تنگنای قفس تن

آسم و رینیت آلرژیك (التهاب بینی ناشی از آلرژی) دو شكل مشابه از یك بیماری واحد هستند. به بهانه روز جهانی آسم و در مورد علت اینكه بیماران مبتلا به آسم ناشی از آلرژی مشكلاتی از قبیل التهاب مخاط بینی دارند و بالعكس، با آقای دكتر ساسان چكشیان در مركز بیماری های وین در كشور اتریش گفت وگویی انجام داده ایم كه از نظرتان می گذرد:
● تعریف آسم چیست و از چه سنی شروع می شود؟
- مشخصه بیماری آسم عبارت است از انسداد راه های هوایی و در نتیجه تنگی نفس. حمله ای كه معمولاً ناشی از یكسری روندهای التهابی در سیستم تنفسی است، حمله آسمی معمولاً به طور كامل و یا نسبی بهبود می یابد. به طور كلی نمی توان سن خاصی برای شیوع آسم در نظر گرفت ولی نتیجه جالب این است: آسمی كه در سنین پایین تر آغاز می شود، معمولاً رفته رفته و در سنین بالاتر بهبود می یابد.
به طور كلی آسم به گروه های زیر طبقه بندی می شود:
آسمی كه بعد از یك عفونت ظاهر می شود، آسمی كه به دنبال مواد محرك خارجی مثل گرما، سرما، دود یا مواد استنشاقی شیمیایی مثل دی اكسید گوگرد (SO۲ )و غیره ناشی می شود ، آسم ناشی از فعالیت، آسمی كه در اثر داروها و یا مواد غذایی به وجود می آید، آسم همراه با رفلاكس (برگشت محتویات اسیدی معده به مری) و آسم ناشی از استرس.
● چه تعداد از بیمارانی كه آسم دارند، همزمان دچار رینیت آلرژیك هستند؟
- تعداد بسیار زیادی از بیماران كه آسم آلرژیك دارند (حدود ۸۰ درصد) همزمان از علائم بیماری رینیت آلرژیك رنج می برند ولی همه افراد مبتلا، از بیماری دومشان (رینیت آلرژیك) بی اطلاع هستند. تمامی افراد جامعه به خصوص پزشكان متخصص باید در مورد آسم بسیار حساس بوده و علائم رینیت آلرژیك را نیز از بیماران مبتلا به آسم سؤال و به این صورت رینیت آلرژیك را در بیمار تشخیص داده و درصدد درمان آن برآیند.
● رابطه رینیت آلرژیك و آسم به چه صورت است و آیا رینیت آلرژیك به تنهایی خطرناك است؟
- همانطور كه توضیح داده شد رینیت آلرژیك و آسم دو بیماری با یك علت واحد هستند و عامل ایجادكننده هر دو یك آلرژی است، همچنین از بیماری های دیگر این گروه می توان درماتیت آتوپیك (یك نوع التهاب پوستی كه در اثر آلرژی بوجود می آید) را نام برد. در تعدادی از بیماران علائمی مانند آبریزش بینی و در گروه دیگر علائم آسم مانند تنگی نفس نمایان می شود. در هر دو بیماری این احتمال وجود دارد كه علائم هر یك در یكدیگر تداخل نماید.
رینیت آلرژیك به تنهایی خطرناك نیست! بیماران مبتلا به رینیت آلرژیك ذاتاً احتمال زیادتری برای تغییرات برونش ها (راه های تنفسی) دارند. رینیت آلرژیك اكثراً علامت اولیه این گروه بیماری است و بعد از سالها به آسم تبدیل خواهد شد ولی در ۲۵درصد بیماران هر دو شكل بیماری همزمان ظاهر می شود. براساس معاینات انجام شده نشان داده شده است كه بیماران مبتلا به رینیت آلرژیك بدون علائم شدید، علائم بیماری آسم را در فصل گرده افشانی گلها همراه با تحریك بیش از حد سیستم تنفسی نشان می دهند. این تحریك غیرطبیعی یك مشخصه بارز بیماری آسم است زیرا افراد غیر بیمار در هنگام تماس با گرده گیاهان، واكنش ازدیاد حساسیتی سیستم تنفسی ندارند ولی بیماران دچار آسم در هنگام تماس، علائم ازدیاد حساسیتی سیستم تنفسی به صورت تنگی نفس نشان می دهند.
اگر رینیت آلرژیك به طور كامل درمان نشود، احتمال اینكه آسم ظاهر شود خیلی بیشتر است و همچنین آسم خفیفی كه همراه رینیت آلرژیك باشد، می تواند به آسم شدید تبدیل شود.
● بیمارانی كه دچار آسم هستند در موقع بروز چه علائمی باید به فكر رینیت باشند؟
- علائمی كه در هر حال باید دقیق تر معاینه شوند عبارتند از: آبریزش بینی، عطسه های متعدد و زیاد، سوزش و خارش در گلو و چشم ها، در مراحل پیشرفته ممكن است سر درد هم علائم هشداردهنده باشد.
همچنین ممكن است علائم بیماری سینوزیت هم همواره با رینیت باشد، حتی اگر رینیت كاملاً واضح نباشد و علائمی نداشته باشد در صورت وجود علائم بالا باید به آن فكر كرد و درصدد تشخیص و درمان آن برآمد.
نحوه تشخیص این بیماری توسط پزشك به این صورت است كه در ابتدا پزشك شرح حال بیمار را پرسیده، در شرح حال مهم است سابقه این بیماری در فامیل شخص سؤال شود، پس باید یك معاینه بالینی كامل انجام شود و همچنین انجام یك اسپیرومتری (سنجش حجم های تنفسی) ضروری است.
● چه روش های درمانی می توان به بیمار توصیه نمود؟
- مهم ترین نكته و روش اجتناب از تماس با مواد آلرژن (موادی كه باعث ازدیاد حساسیت می شوند) است. برای این منظور باید ابتدا این مواد آلرژن را توسط تست آلرژی مشخص كرد و حدالمقدور از مواد آلرژی زا دوری كرد.
تهویه مناسب و كافی محیط زندگی این بیماران اهمیت فراوانی دارد. رعایت نظافت و پاكیزگی به ویژه در قسمت كف اتاق ها بسیار مهم است. در این رابطه كفپوش های چوبی، سرامیك و مشابه آن مناسب تر از فرش و موكت هستند. چون پوشش و كرك فرش ها سبب تجمع گرد و خاك، هیره ها و سایر آلرژن ها می شوند. اجتناب از نگهداری حیوانات مودار مانند سگ، گربه، خرگوش و مشابه آنها در محیط خانه توصیه می شود، حتی اگر تست پوستی بیمار نسبت به آنها منفی باشد نگهداری این حیوانات در خانه سبب افزایش سایر آلرژن ها نیز می شود. اجتناب از مواد خوشبوكننده و عطریات تند و تیز، عدم نگهداری گل های معطر از توصیه های بهداشتی در مورد بیماران مبتلا به آسم است چون این مواد غالباً از محرك های آسم به شمار می روند. اما در مورد حساسیت در فصل گرده افشانی معمولاً اجتناب كامل میسر نمی باشد. ولی می توان در این فصول و یا در این روزها از سال از بیرون رفتن از منزل به جز در مواقع بسیار ضروری خودداری نمود.
●آیا می توان از روش های درمانی حساسیت زدایی استفاده نمود؟
- حساسیت زدایی یك روش بسیار موثر در درمان این بیماری است مشروط بر اینكه افراد بیمار به صورت بسیار دقیق انتخاب شوند. نتیجه گیری از درمان رابطه زیادی به مواد آلرژن دارد. به عبارت دیگر هر چه تعداد مواد آلرژن زیادتر باشد نتیجه درمان بدتر خواهد بود و طبیعتاً اگر این طیف وسیع نباشد، درمان بسیار رضایت بخش خواهد بود. در این روش بیمار باید خود را برای یك دوره درمانی سه ساله آماده نماید. دو روش درمانی عمده حساسیت زدایی در كشورهای اروپایی و آمریكایی وجود دارد.
روش اول به صورت تزریقات داخلی پوستی و روش دوم حساسیت زدایی توسط قطره های خوراكی است.اساس روش حساسیت زدایی به این صورت است كه بعد از تشخیص آلرژن به بیمار همان آلرژن را به طور بسیار بسیار رقیق و به صورت خوراكی به بیمار می دهند و یا از روش تزریقی استفاده می كنند و اگر علائم حساسیت در بیمار ظاهر نشود، محلول بعدی را به بیمار می دهند. البته ازدیاد غلظت محلول های نام برده به صورت خیلی خیلی جزئی است و در واقع به صورت پله، پله از این ماده آلرژن به بیمار می دهند و به این صورت سیستم ایمنی بدن بیمار را به این ماده عادت داده به طوری كه دیگر این ماده به عنوان یك ماده خارجی و تحریك زا و دشمن برای بدن تلقی نخواهد شد.
● عمدتاً چه داروهایی برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می گیرد؟
- كورتیزون استنشاقی ارزش بسیار بالایی در درمان این بیماری ها دارد. این دارو باعث مهار مكانیسم ایجاد التهاب و حساسیت می شود. البته تعدادی از مواد مترشحه در زمان التهاب توسط كورتیزون مهار نمی شود و به همین علت ۱۰۰ درصد علائم توسط این دارو درمان نمی شود و در این موارد داروی مهاركننده لوكوترین (Montelukost) به درمان بالا اضافه خواهد شد. این دارو كه اخیراً در درمان رینیت آلرژیك مورد استفاده قرار می گیرد، نتیجه درمانی بسیار رضایت بخشی را به همراه دارد. با استفاده از این دارو آسم و رینیت آلرژیك همزمان قابل درمان می باشند. مزیت خوب این دارو این است كه به صورت خوراكی (قرص) در دسترس بوده و مشكلات ناشی از مواد استنشاقی در هنگام مصرف را ندارد. اما با وجود تمام این مزایا نمی توان از مزایای كورتیزون استنشاقی نیز صرف نظر نمود. استفاده از داروهای مهاركننده لوكوترین باعث كاهش یافتن مقدار كورتیزون استنشاقی لازم می شود. یك درمان كامل برای بسیاری از بیماران، تركیب این ۲ گروه دارویی است. داروهای آنتی هیستامین در درمان بیماری رینیت آلرژیك تا حدودی و برای زمان اندكی مؤثر است ولی این داروها، داروی ضدآسم نیستند و به هیچ عنوان نمی توانند علت به وجود آمدن آسم را درمان نمایند و فقط برای تخفیف در شدت علائم بیماری موثر است.
به جز استفاده از دارو، ورزش در هوای سرد و یا به عبارتی استنشاق هوای سرد برای بیماران ریوی توصیه نمی شود به این علت كه هوای سرد ذاتاً اثر انقباض سیستم برونشی را به همراه دارد و بنا به این دلیل پزشكان به بیماران ریوی و آسمی توصیه می كنند كه در فصول سرد سال جلو بینی و دهان خود را گرفته تا هوایی كه استنشاق می شود، گرم، مرطوب و تهویه شود.بهترین ورزش برای این بیماران شنا در سالن های سرپوشیده می باشد كه بتوانند هوای گرم و مرطوب استنشاق نمایند.
● اعمال اورژانسی كه در مواقع حملات آسمی می توان انجام داد، كدام است؟
- در مواقع حملات ناگهانی آسمی اعمالی كه می توان انجام داد عبارتند از: رساندن اكسیژن به بیمار و استفاده سریع از اسپری های گشادكننده برونش ها.
به بیمار توصیه می شود آنها را استنشاق نموده و بقیه مراحل درمانی را به تیم پزشكی واگذار نماید پزشك بعد از تشخیص حمله آسمی از طریق وریدی كورتیزون و تئوفیلین به بیمار تزریق می كند.
●داروی جدید آسم
یكی از داروهای جدید كه برای درمان آسم به كار می رود اخیراً (در آوریل سال ۲۰۰۶) در كنگره بیماری ریوی كشور آلمان معرفی شد. این دارو كه omalizumad نامیده می شود، روی ایمونوگلوبولینE تاثیرگذار بوده و در روند حساسیتی آزاد شده، باعث ترشح مواد ایجاد كننده علائم آسم آلرژیك می شود كه اثر مهاركننده دارد. همانطور كه ذكر شد موارد استفاده این دارو در حال حاضر در آسم آلرژیك است ولی به نظر می رسد كه به زودی در درمان رینیت آلرژیك نیز ارزش بالایی پیدا كند.نحوه استفاده از دارو به صورت تزریقات زیر جلدی می باشد كه به صورت هر دو هفته یك بار انجام می شود. مقدار تزریق بستگی به وزن بدن بیمار و سطح ایمونوگلوبولینE موجود در سرم بیمار دارد، یعنی قبل از شروع درمان با این داروی جدید حتماً تعیین سطح ایمونوگلوبولین E سرم بیمار ضروری است، زیرا در افرادی كه ایمونوگلوبولین E آنها پایین تر از ۷۰ واحد بین المللی در میلی لیتر باشد، اثرات واضحی دیده نشده است.در بیماران مبتلا به آسم آلرژیك كه به داروهای گشادكننده برونش استنشاقی و همچنین كورتیزون استنشاقی جواب مثبت ندهند، استفاده از omalizumab اثر بسیار قابل توجهی نشان داده است.

آرش سیوانی

منبع : روزنامه همشهری