قتل عام مسلمانان در دو سوی ارس

نویسنده : سرداری‌نیا - صمد
محل نشر : تبریز
تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۱۰/۰۹
رده دیویی : ۲۹۷.۹۱۲
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۲۱۲
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۲۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۸۱۰۵-۵۹-۶

نویسنده در این کتاب به بررسی حوادثی می‌پردازد که در پی سقوط دولت تزاری روسیه و پیروزی انقلاب کمونیستی در شوروی سابق در حدود سال 1918, در منطقه قفقاز به وقوع پیوست و موجب کشته شدن گروه کثیری از مسلمانان شد. نویسنده معتقد است 'داشناک‌های' ارمنی از فرصت خل‌أ قدرت در قفقاز, در سال 1918 م ـ که ناشی از سقوط تزار و انقلاب روسیه بود ـ برای عملی کردن هدف دیرینه خود یعنی 'ایجاد ارمنستان بزرگ از دریای مدیترانه تا دریای خزر, سود جستند؛ سپس با حمله به شهرهای مسلمان نشین ایروان باکو, شماخی و دیگر شهرهای آذربایجان, موجب کشته شدن ده‌ها هزار تن از مسلمانان شدند. در این سوی ارس نیز آسوری‌های عثمانی که 'جلو' نامیده می‌شدند توسط انگلیسی‌ها مسلح شدند و در جنگ‌هایی که با هدف ایجاد یک حکومت مسیحی درگرفت. در شهرهایی چون ارومیه, سماس و کهنه شهر, دهها هزار تن از مسلمانان کشته شدند. مطالب کتاب در چهار بخش سامان یافته است. بخش اول با عنوان 'قتل عام مسلمانان غرب آذربایجان به دست جلوها و ارامنه' شامل این مطالب است: تشکیلات قشون مسیحی و حامیان آن‌؛ آغاز کشتار در ارومیه, ترور مارشیمون به دست سمیتقو؛ داستان دلگداز سلماس‌؛ حمله آندرانیک به خوی‌؛ شرفخانه‌؛ پایان کار مسیحیان. بخش دوم که 'نسل کشی (س‌ؤی قیرییم) مارس 1918 فاجعه اسماعیلیه' نام دارد درباره حوادث باکو و دیگر شهرهای آن خطه است. در بخش سوم با عنوان 'ایروان یک ولایت مسلمان نشین بود' از سیر ارمنی شدن ایروان سخن می‌رود. نویسنده در بخش چهارم با عنوان 'یپرم خان عامل انحراف مشروطه و ضارب ستارخان سردار ملی بود', از نقش داشناک‌ها به سرکردگی یپرم خان در منحرف ساختن انقلاب مشروطیت صحبت می‌کند. کتاب با عکس‌هایی از آثار و بناها و شخصیت‌های مربوط به موضوع همراه است و با فهرست منابع به پایان می‌رسد.