به فکر سرطان هم باشید

● درباره انواع توده های پستانی
توده ها ی پستانی ممكن است ناشی از انواع بیماری های خوش خیم یا حاصل فرآیندهای سرطانی باشند. در پائین خلاصه كوتاهی از انواع مختلف توده های پستانی و طرز تشخیص و درمان آنها آمده است.
یافتن توده ای در پستان می تواند هشدار دهنده باشد، ولی لزوماً به معنای وجود سرطان نیست. در اكثر قریب به اتفاق موارد، وجود توده های پستانی حاصل پیشرفت ضایعات خوش خیم در پستان است. لیكن، هیچگاه نباید این احتمال را از نظر دور داشت كه می تواند سرطان هم باشد. به همین دلیل است كه هنگامی كه متوجه وجود توده ای در یكی از پستان ها یا تغییر ظاهر آن- مثل قرمزی، تورم یا تغییرات پوستی- شدید، بسیار مهم است كه فوراً با پزشك تان در میان گذارید.
در اینجا نظری می اندازیم به انواع توده های پستان و علل و اقدامات لازم تشخیصی و درمانی هر كدام از آنها.
● تغییرات فیبروكیستیك
بیش از نیمی از خانم ها، با بالا رفتن سن، دچار تغییرات فیبروكیستیك می شوند: نواحی توده مانند، ضخیم شده و حساس در برابر لمس پستان. سلول هایی كه در داخل غدد پستان تكثیر بیش از اندازه یافته، در بستری از بافت رشته ای نگهدار طبیعی بافت پستانی، كه آن هم بسیار بیش از حد نیاز رشد و توسعه یافته (فیبروز)، تغییرات فیبروكیستیك را تشكیل می دهند. زمانی كه این رشد بیش از اندازه مجاری را مسدود كرده، مانع خارج شدن ترشحات می شود، كیست های بزرگ یا كوچك متعددی تشكیل می شوند.
نواحی فیبروكیستیك پستان ها با بافت اطراف خود در آمیخته و در صورتی كه تحت فشار قرار گیرند، تا حدی می توانند حركت كنند. ممكن است احساس درد مبهم و احساس پری در نواحی فوقانی و خارجی پستان ها داشته باشید. تغییرات فیبروكیستیك با نوسانات در سطوح هورمونی- چه در سیكل قاعدگی و چه زمانی كه به یائسگی نزدیك می شوید- همراهند. ممكن است با بروز نوسانات در هورمون های تولید مثل در این دوران تدریجاً متوجه احساس پری و حساسیت در پستان های تان شوید. این وضعیت اغلب، پس از یائسگی و زمانی كه سطوح استروژن و پروژسترون رو به كاهش می گذارند، بهبود می یابد.
درمان تغییرات فیبروكیستیك شامل اقداماتی از تغییر شیوه زندگی تا مصرف داروها را شامل می شود. در برخی از پژوهش ها ذكر شده كه تغییرات فیبروكیستیك با مصرف كافئین رابطه دارد. یادآوری می كنیم كه این ماده موجب تجمع بیشتر آب در بدن می شود. ممكن است پزشك توصیه به قطع مصرف فرآورده های كافئین دار- مانند شكلات، قهوه، چای یا نوشابه های كولادار- كند. لیكن مطالعات نتایج ضدونقیضی را در رابطه با اثربخشی محدود كردن مصرف كافئین نشان داده اند.
ازجمله گزینه های دیگر برای محافظت از خویش در برابر این وضعیت، استفاده از سوتین های نگاه دارنده و مصرف مسكن هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن است. از داروهای دیگری كه در رفع علائم تغییرات فیبروكیستیك موثرند، می توان قرص های ضد بارداری و دانازول (كه فرآورده ای ساخته شده در آزمایشگاه و بسیار شبیه به هورمون مردانه تستوسترون است) را نام برد. با این حال، پزشكان به ندرت دانازول را تجویز می كنند (مثلاً در درد شدید پستان ها، كه به داروهای دیگر پاسخ نمی دهد)، چه عوارض جنبی بسیاری- از جمله بی نظمی های قاعدگی، افزایش وزن، موی صورت، آكنه و گر گرفتگی ها- را به دنبال دارد.
● كیست ها
كیست ها، كیسه های پر از مایع اند كه در نتیجه گشاد شدن مجاری به وجود می آیند. كیست ها بیضوی یا گرد، صاف و باقوام سفت، و در صورت وارد ساختن فشار كم و بیش متحرك اند. خانم ها غالباً در دهه ۴۰ زندگی، كه اندك اندك به دوران یائسگی نزدیك می شوند (دوره ماقبل یائسگی)، متوجه این تغییرات می شوند. كیست ها ممكن است بیایند و بروند. توده های پستانی ناشی از كیست ها، در لمس سخت و دردناك اند. كیست در بیشتر موارد، در دو هفته پیش از پریود ظاهر شده، و سپس خود به خود محو می شود. و هر گونه درد پستان، نیز، به محض ناپدید شدن آن برطرف می شود.
