد گردید. این سخنرانی از آن جهت مورد توجه قرار گرفت كه محور های زیر را در برمی گرفت:
- ابعاد انسانی علم و فن آوری؛
- حفظ ارزش های انسانی در روابط اجتماعی؛
- محوریت فن آوری اطلاعات؛
- همگامی فن آوری و طبیعت .
در پایان روز هفدهم اكتبر میزگردی از مسئولان برگزاركنندهٔ كنگره تشكیل شد و هر كدام جمع بندی خود مسائل و موضوعات مطرح شده در كنگره، چشم انداز سال ۲۰۰۰ و قرن بیست و یكم و فعالیت های اطلاع رسانی را ارائه دادند كه بسیار امیدواركننده می نمود. براساس گزارش آماری – تحلیلی آقای یحیی باكلی از این گردهمایی:بیش از ۱۱۵ پیام ارتباطی در طی چهار اجلاس عمومی و چهار اجلاس موازی توزیع گردیده بود. موضوعات اجلاس های عمومی عبارت بودند از:
- فن آوری و جامعه؛
- خط مشی های اطلاعاتی و جامعه؛
- حقوق مالكیت معنوی و جامعه اطلاعاتی؛
- نظام های اطلاع رسانی.
موضوعات اجلاس های موازی عبارت بودند از:
- پژوهش، فن آوری و آموزش؛
- موضوعات اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی؛
- مدلسازی، تحلیل، و سیستم ها؛
- خط مشی ها، مقررات، قوانین و حق تكثیر(۶) .
آمار مبتنی بر مستندات و گزارش های كنگره بدین قرارند:● موضوعات:
- ۱۴ مقاله در باره موضوعات “آموزش و پرورش” (۷) ؛
- ۱۳ مقاله درباره “فن آوری های اطلاعات”؛
- ۱۰ مقاله “مورد پژوهی” (۸) ؛
- ۹ مقاله در باره “امور حرفه ای – اجتماعی “؛
- ۸ مقاله درباره “قوانین”؛
- ۷ مقاله درباره “جامعه اطلاعاتی “؛
- ۶ مقاله درباره “خط مشی های اطلاعاتی و راهبردها”؛
- ۶ مقاله در باره “موضوعات متابسنجی “؛
- ۶ مقاله درباره “موضوعات اقتصادی”؛
- ۳ مقاله درباره “مدل ها”؛
- ۸ مقاله درباره “موضوعات دیگر)؛
● منشاء مقالات:
- ۶۸ مقاله از هند؛
- ۱۰ مقاله از ایران؛
- ۵ مقاله از چین؛
- ۳مقاله از ایالات متحده؛
- ۳ مقاله از كانادا؛
- ۲ مقاله از فنلاند؛
- ۲ مقاله از نروژ؛
- ۲مقاله از روسیه؛
- ۲ مقاله از سوئد؛
- یك مقاله از هر یك از كشورهای الجزایر، استرالیا، اتریش، بنگلادش، بتسوانا، برزیل، شیلی، كره، استونی، فرانسه، آلمان، ژاپن، نپال، رومانی، اسپانیا و سریلانكا.نخست باید توجه داشت كه مضون بسیار كلی “جامعهٔ نوین اطلاعاتی “ به بهترین نحو در تمامی موضوعات (قوانین، فن آوری ها، امور حرفه ای – اجتماعی، و . . . ) مورد توجه قرار گرفته بود. بعلاوه، مفاهیم نوینی نیز د رطی این كنگره ارائه شد ،كه عبارت اند از “فرا ذهن” (۹) از پروفوسور “فوجی وارا”(۱۰)، “سایبرمتریكس”(۱۱) از “علی شیری” و “بلوپرینت” (۱۲) از “مارتااستون”(۱۳) . بعلاوه، یك نسخه از خلاصه مقالات چهل و نهمین كنفرانس فید در كیف هر یك از شركت كنندگان د رموفقیتی چشمگیر بود و به خاطر آن باید به “كمیته ملی برگزاری “ در هند صمیمانه تبریك گفت. این [مجموعه مقالات ] می تواند (با كنفرانس مورد استفاده از روش های اطلاع سنجی ) د رسنجش كیفیت محتوای كنفرانس مورد استفاده قرار گیرد و همچنین، عمدهٔ مقالات از هند و دیگر كشورهای آسیایی بود. در نتیجه (پژوهشگران علم اطلاعات) می توانند از این مجموعه به عنوان منبع ارجاعی در موضوع رویكردها و پژوهش های آسیایی استفاده كنند.
