یادداشتی درباره کتاب «اصول کارگردانی تئاتر»

از دوران سوفكلس تا زمان برنارد شاو، گاهی تمامی مراحل تمرین نمایش با نظارت نویسنده نمایشنامه انجام می گرفت. تئاتر در گذشته از ساختاری قراردادی برخوردار بود. این بنای هنری و معماران آن ارزش و اعتبار فراوانی داشتند و در سطح گسترده ای برای مردم قابل درك بودند. هنگامی كه انتخاب افكت صحنه، واقعیت و انعطاف پذیری اعمال نمایشی و خودانگیختگی بیان نمایشی، ضرورت نمایشی، ضرورت وجود یك سامان دهنده و داور را برای نمایش پیش آورد، كارگردان نمایش به معنای امروزی آن، از تصوری كه عنوان شد، موجودیت یافت و از آن روز تاكنون مسئولیت و نقش او اهمیت بیشتری پیدا كرده است. بی تردید، نمایش باید پیش از آنكه تفسیر شود به اجرا درآید و سپس توسط كارگردان ارزیابی شود. در زمینه كارگردانی تئاتر كتاب های محدودی در بازار كتاب های هنری می توان یافت، عدم تحقق خواسته های متقاضیان، كارگردانی را دچار نزول فكری و سلیقه ای كرده است. كتاب حاضر «اصول كارگردانی تئاتر»، نوشته احمد دامود، یكی از معدود كتبی است كه در این زمینه به چاپ رسیده است.«اصول كارگردانی تئاتر» سعی دارد ملزومات كارگردانی در تئاتر را به خوانندگان كتاب بیاموزد. همان گونه كه در مقدمه كتاب آمده است: «بین آشنایی با اصول كارگردانی تا یافتن مهاجرت در اجرای عملی آنها به شكل حرفه ای، راهی طولانی و پرفراز و نشیب وجود دارد كه پیمودن آن، علاوه بر نیاز به صرف وقت بسیار در این راه به توانایی های گوناگون دیگری نیز احتیاج دارد.» اما شرایط تحلیل این كتاب تنها از منظر كارگردانی فراهم است. چرا كه محتویات كتاب به هیچ وجه اشتراكی با شرایط موجود و تثبیت شده كارگردانی نوین ندارد و كاملاً در تضاد با اصول تعریف شده و خط كشی شده در این كتاب است. در جهان (به ویژه در ایران) تنها چند مورد از اصول كارگردانی تئاتر رعایت می شود. چرایی این موضوع به عوامل بسیاری بستگی دارد. البته به زعم نگارنده این مطلب این كتاب از ارزش های مختص به خودش بهره مند است و همین موضوع آن را تا آستانه چاپ پنجم پیش برده است. كتاب «اصول كارگردانی تئاتر» را می توان نوشته ای ارزشمند در باب كتب دانشگاهی دانست، چرا كه به دلیل محدود بودن كتب آموزشی (در زمینه مذكور) در كشور دانشجویان رشته نمایش می توانند از این كتاب استفاده لازم را ببرند. همان گونه كه بازیگری یك استعداد بالقوه محسوب می شود كارگردانی نیز از چنین شرایطی برخوردار است. تقریباً چیزی حدود ۲۰ درصد از كسانی كه وارد رشته نمایش می شوند، كارگردانی را به رشته های دیگر ترجیح می دهند. این افراد اصولاً از قدرت مدیریت بالایی برخوردار هستند و همین، باعث جذب آنان به سوی كارگردانی تئاتر می شود. «اصول كارگردانی تئاتر» با آن كه در نوع خودش كتاب جامعی محسوب می شود، اما كتابی است كه با یك بار خوانده شدن، تنها می تواند برای خواننده جنبه اطلاعات عمومی داشته باشد. بررسی وضعیت روحی _ روانی بازیگران توسط كارگردان (پسیكودرام)، بررسی وضعیت كارگردان در شرایط مختلف صحنه ای، خلاقیت و نوآوری در كشف شیوه های نوین در كارگردانی، برخورد كارگردان با انواع نمایشنامه و سایر وظایفی كه باید یك كارگردان به عنوان نمایشنامه نویس، مترجم، مدیر و هنرمند بداند بخش عمده ای است كه در «اصول كارگردانی تئاتر» به آن حتی به اختصار پرداخته نشده است.