پزشك نمی تواند تنها به كمك معاینه بالینی كیست را تشخیص دهد، لذا نیاز به بررسی بیشتری است. یكی از تكنیك های بسیار معمول، كشیدن مایع داخل كیست و ارسال آن برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه است، كه در مطب پزشك قابل انجام است. اگر مایع به دست آمده به رنگ زرد یا كاهی باشد، نیازی به ارسال آن به آزمایشگاه نخواهد بود. ولی، اگر رنگ خون ظاهر شود این كار لازم است. بدین ترتیب درد بیمار نیز برطرف خواهد شد.
توده پستانی حاصل از وجود كیست به خودی خود برطرف می شود. اگر یك هفته پس از خارج كردن مایع، توده ناپدید شد، پزشك از شما خواهد خواست شش هفته بعد نیز سری به او بزنید، و نیاز به اقدام دیگری نخواهد بود. در غیر این صورت، و یا در صورت عود ضایعه ممكن است انجام عمل جراحی لازم شود.
● فیبروآدنوم ها
فیبروآدنوم ها توده های گرد و باقوام سفت و لاستیكی هستند، كه در نتیجه فعالیت بیش از اندازه بافت های غددی و همبند به وجود می آیند. این توده ها می توانند تا اندازه یك آلوچه كوچك، بزرگ شوند، ولی خوش خیم و معمولاً بدون دردند. ضایعات فیبروآدنومی، در برابر فشار به ناحیه ضایعه، از جای خود جهیده و تا حدی حركت می كنند.
فیبروآدنوم ها به تغییرات هورمونی پاسخ می دهند، و در دوران حاملگی بزرگ و پس از یائسگی كوچك تر می شوند. خانم ها در هر سنی ممكن است از این ضایعات داشته باشند، ولی معمولاً در سال های دهه های ۲۰ و ۳۰ زندگی تشخیص داده می شوند. پزشك نمی تواند تنها به كمك معاینه بالینی پستان به تشخیص فیبروآدنوم برسد. ماموگرافی و سونوگرافی به تشخیص كمك می كنند، ولی تنها راه حصول اطمینان از تشخیص بیماری تهیه نمونه ای از بافت (بیوپسی) جهت بررسی است و در صورت صحت تشخیص، معمولاً توصیه به عمل جراحی و برداشتن كامل توده می شود.
گاه فیبروآدنوم ها خود به خود ناپدید می شوند. ولی در صورت باقی ماندن یا نگرانی از بزرگ تر شدن آن، ممكن است پزشك توصیه به برداشتن آن از طریق عمل جراحی كند.
● عفونت پستان (ماستیت)
ماستیت عبارت است از عفونت پستان كه بیشتر مواقع ناشی از باكتری هایی است كه در زمان شیر دهی به آن راه پیدا كرده اند. ممكن است، در صورت تشكیل آبسه (كه یكی از عوارض احتمالی ماستیت است) توده یا ناحیه حساس و دردناكی به وجود آید.
خانم ها پس از یائسگی ممكن است دچار عفونت نواحی اطراف مجاری شیری پستان شوند. در این بیماری مجاری شیری، به ویژه در حوالی پوست تیره اطراف نوك پستان (آرئول) ملتهب می شوند. این ضایعه ممكن است منجر به تشكیل بافت ترمیم زخم (اسكار) و گشاد شدن مجاری شیری گردد، كه حاصل آن بروز علائم و نشانه هایی چون تشكیل توده در پستان، احساس درد، ترشح و جمع شدن نوك پستان است. در مورد عواقب حاصل از این نوع ماستیت (ناشی از عفونت و التهاب اطراف مجاری شیری) اطلاع زیادی نداریم. آنتی بیوتیك ها پایه و اساس درمان اشكال خفیف ماستیت به شمار می روند. لیكن اگر پزشك نتوانست با این اقدام عفونت را كنترل كند، یا ماستیت شدید باشد، ممكن است كار به عمل جراحی (برای خارج ساختن توده حاصل از تشكیل آبسه) بكشد. ماستیتی كه در خانم های مسن تر در غیاب حاملگی به وجود می آید، یا به آنتی بیوتیك ها پاسخ نمی دهد، نیاز به بررسی بیشتری دارد، تا معلوم شود سرطان التهابی پستان نباشد.
