عوامل اعتیاد

بی تردید اعتیاد، ماجرای غم انگیز دوران های متفاوت تاریخی است. بشر از ادوار بسیار دور، با این پدیده ویرانگر و خانمان برانداز مواجه بوده و می توان پذیرفت، تا اواخر قرن۱۹، حتی سال ها بعد از آن تدابیر شناخته شده ای برای مبارزه عمومی با اعتیاد کمتر وجود داشت. از سویی انتظارات بشر برای حذف اعتیاد از جامعه انسانی که گمان می رفت، بر اثر پیشرفت روز افزون علم و دانش به واقعیت نزدیک شود، نتیجه مطلوبی دربرنداشت و علی رغم ارتقای دانش و فرهنگ جهانی و حتی پیشرفت های فوق العاده دانش پزشکی، روند اعتیاد در بسیاری از کشورها متوقف نشد. متاسفانه اکنون در جوامع گوناگون اعم از غرب یا شرق، اعتیاد به عنوان یک معضل و مشکل اجتماعی وجود دارد و تاسف بارتر اینکه تولید مواد مخدر متنوع و گوناگون بر رشد این پدیده خطرناک دامن زده است. این تولیدات در سال های اخیر در قالب انواع روانگردان، فصل جدیدی در گسترش اعتیاد به ویژه در میان جوانان گشوده است.
پژوهش های متعدد نشان می دهد که متاسفانه هیچیک از اقشار جامعه اعم از کودکان تا سالمندان از عوارض متعدد و خطرناک اعتیاد مصون نیستند، ولو اینکه خود دچار اعتیاد نباشند. در حقیقت حضور معتادان و رشد اعتیاد در جامعه آثار منفی گوناگونی اعم از آسیب های جسمی، بهداشتی، روانی، فرهنگی و اقتصادی دارد که هر بخش آن قشری از جامعه را آسیب پذیر می سازد.
● ریشه یابی گرایش به اعتیاد
با توجه به آنچه گفته شد لازم است یکایک افراد جامعه به ویژه دست اندرکاران و کارشناسان مسایل اجتماعی و فرهنگی، به طور پیوسته توجه خود را به نسبت به مسئله اعتیاد عمیق تر ساخته و به این امر ویرانگر نگرش خاموشانه نداشته باشند.
نگرش به اعتیاد را باید امری انسان دوستانه تلقی کرد که به تلاش عظیم و خستگی ناپذیر و متوقف نشدنی نیازمند است. در کنار این تلاش، توجه به انسان های معتاد و هدایت اصولی و منطقی آنها به مسیر درست زیستن و زندگی کردن، می تواند نتیجه ای درخشان داشته باشد که مهربانی و عطوفت انسانی دستمایه مهمی برای آن به شمار می رود.
معتادان جامعه را می توان در زیر چتر حمایت، محبت، راهنمایی و کنترل، از بلای خانمانسوز اعتیاد نجات داد.
در ادامه، از نظر علمی، علل اعتیاد ناشی از عوامل فردی و عوامل بین فردی، محیطی و اجتماعی است که در اینجا فهرست وار به آن اشاره
می کنیم. رویارویی با یکایک این عوامل راه کارهای علمی و عملی متفاوتی دارد که می توان آنها را در راستای پیشگیری و مبارزه با اعتیاد به کار بست.
● عوامل فردی اعتیاد
۱) عوامل ارثی
۲) تجارب دوران کودکی و نوجوانی
۳) خصوصیات شخصیتی مثل داشتن شخصیت ضد اجتماعی یا اعتماد به نفس پایین
۴) دسترسی آسانِ فرد معتاد
۵) عدم حمایت اطرافیان از فرد معتاد
۶) اختلال های روانی همراه که به ترتیب شیوع عبارتند از:
الف) اختلال اضطرابی Anxiety disorder
ب) اختلال خلقی به ویژه افسردگی عمیقMajor depression
ج) اختلال شخصیتی Personality disorder
د) اعتیاد به الکل
۷) تاثیر خوشایند مواد بر فرد
۸) وضعیت اقتصادی و مالی فرد
۹) باورها و ارزش های فرد مثل وجود نگرش مثبت به مواد
۱۰) شکست های فرد در زندگی
۱۱) وجود شرایط پرخطر در زندگی فرد مثل نداشتن پدر یا مادر
۱۲) نداشتن مهارت های زندگی (حرفه ای، ارتباطی و ...) یا ضعیف بودن در آنها
۱۳) ناراحتی های جسمانی مثل کمردرد و ...
● عوامل بین فردی، محیطی، اجتماعی
۱) شرایط خانواده، مثلاً معتاد بودن افراد دیگری از خانواده، والدین پر مشغله (غفلت از فرزندان)، خانواده آشفته و نابسامان
۲) وضعیت دوستان مثلاً وجود دوستان مصرف کننده مواد
۳) شرایط محیطی از جمله وجود فرهنگ اعتیاد یا افراد معتاد در محل سکونت، محل کار، مدرسه و غیره
۴) انواع قوانین و مقررات مربوط به مواد مخدر و سیاست گذاری های درمانی و اجتماعی در جامعه مثلاً (آزاد سازی مصرف مواد به شیوه های گوناگون مانند کوپنی کردن تریاک و یا تولید تنتور آن و از سوی دیگر مجازات شدید برای مصرف سبک مواد)
۵) میزان بدنامی اجتماعی ایجاد شده در اثر اعتیاد
۶) کمبود امکانات تفریحی، ورزشی و آموزشی
۷) کمبود امکانات درمانی، حمایتی و مشاوره ای
۸) وضعیت اقتصادی جامعه
۹) شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه

نویسنده: دكتر احمد خلیلی

منبع : ماهنامه نفت پارس