۲۸ مرداد ۱۳۸۶ ـــ ۱۹ اوت ــ و به این سان حکومت دکتر مصدق را ساقط کردند

اگر تاریخ طولانی میهن را مرور كنیم می بینیم كه زمان وقوع بیشتر رویدادهای شوم، ماه میلادی اوت (دهم مرداد تا نهم شهریور) بوده است كه سیاهترین آنها تصرف ایران به دست اسكندر در اوت ۳۳۰ پیش از میلاد، امضاء قرارداد تقسیم ایران میان انگلستان و روسیه در ۳۱ اوت ۱۹۰۷، امضای قرار داد وثوق الدوله با انگلستان معروف به قولنامه فروش ایران در ۹ اوت ۱۹۱۹، ورود نیروهای خارجی به ایران در ۲۵ اوت ۱۹۴۱ و سپس اشغال نظامی آن به مدت چهار سال و بالاخره براندازی حكومت منتخب مردم در ۱۹ اوت ۱۹۵۳ (۲۸ مرداد ۱۳۳۲، روزی چون امروز). براندازی ۲۸ مرداد ضربه بزرگی به دمكراسی در تاریخ ۲۶ قرنی آن نیز به حساب آمده است.
خیابانهای تهران از بامداد ۲۷ مرداد تقریبا خلوت شده بود و این، فرصت مناسبی به «كرمپت روزولت» مأمور انجام طرح براندازی ( موسوم به ajax) داده بود كه با كمك عوامل انگلستان و وابستگان داخلی و كسانی كه با تغییر حكومت درهای مقام، قدرت و پول و فرصتهای دیگر را به روی خود باز می كردند دست به اقدام بزند، و این عوامل از طریق پخش قسمتی از پول نقدی را که دریافت کرده بودند میان اوباش تهران و گروهی از چاقوكشان و باج خورهای محله بدنام (شهرنو)، آنان را به خیابانها بیاورند. عده ای از افسران هم كه بسیاری شان از پیش در ساختمان سفارت آمریكا پناهنده شده بودند به آنان پیوستند و بر ضد حكومت دكتر مصدق به تظاهرات پرداختند و دست به تخریب زدند و ساختمان چند روزنامه هوادار نخست وزیر را آتش زدند.
در این میان عده ای از این افراد و نیز گروهی از نظامیان به خانه دكتر مصدق در خیابان كاخ جنوبی (فلسطین) كه در عین حال دفتر كار او نیز بود حمله بردند كه از آن دسته ای نظامی به ریاست سرهنگ ممتاز (فرمانده تیپ کوهستانی) دفاع می كرد. در این محل، زد و خورد میان طرفین ساعتها طول كشید كه همراه با تلفات بود و این امر فرصت خوبی برای دكتر مصدق و ساكنان خانه او و حاضران در آنجا فراهم آورد تا به منازل اطراف بروند.
سرانجام خانه تصرف و غارت شد و با انتقال سرلشكر فضل الله زاهدی ـ كه او را در یك تانك پنهان كرده بودند ـ به باغ بیسیم (رادیو تهران واقع در چهار راه سیدخندان و محل كنونی وزارت پست و تلگراف كه آن زمان در خارج از شهر بود) و نطق او از رادیو و پخش نامه نخست وزیر شدنش، كودتا پیروز شد و .... دکتر مصدق قبلا زاهدی را بازنشسته کرده بود.
«كرمیت روزولت» رئیس دفتر «سیا» در خاورمیانه كه قبلا با چرچیل نخست وزیر وقت انگلستان ملاقات و در این زمینه مذاکره كرده بود چند سال پیش در كتابی در توجیه عمل خود ، نوشت كه اگر این اقدام صورت نمی گرفت ایران تا كمونیست شدن فاصله ای نداشت و همه تدابیر آمریکا برای محاصره و در قفس انداختن كمونیسم شوروی نقش بر آب می شد.