● آسیب بافتی به پستان (نكروز چربی)
هر آسیبی به پستان- مانند عمل جراحی یا در حین تصادفات رانندگی- منجر به وضعیتی می شود كه عنوان نكروز چربی را بر آن گذاشته اند. نكروز چربی اغلب منجر به توده ای از بافت حاصل از ترمیم زخم در محل شده، كه توده ای است با قوام سفت، گرد و متحرك. اگر آسیب قدیمی باشد، ممكن است توده پستانی حاصله بدون درد باشد. ولی اگر ضایعه ای باشد كه اخیراً به وجود آمده، ممكن است با درد، و كبودی پوست روی آن همراه باشد. توده های پستانی ناشی از نكروز چربی، اغلب خود به خود برطرف می شوند. لیكن اگر چنین نشد، لازم است پزشك در جریان قرار گیرد، تا مطمئن شود كه ضایعه سرطانی (بدخیم) نیست.
از آنجا كه توده سرطانی ممكن است ویژگی هایی مشابه توده پستانی ناشی از نكروز چربی از خود نشان دهد، ممكن است پزشك دستور تهیه تصاویر ماموگرافی یا سونوگرافی داده، دست آخر نیز (اگر توده ناپدید نشد) توصیه به عمل جراحی كند.
● تومور فیلودس
تومور فیلودس به صورت توده پستانی بدون دردی در داخل بافت همبند پستان به وجود می آید. در موارد نادر، برخی از تومورهای فیلودس سرطانی اند، ولی بیشتر مواقع خوش خیم اند. تومورهای خوش خیم فیلودس، به سرعت رشد می كنند و ممكن است بسیار بزرگ شوند.
گاه برای پزشك، تشخیص و تمیز بین تومور فیلودس و فیبروآدنوم (حتی پس از انجام آزمون های تصویری و بیوپسی سوزنی) بسیار دشوار است. با این حال، تومورهای فیلودس خیلی كمتر از فیبروآدنوم ها شایع اند. رشد سریع توده، احتمالاً پزشك را به این فكر می اندازد كه توده در واقع یك تومور فیلودس است.
درمان تومور فیلودس معمولاً اقدام به عمل جراحی برای خارج ساختن توده است. پس از خارج كردن تومور با عمل جراحی، هنوز امكان عود تومور وجود دارد.
● پاپیلوم داخل مجاری
پاپیلوم داخل مجاری كه عبارت است از رشد غیر سرطانی كوچكی در داخل یك مجرای شیری می تواند موجب تشكیل توده پستانی كوچكی شود كه در اطراف حاشیه نوك پستان (آرئول) احساس می شود. پاپیلوم داخل مجاری، همچنین می تواند موجب خروج ترشحات چه به صورت خود به خودی و چه در پی فشار آوردن به توده شود. ترشحات غالباً خونی اند. معمولاً پزشك دستور تهیه تصاویر (مانند ماموگرافی و سونوگرافی) را می دهد، تا كمكی به تشخیص شود. درمان معمولاً شامل جراحی برای خارج ساختن مجرای مبتلا و بررسی بافت مزبور از نظر احتمال وجود سرطان است.
● سرطان پستان
توده سرطانی (بدخیم) غالباً بدون درد، بسیار سخت و نامنظم است و قوامی كاملاً متفاوت با بافت پستانی اطراف خود دارد. اگر توده پستانی به عضله زیر خود چسبیده باشد، در نتیجه فشار جا به جا نخواهد شد. ممكن است اندكی فرورفتگی و قرمزی در پوست روی ضایعه مشاهده شود.نشانه های دیگر عبارتند از:
▪ ترشح خود به خودی روشن یا خونی از نوك پستان.
▪ جمع شدن یا دندانه دار شدن نوك پستان.
▪ تغییر اندازه و شكل ظاهری پستان.
▪ هرگونه فرورفتگی و دندانه دار شدن پوست روی پستان.
▪ ایجاد فرورفتگی هایی مانند پوست پرتقال بر روی پوست پستان.
درمان بستگی به نوع سرطان، مرحله آن و ظاهر سلول های سرطانی در زیر میكروسكوپ دارد. گزینه ها شامل جراحی، پرتو اشعه ایكس، شیمی درمانی و هورمون درمانی اند. تشخیص سرطان پستان در ابتدایی ترین مرحله ممكن- با انجام ماموگرافی های منظم و معاینات بالینی پستان- بهترین شانس را برای موفقیت در درمان در اختیار پزشك قرار می دهد.

ترجمه: ع. فخر یاسری
www.mayoclinic.com

منبع : روزنامه شرق