● محتوای مقالات
سه نوع رویكرد كاملا" متفاوت از هم تمیز داده می شد: رویكرد فنی، فلسفی، و جامعه شناختی. رویكرد نخستین ، مشخصهٔ عمدهٔ مقالات بود. بسیاری از موضوعات فن آوری علوم كتابداری و اطلاع رسانی مورد بحث قرار گرفتند: مجموعه های رقومی [(رونالد و اگنر دابلر) از آلمان؛ (ساهو)، (راش) و (آنیل كمار) از هند] ، وراداده (۱۴) [(پره بن هنسن)- از سوئد] ، نشر الكترونیكی [دكتر (جاگویش آروا)، (كمار)، (راویندران)، (مادرچاندا) از هند و (ی. باكلی) از الجزایر] ، داده پایگاه ها [(لیلا مرتضایی)، (ف. فهیم نیا) و (ن. نقشنه) از ایران، . . . ]كاربردهای چند رسانه ای و اینترنت [(پ. آ. ماریا) و (موسكاتی ربرتا) از ایتالیا؛ (سالوتیولا) از فنلاند، . . . ] ، داده كاوی (۱۵) ، مدیریت اطلاعات [(علی شیری) از ایران ؛ (معین الدین ) و (صدیقی ) از هند] و سازماندهی ساخت های دانش [پروفسور (فوجی وارا) از ژاپن ؛ (علی شیری ) از ایران ؛ دكتر (سریواستاوا) و (كاوشیك پورنیما) از هند].
توجه بسیاری از مقالات نیز بر موضوعات زیر بود: آموزش و پرورش در محیط LIS [(ربرت بیلی) از كانادا ؛ (ل. سانتیاگو) از برزیل ؛ (ا. گولاتی “، (م. كاشیاپ) ، (اسریواستاوا) از هند]، حق تكثیر و قانون [(مورتی ) و (جین ) ، (لاكسمانا) و (ماریسیداپا ) از هند؛ (دمینگ ژو) و (فوهای لنگ) و (جینووی ان ) از چین ] موضوعات مالی و اقتصادی [(سایتانارایانا) از هند؛ (ساكیسیان)، (میزینستف) و (نسترف) از فرانسه ]. (رویكرد فلسفی ) در دو مقاله كه به وسیلهٔ پروفسور “ویشواناتان” (درباره جامعه شبكه بندی شده ) و “چ. ساستری” (فرهنگ هندی: استعداد اطلاعاتی ) ارائه شد مشهود بود. به گفتهٔ پروفسور ویشواناتان (مدیر INSDOC و رییس كمیته بین المللی برگزاری ) ما باید در چارچوب نظریه های “انفجار بزرگ” (۱۶) و “كالی یوگا” به گذار نوین جهانی توجه كنیم . وی پس از توصیف این جامعه اطلاعاتی نوین شبكه بندی شده [گذار از “اداره محوری به خانه محوری”؛ از “مجامع كاری به مجامع اجتمتعی “؛ و از “تولید انبوه به تولید به وسیله انبوه مردم”] وجوه مختلف فن آوری های ارتباطی را بر شمرد . او در بحث درباره پدیدهٔ “واقعیت مجازی “ گفت: “من طرفدار آن جهتگیری كه معتقد است واقعیت مجازی هم اكنون در حال تكامل می باشد نیستم .” با این حال ، در پایان مقاله اش نگرش خوش بینانه ای به این “جامعه اطلاعاتی شبكه بندی شده “ ارائه داد و اظهار داشت كه “ما در حال گذار از فن آوری های ظریف و صقیل خورده به سوی فن آوری های كامل و تمام عیار هستیم.”
