عزیز‌الدین اسماعیل بن حسین بن محمد علوی حسینی ابوطالب مروزی

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۵۷۲ -بعد از ۶۱۴) قمری
محل تولد: مرو
شهرت علمی و فرهنگی: محدث ، فقیه ، اصولی ، نحوی ، لغوی ، شاعر ، منجم ، نسب‌شناس
نسبت او به محمد دیباج ، فرزند امام صادق (ع) می‌رسد. جد سوم وی از قم به مرو سفر کرد و در آنجا سکنی گزید. تحصیلات خود را در مرو آغاز کرد و نزد کسانی چون قاضی محمدبن سلیمان فقیهی دانش آموخت. در جوانی به قصد زیارت خانهٔ خدا از مرو خارج شد. در ۵۹۲ق به بغداد که رسید از ادامهٔ سفر منصرف شد و مدتی در همان‌جا ماند. ابوطالب از شهرهای خوارزم ، هرات ، نیشابور ، گرگان ، ری ، یزد ، شیراز ، رامهرمز ، و همدان نیز دیدن کرد و از مشایخ و دانشمندان این شهرها بهره جست. در میان مشایخ او باید از فخر رازی ، عبدالسید خوارزمی ، قطب‌الدین شعرانی ، عبیدالله شعرانی منجم ، شمس‌الدین بلغاری ، محمد دیباجی ، محمد ماهروی ، اسماعیل کاشانی و ابن سمعانی نام برد. تاریخ بازگشت وی به مرو روشن نیست. زمانی که در مرو بود با فخررازی دیدن کرد و در همان زمان بود که کتاب "الفخری" را برای وی تألیف کرد. در مرو در منزل خود مجالس درس برگزار می‌کرد و در آن طالبان علوم حضور می‌یافتند. یاقوت حموی که از شاگردان وی می‌باشد پس از تصویر صفات زیبای استادش در "معجم‌الادباء" چند بیت از اشعار او را آورده است. تنها اثر بازمانده از وی "الفخری فی انساب‌الطالبین" است که در قم به چاپ رسیده؛ اثر دیگر وی "حظیره‌القدس" ، در حدود ۶۰ مجلد ، در خصوص انسان طالبیان بود و تخلیص آن "بستان‌الشرف" در حدود ۲۰ مجلد؛ و کتابی نیز دربارهٔ نسب شافعی تألیف کرد. از آثار دیگر او: "زبدهٔ‌الطالبیهٔ"؛
"غنیهٔ‌الطالب فی نسب آل ابی‌طالب"؛ "المثلث" و "الموجز" ، در نسب.

منبع : مطالب ارسالی