پویشگر های رادیوئی

می دانیم كه ارتباطات رادیویی می‌تواند بر روی باند‌ها و بسامد‌های گوناگونی انجام گیرد، باند‌هایی چون HF، VHF و UHF .این باندها گستره‌ی وسیعی از بسامد‌های گوناگون را دربرمی گیرند، برای مثال گستره‌ی بسامدی باند VHF از mhz۳۰ تا mhz ۳۰۰ رادربرمی گیرد.یعنی شامل پهنای آن mhz ۲۷۰ است.
در این حالت اگر كانال‌های رادیو‌های مختلف را كه در این باند در حال فعالیت اند دارای فواصلی معادل khz ۲۵ (۲۵ كیلو هرتز) در نظر بگیریم تقریباً در هر مگاهرتز ۴۰ كانال رادیویی خواهیم داشت كه دركل تعداد كانال‌های باند VHF با شرایط مذكور طبق محاسبه‌ی زیر برابربا ۱۰۸۰۰كانال‌خواهد بود.
● تعداد كانال‌های ارتباطی ۱۰۸۰۰= ۴۰× mhz ۲۷۰
از طرفی تعداد كانال‌های مورد استفاده برای هر یك از بهره‌برداران در نهایت به ۳ یا ۴ كانال محدود است، روشن است كه ظرفیت تجهیزات رادیویی نیز در حالت بسیار بالا چیزی در حدود ۱۰۰ یا ۲۰۰ كانال از این ۱۰۸۰۰كانال است و امكان استفاده همزمان از تمام این كانال‌ها فراهم نیست. حال فرض كنید یك مرجع امنیتی یا قانونی بخواهد در مدت زمان كوتاهی به طور متناوب بهره‌برداران از طیف بسامدی را مورد بازبینی و نظارت قرار دهد نیاز به وسیله‌ای دارد كه بتواند تمام یا بخشی از بسامد‌های یك یا چند باند مختلف را مورد جستجو و بررسی قرار دهد.
این وسیله در میان تجهیزات رادیویی به نام "پویش گر رادیویی" (scanner) شناخته می‌شود. نمونه ا‌ی ساده ازپویش‌گر همان رادیو چند موجی است كه همه‌ی ما در منزل و خودروی خود از آن استفاده می‌كنیم .
این رادیو‌های ساده چه از نوع دارای كانال‌یاب خودكار و چه از نوع دستی همگی نوعی پویش گر هستند كه مثلاً در موج FM گستره‌ی بسامدی ۸۸ الی mhz۱۰۸ را مورد جستجو قرار می‌دهند. پویش گر‌های امروزی نوعی كانال‌یاب خودكار اند كه ممكن است دارای سامانه ی فرستنده نیز بوده و یا تنها به صورت گیرنده (مانند رادیویی FM كه تنها قابلیت دریافت امواج را دارد نه ارسال) عمل نمایند.
پویش گر‌ها می‌توانند در انواع مختلف ثابت، خوردویی و متحرك دستی مورد استفاده قرار گیرند، همچنین ممكن است در مدل‌های مخصوص پویش‌ باند‌هایی خاص و یا پویش گر چند باندی ساخته و مورد استفاده قرار گیرند كه هر نوع از آن‌ها كاربرد خاصی داردند.
تمامی این دستگاه‌ها دارای صفحه‌ی كریستال مایع (LCD) جهت نمایشی ارقام بسامد‌های مورد جستجو هستند. گستره‌ی بسامدی برخی از این تجهیزات حتی به mhz۲۵ الی Ghz ۱۰۳ نیز می‌رسد. از دیگر ویژگی‌های این دستگاه‌ها می‌توان به سرعت بالای جستجو تا ۱۰۰ كانال‌ در هر ثانیه و یا ظرفیت ذخیره‌سازی حافظه‌ تا ۱۰۰۰ كانال اشاره كرد.
● روش جستجو:
فرض كنیl با یك رادیوی GMRS مشغول صحبت با دوستمان هستیم و برد رادیوی ما یك پویش گر UHF در اطراف ما را نیز پوشش می‌دهد. پویش گر از بسامد ۳۰۰ مگاهرتز (ابتدای باند UHF) شروع به جستجو می‌كند تا به بسامد كانال‌ مورد استفاده توسط ما برخورد می‌كند، اگر در لحظه‌ای كه پویش گر به این بسامد می‌رسد خودمان یا یكی از دوستان ما ن در حال ارسال و تبادل پیام بر روی كانال فوق باشد، دستگاه بر روی بسامد مربوطه توقف نموده و شروع به پخش صدا و پیام فرستنده می‌كند.
حال در این حالت اپراتور انسانی دستگاه قادر است كار‌های زیر را انجام دهد.
۱) از روی كانال به اصطلاح پرش كرده و به جستجو ادامه دهد.
اسکنرها و گیرنده های باند وسیع
۲) بسامد ارتباطی را در حافظه‌ی كانالی دستگاه ذخیره كند.
۳) به مكالمه‌ی ما گوش فرا دهد و یا حتی در صورت تمایل با ما مكالمه نماید.
پس طرز كار پویش گر‌های رادیویی بدین گونه است كه هر بسامد را از نظر فعال یا غیر فعال بودن مورد بررسی قرار داده و بر روی بسامد‌های فعال توقف و شروع به پخش پیام مورد تبادل نماید. درست همانند وقتی كه به دنبال ایستگاه رادیویی خاصی می‌گردیم و پیچ موج رادیو را تا تنظیم دقیق جهت دریافت از ایستگاه مورد نظر می‌چرخانیم.
● كاربرد:
عموماً پویش گر‌ها جهت نظارت و كنترل و برخی انواع پیشرفته‌ جهت موارد امنیتی به كار می‌روند، چنانچه در برخی از كشور‌ها نیرو‌های پلیس و امدادی بر روی شبكه‌های عمومی همچون GmRS و یا CB (رادیو‌های خودرویی باند شهری) كنترل و شنود دارند و آماده‌ی دریافت پیام‌های اضطراری از شهروندان هستند.
در موارد امنیتی نیز می‌توان به كنترل و شنود بر روی امواج و پیام‌های تبادل شده در كانال‌های مجاز و شناسایی منابع ارسال و دریافت امواج به صورت غیر مجاز و غیرقانونی اشاره كرد. تا جایی كه به كمك برخی از تجهیزات می‌توان شدت توان و محل انتشار امواج غیر مجاز را شناسایی و كشف نمود.

شروین هادی نژاد

منبع : بانک اطلاعات مهندسی برق