باید از رویكرد اجتماعی و اجتماعی– حرفه ای نیز ذكری به میان آورد. دكتر “آناماریا پرات “ (رییس كمیسیون امریكای لاتین فید) تأكید داشت كه ما باید جامعهٔ اطلاعاتی را نه صرفا" یك تصور داستانی، كه یك واقعیت بدانیم. فن آوری های نوین اطلاعاتی، روش های كار، فراهم آوری دانش، و حتی شیوه زندگی ما را تغییر می دهند. متخصصان اطلاعات در جوامع خویش با مسئولیت ها و چالش های بسیاری روبرویند: “بهوش باشید كه فن آوری های بدون محتوا [و مظروف] ، هیچ نیستند! حفظ حافظهٔ مشترك جامعهٔ ما، بویژه با توجه به سازماندهی و ضبط دانش از راه های دیگر به منظور تضمین دسترسی همگانی به اطلاعات، مشكل اصلی فردای ما خواهد بود. اگر برای اندیشه دربارهٔ چگونگی و زمان تغییر روش هایمان و شنیدن دقیق نیازهای نوین جوامع مان درنگ نكنیم، ازعهدهٔ این مسئولیت ها بر نخواهیم آمد.”بسیاری از سخنرانان دیگر مقالاتی در موضوعات “اجتماعی– حرفه ای” ارائه دادند [(بالمیسا یولاندا) و (فره راس دامیان) از اسپانیا ؛ (ملوك بهشتی) از ایران؛ (لوزی وانیلا) و (والنته آدریانا)از ایتالیا ؛ (شارماپاندی ) از هند]. در طی آخرین بحث میزگرد هیئت علمی– با موضوع “طرحی برای جامعهٔ اطلاعاتی قرن بیست و یكم “– سخنان پرشور و مهیجی از سوی “م.ج.ك.
منون” (نایب رییس گروه ضربت فن آوری اطلاعات)، پروفسور “ا.و.خان” (دانشگاه آزاد ملی ایندیراگانی) خانم “مارنااستون “ (رییس فید)، خانم “لیزا هافمن” (دانشگاه پلی تكنیك رایرسن كانادا) ، پروفسور “ویشواناتان” (INSDOC، هند)، و “ا.م.پرات” (شیلی) ایراد شد. این افراد كه اعضای هیئت علمی بودند دربارهٔ نقش فن آوری چند رسانه از تعاملی در آموزش كتابداری، چالش های نوین جامعهٔ اطلاعاتی، و اهمیت فن آوری های ارتباطی و بزرگراه ها در آیندهٔ این جامعهٔ نوین بحث كردند. در نشست پایانی، پروفسور “ساردانا” (رییس كمیته ملی برگزاری) “بیانیهٔ دهلی نو” را قرائت كرد: “چهل و نهمین كنفرانس و كنگره فدراسیون بین المللی اطلاع رسانی و سند داری (فید) از ۱۱ تا ۱۷ اكتبر ۱۹۹۸ در شهر دهلی نو برگزار شد و به بررسی همهٔ جوانب جامعهٔ نوین و متحول اطلاعاتی پرداخت . در نتیجهٔ این بررسی ها،
- با اذعان به این كه جهان در حال حركت به سوی یك جامعهٔ اطلاعاتی شبكه بندی شدهٔ الكترونیكی است؛
- باعطف توجه لازم به اهمیت توسعهٔ سالم انسانی؛
- با بحث در بارهٔ وجوه پایداری جامعهٔ آینده ، ونیاز به فن آوری های سازگار با محیط زیست و استفاده كنندگان؛
- و با اذعان به ضرورت اختیار دادن به عامهٔ انسان ها
● كنگره اعلام می دارد كه:
جامعهٔ نوین اطلاعاتی در به كارگیری پژوهش، آموزش، فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی، و تدوین خط مشی ها و قوانین اجتماعی و اقتصادی، باید ملاحظات انسانی را كانون توجه خود قرار دهد تا یك جامعهٔ سعادتمند محقق شود و تداوم یابد.” این بیانیه به امضای خانم “مارتااستون” رییس فید و پروفسور “ت. ویشواناتان “ رییس كمیته بین المللی برگزاری رسید. آقای “استفن پاركر” (مدیر اجرایی فید) به ما خبر دادكه پروفسور”ساردانا” به عنوان نایب رییس شورای جدید فید برگزیده شده است. وی همچنین گفت كه كنگرهٔ پتجاهم در برازیلیا، پایتخت برزیل برگزار خواهد شد ، كه ضمن تبریك آرزوی توفیق داریم. از نظر تشكیلات سازمانی، باید بگویم كه كار در كلیت آن از سازماندهی خوبی برخوردار بود؛ چرا كه مدیریت بیش از۱۱۵ مقاله و گفتار، تنها در طی ۲روز كار آسانی نیست! با این حال به نظر می رسید كه بسیاری از عناوین به شكل مناسبی در مسیرهای مربوط به خود توزیع نشده بودند.
مثلا" برخی مقالات برای جلسه دوم (موضوعات اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی ) مدنظر گرفته شده بودند، در حالی كه محتوای آنها واقعا" ارتباطی با این موضوعات نداشت (مثل مقالات “عفیفه رحمان “، “جاندراسكاررائو “، “ربرت بیلی” كه در جلسه اول ارائه شدند.) موضوعات”اخلاقی” (جلسهٔ دوم)و موضوعات “حقوقی و حق تكثیر “ (جلسهٔ چهارم) نیز به همین تربیت بودند. با این تفضیل، پس چه نیازی به این جداسازی بود؟ به نظر می رسد كه این توزیع به منظور ایجاد توازن میان مطالب هندی و مطالب دریافتی از كشورهای دیگر انجام شده بود. به نظر من این كار معقولی است، اما با موفقیت به انجام نرسیده بود. مشكل سازمانی دیگر، نبود تسهیلات ترجمه بود: به موجب بروشور كنگره، زبان های كنگره عبارت بودند از انگلیسی، فرانسوی، و اسپانیایی؛ اما در طی كنفرانس ابدا"امكانی برای برقراری ارتباط به زبانی غیر از انگلیسی وجود نداشت. بعلاوه، نمی دانم چرا در هر سالن از تجهیزات سیستمانیك ضبط صدای (یا تصویر) مقالات خبری نبود. باید با این موضوعات بسیار جدی برخورد شود، چرا كه اگرتیم اقدامات به درستی انجام پذیرد، مارا قادر می سازد به شیوه از مؤثرتر د رآرشیو كردن و ترویج فعالیت های فید موفق شویم. از چنین مستندات ویدیویی برای مقاصد آموزشی نیز می توان بهره گرفت. در “تداركات برای شركت كنندگان “، واقعا" این كار به خوبی انجام شده بود. خاطرات بسیار صمیمانه ای از “ویگیان بهاوان” (محل برگزاری كنگره در دهلی نو) و گروه پر جنب و جوش برگزار كننده در آنجا در ذهن تمامی شركت كنندگان برجای مانده است.● معرفی مركز اطلاعات و مدارك علمی هند
د راینجا بی مناسبت نیست كه مركز میزبان كنگره یعنی INSDOC كه هئیت اعزامی از مركز اطلاعات و مدارك علمی بازدید مفصلی از آنجا نیز به عمل آورد، به طور خلاصه معرفی گردد.
مركز اطلاعات و مدارك علمی هند (INSDOC) با نظارت شورای تحقیقات علمی– فنی (CSIR) هند در امر خدمات اطلاع رسانی و سند داری در سطح ملی و بین المللی فعالیت دارد. این سازمان در سال ۱۹۵۲ با هدف ارائه خدمات اطلاع رسانی براساس نیازهای اطلاعاتی محققین و اساتید این كشور تأسیس شد. این سازمان در زمینه ماشینی كردن خدمات كتابخانه ای، شبكه اطلاعاتی كتابخانه ها، شبكه های رایانه ای، كتابخانه های الكترونیكی، طراحی پایگاه های اطلاعاتی، دستیابی به منابع اطلاعاتی بین المللی، استفاده از سیستم درونخطی، آموزش از راه دور، مدیریت اطلاعات، و طراحی و ایجاد مراكز اطلاع رسانی فعالیت می نماید. این سازمان همچنین با تأسیس “كتابخانه ملی علوم” بزرگ ترین مركز منابع اطلاعاتی در زمینه علوم و فن آوری در این كشور محسوب می گردد و یك مجموعه مرجع غنی از اطلاعات علمی– فنی در تمام زمینه ها را در بر می گیرد.
