باکتریهای جدا شده از عفونت های بیمارستانی و الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی آنها در بیمارستان شهید محمدی بندرعباس

با توجه به اینکه عفونت های بیمارستانی از سویی باعث آسیب های فراوان به بیماران بستری شده و از سوی دیگر ضررهای اقتصادی فراوان می گردند. این مطالعه توصیفی به مدت یک سال از فروردین لغایت اسفندماه ۱۳۷۸ بر روی نمونه ای از بیماران بستری مبتلا به عفونت بیمارستانی در بخش های مختلف بیمارستان شهید محمدی بندرعباس انجام گرفت. جهت تشخیص باکتریها از روش کشت و آنتی بیوگرام به روش انتشار در آگار استفاده گردید و میکروارگانیسم های شایع عامل عفونت بیمارستانی و الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی آنها بدست آمد.نتایج نشان داد که شایع ترین باکتریها به ترتیب اشر شیاکولی ۷/۵۴ درصد، سودوموناس ۶/۲۲ درصد، کلپسیلا ۳/۵ درصد، استافیلوکوکوس اورئوس ۴ درصد، استافیلوکوکوس کواگولاز منفی ۷/۲ درصد و پروتئوس ۳/۱ درصد بودندو سیبروفلوکسازین و آمیکاسین بعنوان موثرترین آنتی بیوتیک ها شناخته شدند.
●مقدمه:
طبق بررسی های به عمل آمده، هر مورد عفونت بیمارستانی بر اساس نوع عفونت، موجب طولانی شدن مدت بستری بیماران در بیمارستان به مدت ۴ الی ۱۰ روز می شود، در کشورهای توسعه یافته و دارای امکانات و منابع کافی، حدود ۵ درصد از بیماران بستری شده در بیمارستان ها مبتلا به عفونت های بیمارستانی می گردند در حالیکه این تعداد در برخی از کشورهای در حال توسعه خیلی بیشتر است و به ۲۷ درصد می رسد.در هنگام مشاهده هر نوع عفونت بیمارستانی درمان ضروری بوده و چون دریافت نتایج کشت و آنتی بیوگرام از آزمایشگاه مدت زمانی به طول می انجامد، لذا در اکثر موارد درمان به صورت تجربی شروع می گردد.بنابراین شناخت میکروارگانیسم های شایع در هر بیمارستان و الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی آنها در انتخاب نوع آنتی بیوتیک به پزشک کمک می کند تا از تجویز آنتی بیوتیک غیرضروری و گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی جلوگیری نماید.
● مواد و روش ها:
این مطالعه توصیفی در طول مدت یک سال از فروردین لغایت اسفندماه ۱۳۷۸ روی کلیه بیماران بستری مبتلا در بخش های مختلف بیمارستان شهید محمدی بندرعباس انجام شد. طبق تعریف عفونت بیمارستانی به عفونتی اطلاق می گردد که در زمان بستری بودن در بیمارستان ایجاد شده و هنگام پذیرش بیمار وجود نداشته و در دوران کمون نیز نباشد. بر اساس این تعریف افرادی که قبل از بستری شدن در بیمارستان علایم عفونت را داشتند از مطالعه حذف گردیدند.
جهت تشخیص باکتری ها از روش کشت در محیط های اختصاصی و بررسی خواص شیمیایی آنان استفاده شد در کشت های به عمل آمده از پوست، زخم سوختگی، زخم جراحی، ترشحات ریوی، نمونه های ادراری و خون، در موارد مثبت باکتری مورد نظر شناسایی و با روش انتشار در آگار تست حساسیت آنتی بیوتیکی انجام گردید. تمامی نمونه گیری کشت ها و آنتی بیوگرام ها توسط یک فرد انجام می شد.
● نتایج:
از کل ۷۸۳ نمونه مورد آزمایش ۷۵ نمونه مثبت بدست آمده که درصد میکروارگانیسم های شناسایی شده به ترتیب شیوع شامل: اشر شیاکولی ۷/۵۴ درصد، سودوموناس ۶/۲۲ درصد، کلپسیلا ۳/۵ درصد، استافیلوکوکوس اورئوس ۴ درصد، استافیلوکوکوس کواگولاز منفی ۷/۲ درصد و پروتئوس ۳/۱ درصد بودند.الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی هر یک از باکتری ها در جداول شماره ۴ _ ۱ درج شده است.
جدول ۱ _ فراوانی نسبی حساسیت آنتی بیوتیکی سودوموناس جدا شده از عفونت بیمارستانی نسبت به آنتی بیوتیک ها
جدول ۲ _ فراوانی نسبی حساسیت آنتی بیوتیکی کابسیلای و اشرشیاکولای جدا شده از عفونت بیمارستانی نسبت به آنتی بیوتیک ها
جدول ۳ _ فراوانی نسبی حساسیت آنتی بیوتیکی استافیلوکوکوس جدا شده از عفونت بیمارستانی نسبت به آنتی بیوتیک ها
جدول ۴ _ فراوانی نسبی حساسیت آنتی بیوتیکی پروتئوس جدا شده از عفونت بیمارستانی نسبت به آنتی بیوتیک ها
● بحث و نتیجه گیری:
بیشترین باکتری جدا شده اشرشیاکوکی و سودوموناس بودند. مطالعه ای که در امریکا انجام شد ارگانیسم های گرم مثبت استافیلوکوکوس اورائوس ، استافیلوکوکوس کواگولاز منفی و انتروکوک بیشترین ارگانیسم ها را تشکیل می دادند و سپس اشرشیاکولی، سودوموناس انتروباکتر و کلبسیلا عامل عفونت بودند . این مسئله به دو دلیل می باشد یکی استفاده از سفالوسپورین های وسیع الطیف برای ارگانیسم های گرم منفی و دیگر اینکه ارگانیسم های گرم مثبت مثل استافیلوکوکوس اورائوس و انتروکوک به ونکومایسین مقاوم شده اند.مطالعه ای که در همدان انجام شد، ارگانیسم های گرم منفی نسبت به گرم مثبت ها درصد بالاتری را تشکیل می دادند.در سودوموناس بیشترین مقاومت آنتی بیوتیکی با کربنی سیلین و کوتریموکسازول و بیشترین حساسیت با سیپروفلوکسازین بود. در مطالعه ای که در تبریز در بخش سوختگی انجام شد، بیشترین مقاومت با توبرامایسین و بیشترین حساسیت باز هم با سیپروفلوکسازین بود که شاید به دلیل مصرف کمتر این آنتی بیوتیک در بخش های سوختگی و ICU باشد.در مطالعه ای که در کشورهای اروپایی انجام شد کلبسیلا ۲۳ درصد به سفالوسپورین های نسل سوم مقاوم بود در حالیکه در این مطالعه هیچ مقاومتی به سفالوسپورین نسل سوم مشاهده نگردید.با توجه به اینکه بیشترین ارگانیسم های جدا شده اشرشیاکلی و سودوموناس بودند، در بیماران با عفونت بیمارستانی در این منطقه بایستی از موثرترین آنتی بیوتیک روی این دو ارگانیسم استفاده نمود.در مطالعه ما سیپروفلوکسازین و آمیکاسین در مجموع موثرترین آنتی بیوتیک ها بودند که می توان در ترکیب با آنتی بیوتیک های دیگر از آن استفاده نمود.به دلیل اینکه الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی بسته به نوع آنتی بیوتیک مصرفی در هر محل تغییر می یابد، توصیه می گردد این مطالعه به صورت مستمر ادامه یابد.
بطور کلی پیشنهاد می گردد که جهت کنترل مصرف آنتی بیوتیک ها و استفاده درست و به موقع از آنها موارد زیر را در نظر داشت:
▪ بررسی آنتی بیوتیک های موجود و انتخاب یک فرمول مشخص.
▪ تهیه و تنظیم جدولی برای پیشگیری درمان انتخابی و درمان تجربی عفونت های بیمارستانی.
▪ محدود کردن مصرف داروهایی که اندیکاسیون های مخصوصی دارند، سمیت زیاد ایجاد می کنند و قیمت آنها هم گران است.
▪ مصرف آنتی بیوتیک ها بر اساس تست حساسیت مطمئنی در بخش میکروب شناسی باشد.
▪ حساسیت ارگانیسم ها مورد توجه باشد و مرتب به پزشکان در این مورد اطلاعات داده شود.
▪ برنامه های آموزشی منظم برای استفاده صحیح از آنتی بیوتیک ها.

دکتر پریوش داودیان _ استادیار، عضو هیئت علمی بخش عفونی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان افسانه کرمستجی _ مربی ، عضو هیئت علمی دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس زهرا وائقی _ پرستار کنترل عفونت بیمارستان شهید محمدی بندرعباس
منابع و مآخذ
۱. رسولی نژاد، مهرناز. آنتی بیوتیک ها در عفونت بیمارستانی. همایش کنترل عفونت بیمارستانی. ۱۳۷۷.
۲. یوسفی مشعوف، رسول. بررسی عوامل باکتریال عفونت های بیمارستانی و تعیین الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی در سوش های جدا شده از بیمارستانهای همدان. خلاصه مقالات اولین کنگره ملی بهداشت عمومی و طب پیشگیری، کرمانشاه، ۱۳۷۹. آذر.
۳. مبین، هایده. بررسی بروز عفونت سودوموناس در بخش سوختگی و ارائه راهکارهای کنترل عفونت. خلاصه مقالات اولین کنگره ملی بهداشت عمومی و طب پیشگیری، کرمانشاه، ۳۱۳۷۹. آذر.
۴. Weinstein RA. Nosocomial infection update. Emerg Infect Dis. ۱۹۹۸; ۴:۴۱۸-۴۱۹.
۵. Struelens MJ. The epidemiology of antimicrobioial resistance in hospital acquired infections: Problem and possible solutions. BMJ. ۱۹۹۸;۳۱۷:۶۵۲-۶۵۴.
۶. Hambraeus A. et al. International federation of infection control: The first ۱۰ years. AM J Infect Control. ۱۹۹۷;۲۵:۲۹۷-۳۰۲.

منبع : مجله پزشکی هرمزگان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان