آغاز بزرگسالی در میانه کودکی

سن مدرسه بخشی از زندگی است که از شش سالگی شروع شده و تا تقریباً ۱۲ سالگی طول می کشد. این سالیان اغلب به سن مدرسه معروف است. این مرحله با ورود به فضای وسیع تر که همان مدرسه است، شروع می شود که اثر مهمی در تکامل و ارتباطات دارد. زمانی که کودکان به سال ششم زندگی خود می رسند، باید یاد گرفته باشند که به دیگران اعتماد کنند و همچنین حس استقلال و ابتکار در آنان پرورش یافته باشد. احتمالاً مهم ترین سالیانی که اساس شخصیت کودک پایه ریزی می شود، مربوط به شش سال اول زندگی است که کودک آنها را پشت سر گذاشته است. طبق تئوری اریکسون هدف این دوره ایجاد حس سازندگی در مقابل حس حقارت و مطابق با مرحله سکون در نظریه فروید است. یک مرحله آرامی است که بین مرحله ادیپال اوایل دوره کودکی و احساسات شهوانی دوره نوجوانی قرار گرفته. در این دوره کودکان ارتباط با همسالان هم جنس را تجربه کرده و سپس در دوره بلوغ به غیرهم جنس گرایش پیدا می کنند. برای دستیابی به حس کفایت شخصی و بین شخصی کودکان سن مدرسه مشتاق هستند مهارت هایی را به دست آورده و در کار معنی دار و مفید اجتماعی شرکت کنند، در مورد فرهنگ افراد اطلاعات به دست آورده و مهارت لازم را برای آنکه عضو مفیدی در جامعه باشند، پیدا می کنند و مایل هستند به وظایفی اشتغال یابند که تا انتها ادامه دهند. حس موفقیت دربرگیرنده توانایی همکاری، رقابت با دیگران و سازش مناسب با افراد است. دوران میانی کودکی زمانی است که کودکان ارزش انجام کار با دیگران و منفعت حاصل از تقسیم کار را در دسترسی به اهداف یاد می گیرند. هنگامی که به رغم تفاوت های فردی در استعداد و تکامل عاطفی بتوانند وظایف محوله را به خوبی انجام داده و پاداش مناسب نیز بگیرند، به حس سازندگی و موفقیت می رسند که آنها را برای کسب یک هویت ثابت در زندگی آتی آماده خواهد ساخت.
خطر تکامل شخصیت این دوره در اثر حس حقارت ناشی از انتظار زیاد (مقایسه با دیگران) داشتن این تفکر که آنها قادر به دسترسی به استانداردهای موجود نیستند یا اینکه کودک آمادگی گرفتن مسوولیت های توام با موفقیت را نداشته باشد، رخ می دهد. توجه به این نکته لازم است که هیچ کودکی قادر به انجام درست و صحیح همه چیز نیست و کودکان باید در جریان این موضوع قرار گیرند.
● ارتباطات اجتماعی و ارتباط با خانواده
ارتباطات روزانه با همسالان امکان تعامل اجتماعی مهمی را برای کودکان سن مدرسه به وجود می آورد. پیش از این، تعاملات کوتاه مدت و تحت نظارت دقیق فرد بالغ بود. با افزایش مهارت ها و فرصت ها کودکان در یک یا چند گروه همسال عضو شده و موارد باارزشی از تبادلات روزمره با همسالان کسب می کنند؛
۱) هم سن و سالان اجبار نمی کنند نقطه نظرشان را کاملاً بپذیرند (برعکس بالغان) لذا تاثیر قابل توجهی در کاهش افکار خودمدار کودکان خواهند داشت. بنابراین یاد می گیرند بحث کنند، متقاعد کنند، چانه بزنند یا همکاری کرده تا اینکه رفاقت خود را حفظ کنند.
۲) کودکان برای پذیرفته شدن در گروه همسال رفتار خود را به استانداردهای گروه نزدیک کرده تا توسط گروه پذیرفته شوند. آنها یاد می گیرند پوشاک، نحوه صحبت و رفتارشان به گونه یی باشد که توسط گروه پذیرفته شوند.
۳) تعاملات بین همسالان سبب تشکیل ارتباطات صحیحی بین آنها می شود. در سیر این دوستی ممکن است با هم دعوا کنند، یکدیگر را تهدید کنند، از هم جدا شوند و دوباره به هم بپیوندند. این گونه ارتباطات و تجربه محبت و صمیمیت پایه یی برای ارتباط با غیرهم جنس در زندگی بزرگسالی است. هنگامی که کودک به دنیای وسیع تر ارتباطات گروه همسال حرکت می کند ممکن است والدین تصور کنند کودک آنها را ترک کرده چون کودکان مایلند وقت زیادی را با گروه همسال صرف کنند و مشتاق به ترک خانه و فعالیت های گروهی هستند. نکته قابل توجه در این ارتباطات این است که کودکان هنوز آماده برای خروج کامل از کنترل والدینی نیستند. آنها نیاز دارند و مایلند محدودیت هایی در رفتار آنان وجود داشته باشد. کودکان ممکن است با صدای بلند از محدودیت ها شکایت و سعی کنند موانع والدین را بردارند ولی در صورت موفق شدن مضطرب می شوند. کودکان به والدینی نیاز دارند که به عنوان افراد بالغ تلقی شوند نه به عنوان همدم. گاهی اوقات والدین از عدم پذیرش توسط کودکان ناراحت شده و سعی می کنند به عنوان همدم و یار، محبت آنها را جلب کنند. کودکان به وجود یک نیروی ایمن و ثابت از طرف فرد بالغ نیاز دارند که در زمان بروز استرس ناشی از کدورت ارتباطات با همسالان یا تغییرات محیط به سوی آنها برگردند. کودکان در این سن ممکن است به رفتارهای ضداجتماعی اشتغال یابند مثل دزدی، دروغگویی و تقلب.
ـ دروغگویی؛ کودکان خردسال اغلب در تشخیص بین حقیقت و تخیل مشکل دارند. آنها ظرفیت شناختی برای فریب دادن ندارند. گاهی اوقات دچار سوءتفاهم شده یا رویداد را به خاطر نمی آورند. به مرور وقتی که به سن مدرسه می رسند کماکان به صورت حکایت چیزی را تعریف می کنند ولی به سختی قادر به تشخیص بین حقیقت و دروغ هستند. از علل دیگر دروغگویی رهایی از تنبیه، عزت نفس پایین یا دستیابی به چیزی با کمترین تلاش است.
والدین باید در جریان باشند که همه کودکان گاهی اوقات دروغ می گویند و اغلب نیز اشکال در افتراق بین تخیل و واقعیت است. والدین باید به رفتار خود به عنوان الگو برای کودکان توجه کنند.
ـ تقلب؛ در کودکان ۶-۵ ساله رایج است. آنها درک کاملی از نامناسب بودن این رفتار ندارند و به صورت ناخودآگاه این رفتار را انجام می دهند.
ـ دزدی؛ دزدی یک رویداد غیرعادی در کودکان کوچک نیست. بین ۸ -۵ سال درک حق مالکیت محدود است. آنها چیزی را ممکن است بردارند تنها به این دلیل که مجذوب آن شده اند یا پولی را که دزدیده اند صرف خرید چیزی کنند که دوست دارند. گاهی این رفتار برای تلافی رفتار غیرمنصفانه والدین یا کسب محبت انجام می شود.
چنانچه به کودکان گفته شود از کیف پول پدر یا مادر پول برندارند، ولی مادر را حین انجام این کار ببینند می تواند برای آنها پیغام کشمکش آور ابلاغ کند. کودکان باید مکان خاصی را برای نگهداری اموال داشته باشند و اعضای خانواده هم بدون اجازه نباید دست به اموال خصوصی کودک بزنند. تنبیه کودکان به این صورت که مجبور شود پول دزدیده را برگرداند یا وسیله دزدیده را پس بدهد، در اکثر موارد می تواند مفید واقع شود.
● تطابق با استرس
بعضی منابع استرس برای کودکان این سن عبارتند از؛ فشار از طرف همسالان در مورد پذیرفتن استانداردهای گروه، فشار از والدین برای بهتر بودن در مدرسه، مسائل خانوادگی مانند طلاق، تک والدی، محیط مدرسه مثل رقابت با دیگران، مورد سرزنش یا مضحکه واقع شدن در مدرسه، انتظار داشتن تفکر و رفتار در سطح معقول.
در این گونه موارد باید به کودک آموزش داد که چگونه علائم استرس مثل تپش قلب، تنفس سریع و احساس حرکت چیزی در معده را شناسایی کند و از تکنیک های دستیابی به آرامش مثل تمرینات تنفسی عمیق، سست کردن پیشرونده گروه های عضلات و تخیلات مثبت استفاده کنند. آنها باید مشکل را بشناسند و راه حل های ممکن برای حل مشکل را فهرست و بهترین راه حل را پیدا کنند.

زهرا سوهانی

منبع : روزنامه اعتماد