بورس زیره، فرزند نیاز کشاورزان

افزایش نقدینگی، کمبود مرکز سرمایه گذاری بویژه برای امور کوتاه مدت با سرمایه اندک و ناتوانی بورس اوراق بهادر در جذب این منابع نه تنها تورم را دامن می زند که سرمایه های سرگردان را به سمت امور واسطه گری غیر مولد و گاه مخرب جلب می کند.
از سوی دیگر بخش کشاورزی به علت کمبود سرمایه و سرمایه گذار نتوانسته است از رشد مطلوبی برخوردار شود برای نمونه زیره به عنوان یکی از محصولات صادراتی کشور که جایگاه ارزشمندی در سطح جهانی دارد، امکان اشتغال تعداد زیادی از روستائیان جنوب خراسان در شرایط نامساعد آب و هوایی و با کمترین امکانات را تأمین می کند اما به علت رقابت های منفی، نبود بازاریابی مناسب و عدم اطمینان از میزان محصول و تقاضای جهانی درآمدهای صادراتی در چند سال اخیر کاهش قابل ملاحظه ای داشته است که موجب بی میلی کشاورزان به کشت این محصول شده است. این موضوع در سایر محصولات کشاورزی نیز کم و بیش وجود دارد. از جمله آفت های دیگر بخش کشاورزی از سالیان گذشته نوسان کشت در محصولاتی پر مصرف است. به علت نبود اطلاعات و اطمینان از آینده ، کشاورزان به نسبت نوسان بازار اقدام به کشت می کنند که نتیجه آن تفاوت سال ها مازاد بر مصرف و کاهش تولید است. سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، زعفران و سایر محصولات مشابه که دولت برخی از آن ها را در سبد حمایتی قرار داده هر ساله گسترده تر شده و دولت ناچار است برای جلوگیری از نوسانات غیر قابل کنترل اقدام به اختصاص بودجه ای برای خرید تضمینی نماید که مشکلات اداری و هزینه خاص خود را دارد.
یکی دیگر از مشکلات بخش کشاورزی در بازار نامشخص بودن قیمت واقعی محصولات صادراتی است که به دلیل عوامل غیرطبیعی در بازار به راحتی قابلیت کشف قیمت را ندارد. برای نمونه زعفران در سال ۸۳ در کمترین حد خود به قیمت تقریبی ۲۸۰ هزار تومان رسیده که غیر قابل توجیه و زیانبار بوده اما یک سال پس از ورود دولت به صورت خرید توافقی در سال ،۸۴ این محصول به قیمت باور نکردنی دو میلیون و دویست هزار تومان رسید که نگرانی شدیدی را برای صادر کنندگان، خریداران خارجی و بخش های مختلفی که به استمرار فروش زعفران در قیمتی مناسب دل بسته اند فراهم آورد.
تمام این مسائل حکایت از احساس نیاز به یک بازار کارا و پرتوان دارد که بتواند بازار سنتی را سامان دهد. اما راه اندازی بورس کالا برای پاسخ به این خواسته، چندان مؤثر واقع نشد. جالب است که در همین اثنا بازاری با بیش از ۷۰ سال سابقه در شمال شرق ایران در حال فعالیت و تأمین نیازهای بالقوه بخش کشاورزی است. هرچند در این بورس یا به اصطلاح محلی «برج»، تمام محصولات تحت پوشش نیست اما توانسته بسیاری از محصولات مهم و استراتژیک این منطقه را در خود پذیرش کند.
با حمید شوشتریان از فعالان این بورس و یکی از کارگزاران بورس کشاورزی و کالا در رابطه با نحوه فعالیت و کارکرد این بورس یا همان «برج» به گفت وگو نشستیم.
