علایم و نشانه‌های گرافیکی در شهر

علایم و طرح‌های تجاری قدمتی چند صد ساله دارند. اهالی اسكاندیناوی از مدت‌ها قبل به عنوان طراحان برجسته‌ی نشانه‌های فروشگاه‌ها شناخته می‌شدند. سوییسی‌ها نیز علایم و نشانه‌های محیطی را به دلیل استفاده از حروف Helvetica گسترش دادند. مشكلات خاصی كه در زمینه‌ی طراحی تابلوها وجود دارند به ساختمان‌های متعدد و پیچیده‌ای كه در محل پیاده‌روها و یا در مسیر حركت انبوه ماشین‌ها در فضاهای مختلف قرار دارند مربوط می‌شود. چنین ارتباط پیچیده‌ای، نیازهایی را در جهت راهنمایی و یا شناسایی مقصدها و مسیرها ایجاد می‌نماید. اما زمانی كه علایم گرافیكی برای تامین اینگونه نیازها طراحی شدند، آشفتگی تصویری بیشتری را در محیط ایجاد كردند.
ضرورت یك سیستم طراحی مناسب كه در آن طراحی از تمام علایم و نشانه‌های بزرگ محیطی تا اطلاعات مختصری پیرامون علایم گرافیكی داخل مكان‌ها را در برداشته باشد، احساس می‌شد. تنها فردی كه برای حل این مشكلات صلاحیت دارد، طراح گرافیكی است كه در زمینه‌ی طرح‌های سه‌بعدی و هنر معماری تجربه و مهارت كافی داشته باشد. با گذشت سال‌ها، گروهی از طراحان تصمیم گرفتند با چنین مشكلاتی مقابله نمایند. طرح‌های گرافیكی و علایم مربوط به هنر معماری در مراكز آموزشی بعضی كشورها مطرح شدند، و نتایج حاصل از پژوهش در جداولی تهیه و مورد تایید و توجه مسوولین قرار گرفت.
پروژه‌های سنگین و مهم به سیستم‌های صحیح نشانه‌گذاری نیازمندند تا بتوان در فرودگاه‌های بین‌المللی، دانشگاه‌ها، ساختمان‌هایی كه دفاتر بزرگ را در برمی‌گیرند، فروشگاه‌های مركزی و پارك‌های تفریحی نظیر Disney Land ازآن‌ها استفاده نمود. به دلیل پیچیدگی موجود در طرح‌ها و اندازه‌های بزرگ تابلوها ضروری است علایم مشخص و هدایتگری جهت پیاده‌روها و ترافیك شهری ایجاد نمود.
همچنین باید مشخصات مربوط به مكان‌های باز و یا بسته‌ی شهری را همراه با كلیه‌ی عناصر و اجزای به كار رفته در آن‌ها در یك سیستم جامع و قابل درك، سازماندهی كرد.
علایم غیر استاندارد در پروژه‌هایی كه كمتر عمومی و شناخته شده هستند، به‌كار رفته است و رواج و گسترش اینگونه فعالیت‌ها زمینه را برای سیستم‌های استاندارد فراهم كرده است. طراحانی كه در زمینه‌ی طراحی علایم غیر استاندارد فعالیت می‌كند, خود را در زمینه‌ی حل مشكلات مربوط به طرح‌های گرافیك محیطی نیز توانا می‌بینند.
امروزه طراحی علایم غیر استاندارد به صورت گسترده‌ای در حال افزایش است، حتی شهرهایی كه در گذشته فقط از سیستم‌های نشانه‌گذاری استاندارد استفاده می‌كردند، اكنون در حال بسط و گسترش برنامه‌های طراحی تابلوهای گرافیكی غیر استاندارد هستند. انجمنی كه از چنین طراحانی (طراحان گرافیك محیطی) استقبال می‌كرد, ۲۵ سال پیش در ایالت متحده آمریكا تشكیل شد. اما به نظر می‌رسد كه اكنون نظارت، كنترل و آموزش این گروه عظیم از طراحان گرافیك محیطی از عهده‌ی چنین انجمنی خارج است. گام‌های بلندی در زمینه‌ی طراحی علایم گرافیك محیطی برداشته شد اما هنوز راهنمایی‌ها و آموزش‌هایی در این رابطه ضروری به نظر می‌رسد.
مجموعه تصاویر شماره (۱) سیستم هدایت بصری در ساختمان John Hancock در بوستون آمریكا را نشان می‌دهد. این ساختمان دارای ۲ آسانسور می‌باشد كه در طبقات فرد و زوج به طور همزمان توقف می‌نماید. طبقه همكف با وجود دیوارهای گرانیت تیره، شیشه‌ها و آلومینیوم خاكستری رنگ بسیار تاریك و ملال‌آور بود، تصاویر گرافیكی با حروف بزرگ توانستند فضایی زنده را در داخل راه‌روهای ورودی ایجاد نمایند.
اعداد زرد رنگ برای طبقات زوج و اعداد قرمز رنگ برای طبقات فرد به‌كار رفتند. تمام تصاویر و طرح‌های گرافیكی توسط شركت ((Page, Arbitrio & Resen Ltd تهیه گردید. در یكی از تصاویر، خروجی پاركینگ طبقه پنجم را مشاهده می‌نمایید كه كلمه‌ی Parking را نشان می‌دهد، تابلویی كه مشاهده می‌نمایید؛ از سقف آویزان شده و با فلش‌هایی كه روشن و خاموش می‌شوند بخش ورودی پاركینگ را نشان می‌دهد.
در تصویر شماره (۲) تابلوی جهت‌یابی مسیرها همراه با نقشه‌ای از مكان‌ها و طبقات صومعه‌ی Capuchin واقع در كشور سوئیس را ملاحظه می‌نمایید. اطاق‌ها با شماره‌ها و علایم گرافیكی كه نشانگر فعالیت‌های آن مركز می‌باشد، مشخص گردیده‌اند. نشانه‌های گرافیكی تصویری كه برای این منظور طراحی شده‌اند بر اساس طرح اصلی و اولیه‌ی آن مركز (؟؟،؟) می‌باشد. حالت چرخشی علایم، از نشانه‌ی Capuchin Order (نیم دایره به همراه یك صلیب) الهام گرفته شده است. در سمت چپ تابلو تمام نشانه‌ها به صورت تزیینی مرتب و ردیف شده‌اند، در زیر این نشانه‌ها همان‌طور كه در تصویر شماره‌ی ۳ مشاهده می‌نمایید، توضیحی درباره‌ی آن‌ها, به چهار زبان مختلف چاپ شده است.
علایم از جنس آلومینیوم با سطحی صاف هستند كه بر روی صفحات مربع‌شكل رنگی، نصب گردیده‌اند. طبقات ساختمان بر اساس رنگ‌ها كد‌گذاری شده‌اند. رنگ‌های آبی، سبز، نارنجی و قرمز طبقات اول تا آخر را نمایش می‌دهند.در تصویر شماره‌ی ۴ نمونه‌هایی از كاربرد علایم و اعداد را كه جهت شناسایی در كنار در اطاق‌ها نصب می‌شوند، مشاهده می‌نمایید. این سیستم اطلاع‌رسان توسط Francesco Milani طراحی شده است و نشانه‌ی اصلی این مركز برداشتی جدید از طرح قدیمی و سنتی نیم‌دایره به همراه صلیب می‌باشد كه دلالت بر تصلیب حضرت مسیح دارد.

نویسنده : ستاره نورونی

منبع : دوهفته‌نامه هنرهای تجسمی تندیس