بیش از ۳۳۲۰ عنوان نشریهٔ داخلی و خارجی دراین كتابخانه گردآوری می شود كه بسیاری از آنها به صورت دیسك فشرده در دسترس علاقمندان قرار می گیرد. این سازمان یكی از قوی ترین برنامه های آموزشی و تربیت نیروی انسانی را دارد و به عنوان برنامه تحصیلات تكمیلی، برنامه آموزشی، بویژه در زمینه آموزش رایانه و فن آوری اطلاعات را به طور منظم ارائه می دهد. برای كاربردهای علمی، در كنار آموزش های نظری یك كارگاه مجهز “فن آوری اطلاعات “ برای استفاده بهینه از رایانه و شبكه های اطلاع رسانی ایجاد شده است. INSDOC در سطح بین المللی نیز با دیگر كشورها برای تبادل اطلاعات در سطح جهانی همكاری میكند و با سازمان های بین المللی همچون فید، ایفلا، و سازمان اطلاع رسانی جنوب آسیا (SAARC) در سطح منطقه ای همكاری بسیار نزدیكی دارد. مهم ترین هدف INSDOC حدود ۳۰۰ نفر شامل اعضای هیئت علمی، كارشناسان و كاركنان اجرایی می باشد. ۱۲۰ نفر از این عده در زمینه علوم اطلاع رسانی و مهندسی رایانه دارای مدارك لیسانس و بالاتر از آن هستند .و بسیاری از آنان در زمینه سندداری اطلاع رسانی و كتابداری از تخصص كافی برخوردارند.
● اهداف INSDOCعبارت اند از:
▪ برطرف ساختن نیازهای اطلاعاتی سازمان های علمی– تحقیقاتی، دانشگاه ها، مراكز اجرایی و صنعتی؛
▪ كاربرد صحیح فن آوری اطلاعات از طریق مدیریت اطلاعات به ویژه در زمینه ماشینی كردن كتابخانه ها و مراكز اطلاع رسانی ؛
▪ فعالیت به عنوان محور اصلی اطلاع رسانی علمی – فنی در سطح كشور هند؛
▪ توسعه منابع انسانی در زمینه كتابداری، سندداری و علوم اطلاع رسانی و فن آوری، مدیریت، كاربرد سیستم ها، خدمات، تولید و بازاریابی اطلاعات؛
▪همكاری با مراكز بین المللی اطلاع رسانی در راستای جهانی كردن مستند سازی و اطلاع رسانی.
●● نتیجه گیری
در پایان باید گفت كه سفر هیئت ایرانی اگر چه بسیار كوتاه ولی بسیار با ارزش و پربار بود و بویژه آشنایی با فرهنگ غنی كشور پهناور و زیبای هند تجربه بسیار مفیدی محسوب می گردد. پذیرایی گرم و صمیمی مردم این كشور و دیدنی های بسیار، زیبایی و سرسبزی و آثار باستانی و تاریخی آن، بیش از این زمان می طلبید تا بتوان با آداب و سنن و فرهنگ و هنر پر بار این سرزمین كه نشأت گرفته از فرهنگ و هنر غنی اسلامی به جای مانده از دوران باشكوه حكمفرمایان مسلمان بر این سرزمین می باشد آشنایی كافی حاصل كرد. نكتهٔ جالب توجه، استقبال مردم خونگرم این سرزمین از ایرانی ها و هر آن چیزی است كه وابسته به ایران است؛ مانند زبان شیرین فارسی كع اغلب یا با آن آشنایی دارند یا سعی د رفراگرفتن آن می نمایند، و با توجه به موقعیت زنان ایرانی در سطح علمی كه اكثریت هئیت شركت كنندهٔ ایرانی را تشكیل می دادند برای این مردم و بویژه برای مسلمانان هند- طبق اظهارات خود آنان – مایه افتخار و مباها بود. امید آن كه حضور زنان مسلمان ما در سطح كشور و در سطح علمی بین المللی در رشته های گوناگون، همواره با درخشش همراه باشد و مایه افتخار، دلگرمی و سرافرازی اسلام و مسلمانان جهان گردند.

پی نوشت ها
۱. Mangla
۲. Education and Training
۳. Infrastructurd & Informsation Policies
۴. Hans Gjierik
۵. Stephen parker
۶. copyright
۷. training and education
۸. case
۹. hyperbrain
۱۰. fujiwara
۱۱. cybermetrics
۱۲. blueprint
۱۳. Martha stone
۱۴. metadata
۱۵. datamining
۱۶. Bigbang
تاریخ: ۱۷_ ۱۱ اكتبر ۱۹۹۸؛ ۲۲_ ۱۹ مهر ۱۳۷۷
میزبان: مركز اطلاع رسانی علمی هند “INSDOC”

منبع : سایر منابع