کرمیت نوه تئودور روزولت رئیس جمهوری اسبق آمریکا بود که هشتم ژوئن سال ۲۰۰۰ در ۸۴ سالگی در گذشت. وی کارشناس امور خاورمیانه بود و در دفتر مطالعات استراتژیک امریکا کار می کرد که پس از تصویب قانون ایجاد " سیا " بیشتر وظایف و کارکنان آن از جمله کرمیت (کیم ) به آن انتقال یافته بودند. کرمیت پس از ملاقات با چرچیل که از بدو ملی شدن نفت ایران دولت آمریکا را برای مشارکت در براندازی حکومت دکتر مصدق زیر فشار قرار داده بود سوم اوت ( ۱۶ روز پیش از ۲۸ مرداد ) وارد ایران شده بود و چند بار با شاه ملاقات کرده بود. از آنجا که انگلستان از ترسو و دو دل بودن شاه آگاهی قبلی داشت و این موضوع را با مقامات آمریکایی در میان گذارده بود شاپور ریپرتر ،ژنرال شوارتسکف (دوست شاه) و اشرف خواهر او در همین ماه به تهران فرستاده شده بودند تا وی را از هرگونه تردید خارج سازند و ژنرال زاهدی که در دوران جنگ جهانی دوم نزد انگلیسی ها در فلسطین بود از سوی همین گروه به شاه پیشنهاد شده بود.
با دستگیری سرهنگ نصیری که مامور ابلاغ نخست وزیری زاهدی به دکتر مصدق بود و ریختن مردم به خیابانها به حمایت از مصدق، برنامه براندازی در آستانه شکست قرار گرفته بود که کرمیت به شاه پیشنهاد خروج از کشور را داد و اصرار لوی هندر سون به مصدق که اگر خیابانها را خلوت نکند کارکنان سفارت آمریکا را از تهران خارج خواهد ساخت و قبول آن از سوی مصدق، طرح آژاکس از شکست نجات یافت و حکومت دمکراتیک و ملی دکتر مصدق برانداخته شد. طبق اسناد ، پس از شکست ماموریت سرهنگ نصیری (بعدا سپهبد )در ابلاغ انتصاب نخست وزیری زاهدی به دکتر مصدق که آن را غیر قانونی اعلام کرد و نصیری بازداشت شد ، روزولت از پیروزی طرح در صورت اجرا مایوس شد و این موضوع را به واشنگتن و شعبه سازمان جاسوسی انگلستان در قبرس اطلاع داد و این بار ، این عوامل انگلستان در تهران بودند که به دستور سازمان جاسوسی این کشور شدیدا وارد عمل شدند و طرح آژاکس را نجات دادند . یکی از کارهای عوامل انگلستان راه انداختن دسته های بدل ( دروغین ) توده ای در خیابانها و آتش زدن محل کسب و کار مردم عادی و کندن تابلو های نام خیابانها و ... به منظور تحریک مردم بر ضد کمونیسم و چپهای طرفدار دکتر مصدق بود.
نوشته اند که پس از بازگشت شاه به قدرت، در ملاقاتی با کرمیت روزولت به وی گفته بود که تاج و تخت خود را مدیون او و ارتش می داند. روزولت در سال ۱۹۵۸ از "سیا" کناره گیری کرد و وارد امور و معاملات نفت شد و بارها به خاور میانه سفر کرد.
با وجود این كه گفته شده كه اسناد «سیا» در این زمینه مفقود شده است! درباره این رویداد كه مسیر تاریخ ایران و سرنوشت ایرانیان را تغییر داد كتاب های متعدد به زبان های مختلف نوشته شده و در دسترس است. از این نوشته ها چنین بر می آید که نگرانی انگلستان از ادامه حکومت دکتر مصدق از این لحاظ بود که نه تنها دست غرب از منابع نفت کوتاه می شد بلکه جنبش های ناسیونالیستی در کشورهایی که بعدا جهان سوم خوانده شدند گسترش می یافت و به آقایی اروپاییان که پس از سفر کلمبوس به قاره آمریکا و سفر دریایی آلبوکرک به هند آغاز شده بود پایان می یافت و جمهوری شدن مصر نمونه آن بود که بانیانش اعتراف کرده بودند که از جنبش دکتر مصدق الهام گرفته بودند. برای دولت آمریکا ،در آن زمان محاصره شوروی و جلوگیری از گسترش کمونیسم در اولویت قرار داشت و مقامات انگلیسی و در صدر آنان چرچیل می کوشید ند که دائما دولت آمریکا را از کمونیست شدن ایران بترسانند و سرانجام موفق شدند. با وجود این، بسیاری از آمریکائیان از این که دولتشان کمک به براندازی یک دولت دمکراتیک و منتخب مردم کرد خرسند نبوده اند و نمی خواهند آن را به یاد آورند. این نوشته ها به نقش پول و تطمیع در براندازی ها اشاره می کنند که این عامل در براندازی دولت دکتر مصدق نیز موثر بود و بسیاری از آنان که در ۲۸ مرداد برضد دکتر مصدق اقدام کرده بودند قبلا پول گرفته بودند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز