مادران فقیر اجاره یی؟!

این روزها اجاره رحم طرفداران زیادی در میان افراد نابارور پیدا کرده است هر چند در ایران این روش هنوز به صورت قانونی مورد تایید نیست. گرچه هر روزه تعداد زیادی از زنان در مراکز ناباروری یا از طریق دیگر مبادرت به این کار می کنند اما در این میان آنچه جالب توجه است وجود بازار دلالی در کنار این اقدامات است که هر روز رونق بیشتری می گیرد.
این افراد را به راحتی می توان در گوشه و کنار مراکز درمان ناباروری پیدا کرد که به نوعی مقدمات ارتباط فرد اجاره دهنده رحم و اجاره گیرنده آن را فراهم می کنند. انگیزه فراوان خانواده هایی که با وجود ناباروری زن و مرد خواهان داشتن فرزند هستند و چم و خم های قانونی و عرفی موجود برای قبول کودکان پرورشگاهی باعث شده است تا در این میانه تجارتی مدرن که طی ۹ ماه درآمدی میلیونی را در اختیار برخی افراد قرار می دهد، شکل بگیرد.
در فقدان قانون مناسب با این شیوه درمانی مشکلات قانونی بسیاری به وجود می آید که لازم است مورد توجه قرار بگیرند. دوران بارداری یکی از زیبا ترین تجربه های زنانه محسوب می شود اما زنی که تحت شرایط اجباری فقرزدگی و برای رهایی از مصائب مالی دست به چنین کاری می زند از سلامت روانی کافی و آرامش لازم برای طی این دوران و پرورش جنین فرد دیگری در رحم خود برخوردار نخواهد بود و این امر بر سلامت کودک تاثیری انکار ناشدنی خواهد داشت.
از سویی وابستگی عاطفی مادر به جنینی که قرار است ۹ ماه تمام میهمان رحم وی باشد باعث می شود تا پس از طی ۹ ماه بارداری و تحویل دادن کودک به والدین دیگر سلامت روانی این فرد به مخاطره بیفتد. در صورتی که مادر جایگزین تمایلی به تحویل دادن نوزاد به خانواده دیگر نداشته باشد معلوم نیست خانواده اجاره گیرنده رحم با استناد به چه قانونی می توانند حق خود را باز پس بگیرند.
معضلات دیگری نیز این گونه افراد را تهدید می کند که از جمله می توان به موارد نقص عضو و معلولیت جنین اشاره کرد. در این صورت در نبود ساز و کار کنترلی مناسب و قانونی اگر خانواده اجاره کننده رحم تمایلی به تحویل گرفتن نوزاد معلول خود نداشته باشند معلوم نیست تکلیف او با مادری فقیر چیست. از سوی دیگر هیچ رویه مشخصی برای کنترل قراردادهای غیرقانونی مالی که در این میانه تنظیم می شوند وجود ندارد و مشخص نیست در صورت بروز اختلافات احتمالی میان اجاره دهنده رحم و اجاره گیرنده آن یا اختلافات میان موجر و مستاجر از چه روندی تبعیت می کنند؟ همچنین بر سر مسائل حقوقی مانند ارائه شناسنامه به نوزادی که از طریق روش های رحم اجاره یی یا تخمک اهدایی به دنیا آمده است، مشکلات اجرایی وجود دارد. در حال حاضر این کار از طریق مراکز خاص و با ارائه گواهی تایید پزشک و رضایت طرفین انجام می شود. به نحوی که به جای مادری که کودک را به دنیا آورده است نام مادر اجاره گیرنده رحم وی در مدارک بیمارستانی ثبت شده و با ارائه این مدارک به ثبت احوال شناسنامه به نام مادر و پدر اصلی کودک صادر می شود.
به رغم نبود ساز و کار های قانونی مشخص در این خصوص این روش از نظر فقهی مورد اجماع علمای دینی بوده و مجاز محسوب می شود. برخی از طرفداران این شیوه، جایگزینی رحم را عملی فداکارانه و انسان دوستانه می شمارند که می تواند طرفین درگیر این ماجرا را به نوعی مطلوب به خواسته خود برساند. از یک سو خانواده یی که مدت های مدیدی درگیر درمان های متعدد برای ناباروری خود بوده اند کودکی از آن خود خواهند داشت و از سویی فردی که با مشکلات متعدد مالی دست به گریبان است با دریافت مبلغی در ازای این کار می تواند معضلات مالی و اقتصادی خود و خانواده اش را سر و سامان بدهد.
اجاره رحم در بسیاری از کشورها کاملاً قانونمند است به طوری که مادران نابارور از طریق مراجعه به کلینیک های خاص یا حتی مراجعه به وب سایت های که به شکل قانونی این کار را انجام می دهند می توانند با «مادران میانجی» (Surrogate Mothers)، آشنا شده و با دادن مبلغی مشخص به وی صاحب فرزند شوند. اگرچه در ایران تنها عاملی که زنان اجاره دهنده رحم را وادار به «تجارت رحم» می کند فقر مالی است اما در برخی کشورها گروهی از زنان تنها به دلیل انسان دوستی به این کار مبادرت می کنند و پس از انجام آزمایشات کاملی که تحت نظر پزشکان متخصص انجام می شود جنین مرد و زن دیگری را در رحم خود به رشد و تکامل رسانده و پس از طی دوران بارداری سرپرستی نوزاد را با تمام حقوق به والدین جدید می سپارند. نازنین زاغری که در این خصوص مطلبی را ترجمه کرده است به وجود مرکزی در امریکا به نام LLC اشاره می کند که به نوعی پل ارتباطی میان مادران میانجی و زنان نابارور محسوب می شود. اولین اقدام در مرکز درمانی LLC، معرفی زنان نابارور به مادران میانجی تحت نظارت موسسه است. هنگامی که این آشنایی میان دو خانواده صورت گرفت، دیگر موسسه LLC به هیچ یک از طرفین اجازه برهم زدن قرارداد را نمی دهد، ضمن اینکه والدین نهایی و مادران میانجی، تا مرحله بستن قرارداد، یکدیگر را ملاقات نخواهند کرد. قراردادی که میان هر دو مادر بسته می شود شامل تمامی خدمات پزشک مادر میانجی در رابطه با بارداری و زایمان خواهد بود. مادر میانجی موظف است فرم (Profile) خود را که شامل اطلاعات کاملی در زمینه بیوگرافی او، عقاید، شیوه زندگی، سابقه بیماری و نیز میانگین درآمد ماهیانه وی خواهد بود پر کرده، به قرارداد ضمیمه کند. از دیگر شرایط مادران میانجی در امریکا که بسیار هم حائز اهمیت است می توان به برخورداری از تجربه بارداری پیش از اجاره رحم اشاره کرد، به گونه یی که مادران میانجی باید دست کم یک بار، بارداری و زایمان را در زندگی خود تجربه کرده باشند. شرط سنی در نظر گرفته شده برای مادران میانجی از سوی انجمن حمایت کننده Surrogacy، بین ۲۱ تا ۳۶ سال تعیین شده است.

آیدا سعادت

منبع : روزنامه اعتماد