۱۱ تا ۱۴ دسامبر سال ۱۹۱۷ ـ لغو قرارداد تقسیم ایران از سوی لنین - سوء استفاده انگلستان از نا آگاهی ایرانیان و ضعف شدید وطندوستی دولتمردان وقت

از یازدهم تا چهاردهم دسامبر سال ۱۹۱۷ (دهه آخر آذر ۱۲۹۶ هجری خورشیدی) دولت انقلاب بلشویکی (توده ای) روسیه در چند اعلامیه جداگانه قراردادهای تحمیلی دولت تزاری روسیه به ایران و امتیاز های کسب شده از ایران را لغو و از بدهی های پولی ایران به روسیه صرف نظر کرد.
لنین شخصا در اعلامیه ای که در ۱۴ دسامبر ۱۹۱۷ به امضای او صادر شده بود عهدنامه اوت سال۱۹۰۷ انگلستان و روسیه دایر بر تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ و یک منطقه بی طرف فی مابین و ضمائم محرمانه آن را ساقط از درجه اعتباراعلام داشت و تاکید کرد که هرگونه قرادادی که با استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و آزادی ایرانیان مغایرت داشته و آن را محدود کند از این لحظه بی اثر و کان لم یکن است و همه را پاره کرده و دیگر وجود خارجی که بتوان به آنها استناد کرد نخواهند داشت.
مقامات مفلوک و ناآگاه دولت وقت تهران غفلت کردند که بخواهند؛ اکنون که نظام تزاری روسیه از میان رفته ، قراردادهای گلستان و ترکمن چای که با میانجی گری انگلستان تنظیم شده بود لغو و مناطق متصرفه به وطن بازگردانده شوند. تردید نبود دولت انقلاب روسیه که در آن زمان در مناطق شمال ارس با دشواری های متعدد رو به رو بود این خواست را می پذیرفت.
در پی اعلامیه لنین ، تروتسکی به عنوان کمیسر نیروهای مسلح روسیه اعلام داشت که به واحدهای نظامی روسیه که بر طبق عهدنامه انگلستان و روسیه مبنی بر تقسیم ایران در این کشور مستقر شده اند دستور خروج فوری از ایران را داده است.
سران انقلاب روسیه سپس برای جلب اعتماد ایرانیان به حرفهای خود « براوین » دیپلمات روسیه را به تهران فرستادند تا افکار عمومی ایران را حضورا از ماوقع آگاه سازد و به عنوان نماینده سیاسی روسیه در ایران بماند.
۲۰ روز پس از اعلامیه لنین نیروهای روسیه به فرماندهی ژنرال باراتف ایران را ترک گفتند . در همان روز که آخرین واحد روس از ایران خارج می شد ، نیروهای انگلیسی چند شهر را در کرمانشاه تصرف کردند که دولت وقت ایران بالاخره به خود جرات داد و در بهمن همین سال از دولت انگلستان خواست که با توجه به لغو عهدنامه دوجانبه ۱۹۰۷ از سوی لنین که با کنار رفتن یک طرف قضیه ، از صورت عهدنامه خارج شده است لندن هم لغو آن را اعلام دارد و نیروهای انگلیسی را از قلمرو ایران بیرون برد ، واحد« اس پی آر »را که افراد آن ایرانی ولی مزد بگیر انگلستان و زیر نظر افسران انگلیسی هستند منحل سازد ؛ به علاوه ، باشرکت نمایندگان ایران در مذاکرات صلح ورسای مخالفت نکند و بپذیرد که از کالای انگلیسی وارده به ایران عوارض گمرکی گرفته شود و دخالت خود را در امور گمرکی ایران تعدیل کند و درآمد گمرکات را پس از برداشت اقساط طلب خود به ایران مسترد دارد. بد بختی بزرگی است که یک دولت باستانی بر گمرکات خود هم حق دخالت نداشته باشد.
دولت انگلستان درست یک سال بعد ( آذر ماه ۱۲۹۷) وعده تحویل« اس پی آر» را به ایران و لغو قرار داد ۱۹۰۷ را داد که بعدا معلوم شد که این را هم به خاطر قرارداد در دست تهیه سال ۱۹۱۹ معروف به قرار داد وثوق الدوله انجام داده بود تا بدون رقیب همه ایران را تحت الحمایه و تحت سرپرستی خود قرار دهد که چون مجلس قرار داد تازه را رد کرد و مردم با پیدایش روشنفکران مستقل متوجه نیرنگها و نیز رشوه گیری وثوق الدوله برای امضای قرار داد شدند از طریق دیگر وارد عمل شد و آن ، راه اندازی کودتای ۱۲۹۹ خورشیدی ( فوریه۱۹۲۱میلادی ) بود و ....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز