ترافیک تهران در یک نگاه

کارشناس حمل و نقل شهری ماهنامه در این بخش به بررسی واژگان ترافیک تهران پرداخته است. ضمن آن تازه ترین آمار ترافیکی از نحوه سفرهای درون شهری، نوع وسیله نقلیه و وضعیت حمل و نقل درون شهری را بازتاب داده است. این اطلاعات کارشناسان و تصمیم گیرندگان شهری را با واقعیت هایی آشنا می کند.
●ناحیه ترافیكی Traffic Zone
نوعی محدوده مكانی است كه مطالعات مربوط به حمل و نقل ترافیك بر اساس آن محدوده ها انجام می شود. در مطالعات جامع حمل ونقل و ترافیك تهران، شهر تهران به ۵۶۰ ناحیه ترافیكی داخلی و ۱۵ ناحیه ترافیكی خارجی و ۸ محور ارتباطی مستقیم شده است. بدیهی است در هر مطالعات جدیدی ناحیه بندی می تواند اصلاح شود.
●سفر Trip
حركت از یك نقطه (مبدا) به نقطه دیگر (مقصد) برای انجام كاری (هدف) را سفر گویند. باید توجه داشت كه سفر با جابه جایی متفاوت بوده و معمولا هر سفر از چند جابه جایی تشكیل شده است. در سال ۸۳ برآورد می شود كه حجم سفرهای روزانه سواره شهر تهران بیش از ۱۳ میلیون باشد سفرها یا غیر بازگشت هستند یا بازگشت به منزل را در بر می گیرند، سفرهای غیر بازگشت خود شامل سفرهای خانه مبنا و غیر خانه مبنا می شوند.
●تولید سفر Trip Production
سفرهای غیر بازگشتی كه مبدا آن از یك ناحیه باشد نشان دهنده تعداد سفرهای تولید شده در هر ناحیه ترافیكی است. در مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیك تهران، تعداد سفرهای تولید شده غیر بازگشت از ۵۶۰ ناحیه ترافیكی شهر تهران در سال ۱۳۸۳ نزدیك به ۳/۶ میلیون سفر سواره بر آورد می شود.
●جذب سفر Trip Attraction
رابطه ای است بین رفت و آمد های شهری و كاربری زمین. سفرهای شهری با توجه به نوع كاربری زمین، جذب این كاربری ها می شوند. در مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیك تهران، تعداد سفرهای جذب شده غیربازگشت به ۵۶۰ ناحیه ترافیكی شهر تهران در سال ۱۳۸۳ نزدیك به ۳/۶ میلیون نفر سواره برآورد می شود كه معادل حجم تولید سفر است.
●ایجاد سفر Trip Generation (سفرسازی)
مجموع سفرهای تولید شده از، و جذب شده به، ناحیه یا محدوده ای را میزان ایجاد سفر آن ناحیه یا محدوده گویند در اینجا سفرها اعم از غیر بازگشت و همچنین بازگشت به منزل جمعا محسوب می شوند.
●جابه جایی Transition
انتقال یك نفر از یك نقطه به نقطه دیگر توسط یك وسیله را یك جابه جایی گویند. معمولا در طی یك سفر ممكن است كه چند جابه جایی صورت گیرد. مثلا در شهر تهران روزانه نزدیك به ۷۰۰ هزار جابه جایی با مترو و ۳ میلیون جابه جایی با اتوبوس واحد انجام می شود. در صورتی كه حجم سفرهای انجام شده با اتوبوس و مترو كمتر از ۵/۲ میلیون سفر در روز است.
●همسنگ سواری Passenger Car Unit (معادل سواری)
در مهندسی ترافیك و برنامه ریزی حمل و نقل به منظور انجام مقایسه بهتر میان حجم تردد ناشی از وسایل نقلیه مختلف از ضرایب همسنگ سورای برای تبدیل تمامی انواع وسایل نقلیه به معادل اتومبیل سواری استفاده می شود. در مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیك تهران، ضرایب همسنگ سواری به این شرح است: وانت، تاكسی ۲، اتوبوس واحد معمولی ۵، اتوبوس واحد مفصلی ۷، اتوبوس غیر واحد ۵/۲، مینی بوس ۵/۲ و موتور و دوچرخ ۵/۰.
●زمان سفر Travel Time
مدت زمانی است كه یك سفر در طول آن انجام می شود. در حال حاضر میانگین زمان یك سفر در شبكه معابر اصلی در یك ساعت اوج شهر تهران نزدیك به ۲۱ دقیقه است.
●راه یا خیابان Street of Road
كلیه معابر (كوچه، خیابان ، جاده) كه برای رفت و آمد مردم در نظر گرفته شده است را راه می نامند.
در مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیك تهران معابر اصلی موثر در ترافیك شهر تهران به شش دسته شامل: آزادراه درون شهری، تند راه شهری ، شریانی درجه یك ، شریانی درجه ۲ ، جمع و پخش كننده و دسترسی محلی تقسیم می شوند در سال ۸۲ طول تقریبی شبكه مورد عمل در مدل شهر تهرا ن به شرح زیر است:
دسترسی محلی و جمع و پخش كننده ۱۲۰۰ كیلومتر شریانی درجه ۲ ۴۰۰ كیلومتر شریانی درجه ۴۰۰ كیلومتر تندراه و آزاد راه ۳۳۰ كیلومتر
●سطح سرویس Level of Service
ویژگی هایی است كه كمیت و كیفیت خدمات ارایه شده حمل و نقل را نشان می دهد و شامل ویژگی های كمیت ناپذیر (زمان سفر، هزینه سفر و تعداد جابه جایی) و ویژگی هایی كه بیشتر كیفی هستند (رفاه، آسودگی و ایمنی ) است. سطح سرویس را در شش مرتبه طبقه بندی می كنند : F,E,D,C,B,A كه سطح سرویس A نشان دهنده بهترین وضعیت سرویس دهی و سطح سرویس F نشاندهنده پایین ترین وضعیت سرویس دهی است. در یك ساعت اوج صبح سال ۸۳ حدود ۵/۲۴ درصد شبكه معابر اصلی تهران در حالت كند و بحرانی و ۶/۱۶ درصد مناسب و ۹/۵۸ درصد آزاد و روان است.
سهم انواع وسایل نقلیه در جابه جایی سفرهای روزانه شهر تهران این شاخص برای یك ساعت اوج صبح سال ۸۳ به شرح زیر است:
سواری شخصی ۶/۳۱ درصد تاكسی و مسافربر ۷/۱۶ درصد اتوبوس واحد ۷/۱۸ درصد مترو ۳/۴ درصد وانت ۶/۳ درصد مینی بوس ۸/۱۲ درصد اتوبوس سرویس ۲/۵ درصد موتورسیكلت ۹/۶ درصد سایر ۳/۰ درصد
●وسیله- كیلومتر
عبارت است از جمع كیلومتر پیمایش كلیه وسایل نقلیه كه در جابه جایی سفرها دخالت دارند كه این رقم در یك ساعت اوج صبح تهران در سال ۸۳ در شبكه معابر اصلی بالغ بر ۲/۴ میلیون وسیله – كیلومتر برآورد می شود.
●وسیله – ساعت
عبارت است از جمع زمان حركت كلیه وسایل نقلیه موثر در جابه جایی سفرهای روزانه محدوده كه این رقم در مورد یك ساعت صبح شهر تهران نزدیك به ۱۶۰۰۰۰ وسیله – ساعت است.
●نسبت زمان تاخیر به زمان سفر
این شاخص از حاصل تقسیم زمان تاخیر در مسیر و در تقاطع ها در كلیه كمان های معابر شهر بر كل زمان سفرهای انجام شده به دست می آید. این شاخص در یك ساعت اوج صبح شهر تهران در شبكه های اصلی معادل ۴۷ درصد زمان سفر است.
●تعداد تصادفات در شبكه معابر
این تصادفات شامل تصادفات منجر به فوت، تصادف منجر به جرح و خسارتی است . در نیمه اول سال ۸۳ در شهر تهران به طور میانگین در هر روز تعداد ۶۶/۰ فقره تصادف منجر به فوت شامل ۷۲/۰ نفر متوفی و ۴/۴۶ فقره تصادف منجر به جرح شامل ۷/۶۲ نفر مجروح و ۶/۴۲۱ فقره تصادف خسارتی گزارش شده است.
●آمار خودروهای شماره گذاری شده
عبارت است از تعداد انواع وسایل نقلیه ای كه در راهنمایی و رانندگی شماره می شوند و این رقم در ۵ ماهه اول سال ۸۳ در شهر تهران شامل ۲۸۴۸۰۵ دستگاه سواری و ۳۴۵ دستگاه اتوبوس و ۹ دستگاه مینی بوس و ۶۰۵ دستگاه وانت و ۷۷۶۸ دستگاه باری سنگین و ۲۳۳۳۵ دستگاه موتورسیكلت بوده است كه در نتیجه سهم سواری ها بیش از ۹۰ درصد بوده و ۱۰ درصد دیگر شامل سایر وسایل نقلیه می شود.
●شاخص های حمل و نقل همگانی
در شهر تهران حمل و نقل همگانی به مفهوم درست آن فقط شامل مترو و اتوبوس واحد می شود كه در ساعت اوج صبح سال ۸۳ شاخص های آن عبارت خواهند بود از :
- تعداد خط اتوبوس ۲۸۰ و تعداد خط مترو ۳ - تعداد مسافر جابه جا شده در یك ساعت با اتوبوس ۴۲۵۹۵۸ و با مترو ۶۴۶۲۲ مسافر - مسافر – كیلومتر جابه جا شده در ساعت ۲۰۷۳۲۸۱ و با مترو ۶۶۲۴۲۳ مسافر – كیلومتر - متوسط طول یك جابه جایی با اتوبوس ۹/۴ كیلومتر و با مترو ۳/۱۰ كیلومتر - متوسط زمان یك جابه جایی با اتوبوس ۲۰ دقیقه و با مترو ۱۳ دقیقه - متوسط سرعت جابه جایی با اتوبوس ۵ كیلومتر در ساعت - متوسط سرعت جابه جایی با مترو ۵/۴۷ كیلومتر در ساعت - متوسط میزان پیاده روی برای دسترسی به اتوبوس یا مترو ۷۱۷ متر - متوسط زمان انتظار برای سوار شدن به اتوبوس یا مترو ۴/۴ دقیقه
●سفرهای شناور
به سفرهایی گوید كه توسط افرادی كه به طور موقت وارد شهر می شوند صورت می پذیرد. درشرایط فعلی برآورد می شود كه جمعیت شناور روزانه تهران بالغ بر ۸۰۰ هزار نفر بوده و سفرهای ناشی از آنها در شهر تهران بیش از دو میلیون سفر باشد.