▪ بورس زیره چه زمانی راه اندازی شد
تأسیس برج (بورس) زیره در مشهد و دو شهرستان استان خراسان (سبزوار و کاشمر) شاید به حدود هفتاد سال قبل یا پیشتر باز می گردد. سال هایی که تجار ایرانی دور از وطن از قلمرو امپراتوری سابق روسیه رانده شده و به ایران و بخصوص به مشهد باز گشتند. از جمله رهاورد تازه واردها سبکی نو از دادو ستد در محلی متمرکز بود که به آن به روسی بیرجا که همان بورس یا برج کنونی به اصطلاح مردم مشهد باشد، می گفتند. از جمله کالاهایی که برای اولین بار در این برج معامله می شد قند و شکر بود که در آن زمان نوسان شدید قیمت داشت (برای آن که به ارزش معاملاتی قند و شکر پی ببریم کافیست به این مطلب اشاره شود که حقوق یک معلم در آن زمان چیزی معادل ارزش سه کیلوقند بود و یا با عوارض اندکی که بر هر کیلو شکر بستند سرمایه لازم برای ایجاد خط آهن تهران- مشهد فراهم آمد). بالطبع معاملات قند و شکر بویژه در دوران جنگ های اول و دوم جهانی سبب سودهای بادآورده برای بسیاری از کسانی شد که بعدها طبقه تکنوکرات را در آن زمان تشکیل دادند و سرانجام موجب تأسیس کارخانجات متعدد قند و شکر توسط این افراد در خراسان و توسعه سریع کشت چغندر قند در این استان شد. زیرا کافی بود حواله های شکر به جای وجه نقد، به کشاورز داده شود و او با عرضه آن در برج (بورس) در هر زمان که می خواست، عواید محصول خود را نقد می کرد. با فراوانتر شدن عرضه شکر و از بین رفتن نوسانات شدید قیمت شکر، کالاهای دیگری که تولید آن به طور عمده از بازار مصرف دور بود و فروش آن به کشورهای خارج نیازبه فعالیت های گسترده تجاری داشت وارد برج شدند که از جمله زیره و پنبه بود. فرآوری و آماده سازی زیره در آن زمان که روش صنعتی بوجاری وجود نداشت، توسط معامله گران خرید و غربال می شد. برج زیره انگیزه های لازم را برای ایجاد کارخانه های زیره پاک کنی توسط معامله گران به وجود آورد. ورود آن کالاها به برج نوع معاملات را از روش های ساده پیش خرید و خرید سلف و یا خرید محصول در مزرعه به معاملاتی در زمینه قرار دادهای آتی و ابزار مشتقه و آنچه امروزه در بورس ها به عنوان انتقال حق خرید و فروش و یا انتقال ریسک تولید از بخش کشاورزی به بخش بازرگانی متداول است، کشانید.
هرچه سازو کار معاملات در برج (بورس) پیچیده تر می شد بر شمار مالباختگان افزوده و شمار همیشه برندگان در برج (بورس) را افزایش می داد. طبقه ای که از این راه به سرمایه رسید سبب شد که با ایجاد کارخانجات زیره پاک کنی از حالت متداول بوجاری زیره در آن زمان خارج شده و کارخانجات متعدد زیره پاک کنی و عصاره گیری از زیره تأسیس شد. قبض های صادره از سوی کارخانجات زیره پاک کنی به صورت اوراق بهادار در برج (بورس) زیره مشهد معامله می شد و بدین ترتیب کارخانجات زیره پاک کنی بدون آن که هیچ گونه تعهد مالی به کشاورزان داشته باشند به فعالیت خود فارغ البال و بدون نیاز به سرمایه در گردش، ادامه می دادند.
▪ این اتفاق چه مزیتی برای اقتصاد دارد
چنانچه این روش در مورد سایر اقلام کشاورزی نیز متداول شود چرخ صنایع غذایی در خراسان روانتر و بدون نیاز به سرمایه در گردش و خواب طولانی مدت سرمایه می انجامد. کافیست تصور نماییم که کارخانجات تولید رب گوجه فرنگی در استان به جای خرید سلف گوجه از کشاورز قبضی بدهند که او بتواند قبض را در بازار معامله و سریعتر کالای خود به پول نزدیک کند. اگر کارخانجات پنبه پاک کنی و روغن کشی نیز به همین روش عمل کنند بار سنگین در گیری سرمایه کلانی به عنوان سرمایه در گردش برای خرید محصول، لاجرم سبب سلف خری یا به اصطلاح عامه بزخری محصولات کشاورزی از کشاورزان می شود، از میان خواهد رفت و هزینه تولید برای کارخانه های فرآوری مواد غذایی پائین تر می آید. در نتیجه نه تنها کشاورز، بلکه کارخانه های تبدیل مواد غذایی و در نهایت مصرف کنندگان نیز از این بورس یا برج منتفع می شوند.
▪ چگونه زیره در بورس عرضه می شود
زیره محصولی است با کشت آبی و دیم که براساس وضعیت آب و هوایی به دلیل تولید آن که بیشتر دیم متغییر است. در مناطق کویری و محروم از آب خراسان سابقه تولید زعفران و زیره که نیاز به آب چندانی نداشته از دیر باز معمول بوده است. کشت زیره در سال های نه چندان دور گذشته از ۵۰ هزار تن به ۵ هزار تن رسیده است. کشاورزان محصول خود را که نیازمند بوجاری است به کارخانجات زیره پاک کنی برده و کارخانه پس از تعیین افت که اغلب به طور متوسط حدود ۱۰-۵ درصد و گاه بیشتر است، قبضی را برای کشاورز صادر می کند که بی نام، معتبر و قابل انتقال است.
در این قبض قید شده که آورنده قبض مالک آن است و کارخانه هیچ گونه مسئولیتی را در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی نگهداری آن در انبار، پذیرا نیست. صدور قبض های بی پشتوانه هر چند غیر عرف و خطرناک است اما دور از ذهن نیز نیست، هزینه انبارداری زیره توسط کارخانه ماهانه براساس هر ۱۰ تن ، پنج هزار ریال است که تحویل گیرنده نهایی باید آن را پرداخت کند.
▪ فعالان این بورس زیره چه کسانی هستند
در زنجیره تولید و توزیع هر کالایی، تولید کنندگان قشر خطر گریزان و معامله گران قشر خطر پذیران را ایجاد می کنند. بورس یا برج زیره در واقع محل یا محفل گردهمایی این دو گروه است. ضمن آن که بسیاری از سرمایه داران می توانند از نوسانات قیمت این کالا استفاده کنند به این جمع می پیوندند، به هر تقدیر طرف خوشبین به ترقی قیمت و رونق آینده بازار به صورت خریداران ریسک و بدبینانه به آینده، فروشندگان کالا را تشکیل می دهند. گذشته از آنها در محل برج (کمیسیون) کمیسیون کاران و در نهایت دفترداران حضور دارند که بدون هیچ ساز و کار ثبت شده و همچون یک بنگاه معاملات همه روزه دایر است و یک نفر نیز که صاحب مکان یاد شده است با در اختیار گذاشتن محل و پذیرایی مختصر به ظاهر نفعی مستقیم از معاملات را نمی برد اما به دلیل اعتماد نسبی به وی، برخی از اشخاص که اطلاعاتی از قیمت ها با تحولات آن و مشتریان ندارند سفارش داد و ستد خود را به او می دهند و او نیز از اطلاعات رد و بدل شده استفاده می کند.
معاملات در بورس ثبت نمی شود و اغلب کمیسیون کاران به نمایندگی از معامله گران قول را معامله کرده و بنگاهدار گاه به ثبت آن در دفترچه دستی خود فقط برای یادآوری اقدام می کند.
▪ بورس درچه ساعتی کار می کند
ساعت کار بورس هر روزه از ۱۰ صبح تا ۲‎/۵ بعد از ظهر است و اوج فعالیت آن ۱۴-۱۲ است و همچنین بعد از ظهر ها معاملات در دفاتر کمیسیون کاران از ساعت ۲۲-۱۹ که عمدتاً در جوار محل اصلی است صورت می گیرد. معاملات همچنین در رستوران و پیاده رو خیابان، در خانه و در ساعات تعطیل برج ادامه می یابد.
▪ کمیسیون کاران که شما به آن اشاره کردید چه نقشی در بورس ایفا می کنند
کمیسیون کاران که اکنون حدود ۱۰ نفر شناخته شده اند معاملات را به نمایندگی از سوی خریداران و فروشندگان سامان می دهند، برای انجام معاملات نیازی به حضور چهره به چهره در محل خاصی نیست. اما جمع شدن آنها در یک نقطه موجب گرم شدن گفت وگوها و انجام بیشتر معاملات می شود. کارمزد کارگزاران این بازار به ظاهر اندک است، اما تکرار معاملات و فقدان مسئولیت مستقیم کمیسیون کاران و انجام معاملات توسط خود آنها با توجه به اطلاعات بازار، موجب ارزشمند شدن این واسطه گری می شود، کمیسیون کاران از میان کسانی هستند که سال ها توانسته اند با انجام صحیح کار، اعتماد و نظر خریداران را به خود جلب کنند، بنابراین ورود به این عرصه به عنوان کمیسیون کار چندان نیز آسانی نبوده و نیازمند کسب اطلاعات و تحلیل نسبی از تحولات بازار زیره نیز هست. کارمزد کمیسیون کاران هر ۱۰ تن، پنج هزار ریال تعیین شده است با این حال معامله گران با پرداخت های غیر علنی خود به آنها معاملات سود آور را به سوی خود سوق می دهند.
▪ در بازار با کسانی که به تعهدات خود عمل نکنند چه برخوردی می شود
بر حسب اطلاعات موجود علی رغم انجام معاملات به صورت قول و شفاهی اختلافات و بدقولی در این بازار نادر است و متخلفین در یک سیستم طبیعی و با بد نام شدن از بازار خارج می شوند.
