یاد آن کبوترها به خیر

آن زمانی که «ژولیوس رویترز» و «برنالد وولف» به «چارلز آگوست هاواس» در خبرگزاری اش خدمت می کردند و کبوتران نامه بر به سوی گیرندگان پر می دادند، شاید خودشان هم فکر نمی کردند روزی جای این زبان بسته ها را رسانه هایی بگیرد که به ساز هر قدرتی می رقصند. حالا کبوترانی که آنها به پایشان پیام ها و پیغام های اقتصادی از اوضاع و احوال بورس می نوشتند، به تدریج جایشان را به تلگراف های نوری داده بودند. با این وضع می شد سریع تر دنیا را از وقایع آگاه کرد. اما جنبه یی که آنها از آن غفلت کردند این بود که این ابزار آگاهی، می تواند پرده ناآگاهی هم باشد. اینجاست که قدرت در پرده خفته این ابزار خودنمایی می کند و خریداران ناز شست این قدرت از دل جوامع استبدادزده سر برمی آورند و برای اقناع داخلی هم که شده آن را رام مقاصد سیاسی و اجتماعی خود می کنند.
بدین ترتیب، در اوایل قرن بیستم با جرقه انقلاب های سیاسی مثل انقلاب روسیه و تحولات سیاسی بعد از جنگ های جهانی و انقلاب در کشورهایی چون چین و کشورهای جهان سوم، خبرگزاری ها تبدیل به ارگانی برای دولت ها می شوند، از میان این خبرگزاری ها می توان به تاس، تانیوگ و شینهوا اشاره کرد. این آژانس ها ایدئولوژی محور بودند و می خواستند همان نقشی را داشته باشند که رادیوهای برون مرزی و مطبوعات در پروپاگاندا دارند. اما خیال شان ره باطل رفت و موفقیتی کسب نکردند. به همین خاطر، هیچ کدام از این خبرگزاری ها نتوانستند به منبع خبری موفق و قابل اعتماد تبدیل شوند. بدین ترتیب مطبوعات از اخبار آنها تنها برای مطالب تفسیری استفاده می کردند.در این میان، اگر انقلا ب های سوسیالیستی و جنبش های کمونیستی «خبرگزاری های سیاسی» را به دنیا آورد، کشورهای تازه از استعمار سرمایه داران خارج شده، دست به تاسیس «خبرگزاری های ایدئولوژیک» زدند که به نوعی ارگان تبلیغاتی این کشورهای تازه استقلال یافته نیز محسوب می شد.به عبارت دیگر، بعد از پرچم ملی که نماد یک کشور محسوب می شد، داشتن خبرگزاری نیز برای تبلیغات اهمیت ویژه یی پیدا کرد. اما این دو نوع خبرگزاری ، به یک نکته مهم و اخلاقی توجه نکردند که همان عینیت در انعکاس اخبار است چرا که برای آنها هم خبر وسیله یی برای تبلیغ اهداف قدرت مرکزی به حساب می آمد. این یعنی رد گم کردن افکار عمومی،
این یکه تازی خبرگزاری ها زمانی به خطر افتاد که به تدریج سر و کله اینترنت پیدا شد. حالا خبرگزاری ها با فرارسانه یی مواجه بودند که انحصار و تک گویی را نمی پذیرفت و تکثر کمترین اثر آن بر فضای تک قطبی کشورهای استعمارزده محسوب می شد. سران این گونه کشورها هرچند ابتدا با گسترش اینترنت مخالفت کردند، اما یک عامل حیاتی به دادشان رسید و آن نبود زیرساخت های لازم برای همه گیر شدن اینترنت بود.
از طرف دیگر بر فرض که زیرساخت ها هم فراهم شود، مردم با بی سوادی رسانه یی می خواستند چه کنند؟ بنابراین خیال شان برای مدتی راحت بود. اما اینترنت کار خودش را بلد بود و خوب می دانست برای شکار افکار عمومی تارها و تورها را کجاها پهن کند. بدین ترتیب دوباره دولتمردان برخی کشورهای تمامیت خواه را مجبور کرد به پا خیزند و دست به دامن فیلترگذاری شوند.اما این هم موثر نیفتاد.اینجا بود که سعی کردند تکثر را با تکثر جواب دهند. اما آیا این واقعاً یک تکثر رسانه یی است یا تعدد رسانه یی؟ بیایید گوشه چشمی به فضای رسانه یی کشور خودمان بیندازیم. امروز دیگر هر وزارتخانه، دستگاه، سازمان یا نهادی برای خودش سایت اطلاع رسانی دارد؛ برخی که حتی نام سایت شان را خبرگزاری گذاشته اند. کاری نداریم که این سایت ها تا چه اندازه از معیارهای خبرگزاری بودن دورند، مهم آن است که این به اصطلاح خبرگزاری ها بیش از آنکه رسالت انعکاس خبر داشته باشند، مامور انعکاس نیک جلوه دادن دستگاه مربوطه در نگاه افکار عمومی اند. به عبارت دیگر ما با پایگاه هایی مواجهیم که همان بولتن روابط عمومی محسوب می شوند. این نوع سایت- بولتن ها دو کارکرد متفاوت دارند؛ این سایت - بولتن ها می تواند کارکرد مثبت داشته باشد. بدین ترتیب که اگر اطلاعات در این سایت ها عمقی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد، باعث شفافیت در عرصه اطلاع رسانی می شود. خبرنگارهای این حوزه ها هم کمتر با این سازمان ها و اداره ها دچار چالش های کاری و اطلاع رسانی می شوند و از همه مهم تر مردم هم در فضای شفاف تری مشکلات خود را در ارتباط با این سازمان ها حل می کنند.
اما مشکل اینجاست که این سایت ها در شرایط بحرانی باید تعطیل شوند چون تعدد کانال های خبری در زمان بحران، دولت مرکزی را تضعیف می کند. از سوی دیگر، این سایت ها می توانند سبب انحراف افکار عمومی شوند برای اینکه بخش عمده تیراژ مطبوعات سهم دولت و ارگان های رسمی است و این یعنی نابرابری سهم مخاطبان، گروه های ذی نفع، گروه های فشار و اقشار سیاسی در استفاده از رسانه. بدین ترتیب احتمال جریان یک بعدی و تحریف اطلاعات در جامعه بیشتر می شود. این در حالی است که نبود نهادهای سیاسی فعال در عرصه اجتماع، که در حوزه ارتباط جمعی نیز ضعیف اند، سبب شده نشانی از تضارب آرا در این نهادها نبینیم. اینجاست که این تارنماها تنها به تعریف و تمجید از کارهای سازمان مربوط به خود اکتفا می کنند. همین وضعیت است که در دوره صلح، به دلیل یکطرفه بودن فضا، باعث فساد اداری می شود چرا که اگر تکثر نباشد فضا بسته تر می شود. این روزها گرچه خبری از کبوتران تیزپîر خبرگزاری های اولیه نیست، اما شاید خیلی ها در حسرت آن زبان بسته هایی باشند که گرچه سرعت انتقال پیام شان با امروز قابل مقایسه نیست، اما آن زمان حداقل مثل امروز خبرها این قدر در رفتارهای ما تاثیرگذار نبود. کسی چه می داند شاید اگر هنوز هم کبوتران نامه بر مامور انتقال پیغام ها بودند، عده یی مامور تیراندازی و کشتن آنها می شدند تا بی خبری، عین خوش خبری باشد.

منبع : مدیا نیوز