شکنندگی اقتصاد ایران

با توجه به کاهش ۵۰ دلاری قیمت نفت طی دو ماه گذشته و احتمال بروز رکود اقتصادی در کشورهای صنعتی به نظر می رسد فعالیت های اقتصادی در سطح جهان با رکود مواجه شود. در نتیجه کاهش بیشتر قیمت نفت طی ماه های آینده دور از ذهن نیست. اما باید این نکته را مورد توجه قرار داد که آسیب های ناشی از کاهش قیمت نفت بیش از همه متوجه کجا خواهد بود. با نگاهی به عملکرد اقتصادی کشور طی دو دهه گذشته به این نتیجه می رسیم که هرگاه اقتصاد جهانی با رکود و کسادی همراه شده قیمت نفت با کاهش های قابل توجهی همراه بوده است. به عنوان مثال در سال ۱۹۹۸ و بعد از بروز بحران اقتصادی در کشورهای آسیای جنوب شرقی و انتقال این بحران به کشورهای صنعتی ما شاهد رسیدن قیمت نفت به ۱۰ دلار در هر بشکه بودیم. بنابراین از آنجا که بحران جهانی می تواند به کاهش قیمت نفت بینجامد، مسوولان کشور باید این وضعیت محتمل را به طور جدی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند و آثار و پیامدهای آن را بررسی کنند.
اگر بخواهیم آسیب پذیری اقتصاد را در مواجهه با کاهش قیمت نفت بررسی کنیم، اولین نکته یی که جلب توجه می کند، این است که آستانه شکنندگی و حد تحمل آن در مقابل کاهش نفت نسبت به سال های گذشته بسیار افزایش یافته است. بودجه ما به نفت بسیار وابسته تر شده است. به طوری که از رقم حدود ۹۴۰ هزار میلیارد ریال بودجه عمومی تنها حدود ۲۰۰ هزار میلیارد ریال آن را مالیات تشکیل می دهد. این آمار نشان از جایگاه تعیین کننده نفت در بودجه عمومی کشور دارد. از سوی دیگر با توجه به آنکه در تراز پرداخت ها میزان واردات ما بسیار بالاست و بخش عمده یی از آن با فروش نفت و محصولات وابسته به آن تامین می شود، در نتیجه کاهش قیمت نفت، اقتصاد کشور را بسیار آسیب پذیر می کند. از نظر تامین انرژی مورد نیاز کشور نیز پس از کاهش قیمت جهانی نفت ما با مشکل مواجه خواهیم شد. حتی سهمیه بندی مصرف بنزین و اعمال کنترل بر دیگر حامل های انرژی از جمله برق و گاز نیز با این مساله ارتباط مستقیم دارد، چرا که در این عرصه نیز وابسته به واردات هستیم. در نتیجه می توان پیش بینی کرد اگر کاهش قابل توجهی در قیمت نفت اتفاق بیفتد، لطماتی که به اقتصاد ما وارد می شود به مراتب بزرگ تر از آن آسیب هایی باشد که در سال ۱۳۷۷ به آن وارد شد. همچنین شاید وسعت آن بیش از آسیب هایی باشد که در فاصله سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ متحمل شدیم.

دکتر مسعود نیلی

منبع : روزنامه اعتماد