▪ آیا صادرکنندگان هم نقشی در این بازار دارند
صادرکنندگان به عنوان مهم ترین عنصر این بازار که تقاضای اصلی از سوی آنها و در مواقع مورد نیاز صورت گیرد بزرگترین قشری هستند که از این سیستم انحصاری زیان می بینند چرا که اطلاعات از تقاضای خرید آنها سریعاً بازار را تحت تأثیر قرار داده و واسطه ها و بورس بازان را به طمع در فشار قرار دادن صادر کننده برای خرید قیمت بالاتر، به تکاپو می اندازد. البته صادر کنندگان نیز عواملی برای خود داشته و گاه به صورت غیرمستقیم عمل می کنند. با این حال این گروه به دلیل نیاز به قیمت نسبتاً ثابت برای بازاریابی علاقه مند شفاف شدن این بازار و از استقبال کنندگان شدید بورس رسمی زیره خواهند بود.
▪ تمام بازیگران این بازار همین ۳ گروه هستند
تبدیل کنندگان هم در بورس فعال هستند. این گروه بیشتر کار تأمین مالی بازار را بویژه در فرصت های کوتاه و سرنوشت ساز برای معامله کردن انجام می دهند.
▪چه عواملی بر تعیین قیمت زیره اثر گذار هستند
از آن جا که این بورس محل داد و ستد کالاهایی است که از تنوع کیفی چندانی برخوردار نیستند و زیره نیز از جمله این محصولات کشاورزی است فقط می توان به نکات اندکی در این زمینه اشاره کرد که از آن جمله میزان ناخالصی مجاز آن است، به طوری که اغلب از یک تا ۲ درصد فراتر نمی رود. عامل مرغوبیت و تفاوت نوع کارخانجات هر چند به صورت نامحسوس، با اهمیت به نظر می رسد. با این حال به علت نزدیکی فرآیند بوجاری بویژه در ایام کم محصول، قبوض تفاوت چندانی نداشته و عامل معتمد بودن صاحب کارخانه که قبوض را صادر می کند، بیش از کیفیت آن در تعیین قیمت مؤثر است. مدت نگهداری زیره بر اساس استاندارد دو سال است اما به علت عدم امکان بازدید از کارخانه و موجودی در سال هایی که محصول زیاد باشد، ممکن است زیره از سال های گذشته نیز بارگیری شود که مسئولیتی را متوجه انباردار نمی کند.
▪ در بورس زیره هم مثل اوراق بهادار دامنه نوسان وجود دارد
فعالان این بخش علاقه مند به محدود بودن میزان نوسان قیمت در یک روز نیستند هرچند به نظر می رسد میزان روزانه ۵ درصد برای آنها تا حدودی رضایت بخش است اما به طور اساسی باتوجه به آن که قیمت های کالا مرتبط با قیمت جهانی است تعیین حدمجاز به نظر معقول نمی رسد.
▪ قبض های انباری که از آن صحبت کردید، چه کارکردی دارند
قبض ها اوراق بهاداری هستند که از سوی کارخانه ها به عرضه کنندگان کالا به عنوان رسید اعطا می شود. قبض های زیره به صورت ۵ و ۱۰ تنی توسط کارخانجات صادر می شود و برای جلوگیری از تقلب برخی از آنها در فکر چاپ آن در خارج از کشور افتاده اند. قبض ها با ظهر نویسی قابل انتقال به غیر هستند که عملاً یکبار از طریق مالک اولیه امضاء شده و منتقل می شود نکته دیگری که درباره این قبض ها قابل ذکر است و می تواند به عنوان عامل منفی تلقی شود جنبه سلبی بودن قبض هاست یعنی صادر کننده قبض هرگونه تعهدی را در باره حفظ کیفی و کمیت کالا از خود سلب می کند و هیچ طرفی هم حاضر به بیمه کردن کالای قبض نیست.
▪ در این شبه بورس به نسبت کارا، قیمت ها چگونه کشف می شود
مکانیزم تعیین قیمت و عوامل مؤثر در آن در بورس پیچیده و متعدد است از آن جا که افراد محدودی معاملات کلان را سامان می دهند، این افراد بر اساس دو عنصر اصلی یعنی عرضه و تقاضا و رقابت های موردی قیمت را تعیین می کنند.
مهم ترین عنصر کشف قیمت میزان جهانی عرضه و تقاضا است. ایران، سوریه، هند، ترکیه و به میزانی مصر از تولید کنندگان بنام زیره هستند و بسته به میزان سهم تولید، قیمت نیز توسط این کشورها تعیین می شود. اما از آنجا که ایران از گذشته دور مرکز تولید و صادرات زیره بوده و موجودی این محصول صادراتی و اقدامات کمیسیون کاران و خریداران اصلی در ایران نقش مهمی در تعیین قیمت جهانی دارد، از سوی دیگر معامله گرانی که به طور عمده در پشت صحنه فعالیت می کنند در ارتباط با دفتر خود در دبی و براساس اطلاعاتی که از تقاضای صادر کنندگان دارند با همکاری کمیسیون کاران خود، قیمت را بویژه در بازاری که عرضه جهانی زیره اندک و تقاضای آن بالا باشد راهبری می کنند.
▪ در بورس سنتی کالایی مشهد چه نوع معاملاتی انجام می شود
ساده ترین نوع آن معاملات نقد است که تحویل کالا در برابر وجه نقد است. نوع دیگر آن خرید مدت دار است. خرید یک تا سه ماهه بدون پرداخت وجه به عنوان پیش پرداخت با سررسید های متداول دوم هر ماه. این گونه معاملات بدون هرگونه مستنداتی و فقط به طور لفظی از طریق کمیسیون کار به عنوان شاهد انجام می شود و کارگزاران نیز وجهی بابت مداخله خود در معاملات دریافت نمی کنند. همین اطلاع آنان از انجام معامله سبب تغییر نظر آنان نسبت به بازار و گرم تر یا سردتر شدن بازار می شود. از سوی دیگر شکستن قول فقط سبب بی اعتبار شدن تاجر می شود و در نهایت می بایست بورس را ترک کنند. این قول ها قابل معامله مجدد هستند.
قیمت معاملات مدت دار توافقی است و بستگی به میزان خوشبینی یا بدبینی طرفین معامله با توجه به روند عرضه و تقاضا در بازار دارد. ساماندهی این بخش است که می تواند رکن محوری بورس باشد و ساز و کار معاملات آتی آن گونه که در بورس های جهانی رایج است می تواند رکن اصلی برای پا گرفتن معاملات ابزار مشتقه باشد. نوع سوم آن معاملات جلوبسته محسوب می شود.
در این گونه معاملات کف و سقف قیمت با تعیین اختلافی برای مثال یک میلیون تومان بسته می شود. این بدان معناست که ریسک در حد معینی برای طرفین معامله تعریف می شود که همان یک میلیون تومان باشد، این گونه معاملات تأثیر چندانی در نوسان قیمت ندارند.
▪ انواع ابزارهای مشتقه هم در این بورس استفاده می شود
بله یکی از آنها معاملات بر سر اختیار خرید یا حق خرید یا بالا بود یا به عبارت رایج در بورس های دیگر Call Option است. در این معاملات خریدار فقط حقی را خریداری می کند و متعهد به خرید در سررسید نیست. خریدار وجهی متناسب با قیمت روز زیره به فروشنده حق می پردازد. در سررسید چنانچه زیره قیمتی بالاتر از زمان خرید حق پیدا کرد، فروشنده حق، مابه التفاوت را به خریدار می پردازد. این اختیار مانند قول قابل انتقال به دیگری است. چنانچه قیمت زیره در مدتی که به سررسید مانده بالا رود، در هر زمانی خر یدار حق اعمال اختیار خرید خود را دارد و سود خود را برداشت کند. در بورس های جهانی تسویه این حق به دو صورت اعمال می شود، روش اروپایی و روش آمریکایی. در روش اروپایی تسویه حساب فقط موکول به سررسید معین می شود، چنانچه دارنده حق از مدتی که برای اعمال حق خود در اختیار دارد،استفاده نکرد، وجه پرداخت شده توسط او سوخت شده محسوب می شود. در روش آمریکایی که تا حدودی شبیه به روش رایج در بورس زیره مشهد است، بالا بود را در هر زمانی تا سر رسید می توان به شخص دیگری واگذار کرد، اما درهر حال باید در نظر داشت که اعمال این دو روش ارتباطی به تقسیم بندی های جغرافیایی ندارد.
نوع دیگر استفاده از آپشن در این بورس فروش اختیار معامله یا کلاه یا به عبارت دیگر همان Put Option است.
هرگاه معامله گر در بورس احساس کند بنا به دلایلی قیمت ها در بورس دچار افت می شود، اقدام به فروش اختیار فروش یا کلاه می کند. نکته ای که در باره فروش حق اختیار خرید و فروش باید در نظر داشت این است که این معاملات برای بیمه کردن خریدار یا فروشنده در برابر نوسانات آتی بازار صورت می گیرد. برای مثال فروشنده ای که به سبب نیاز آنی اقدام به فروش می کند با پرداخت درصد اندکی به عنوان حق اختیار خرید از نوسانات مثبت قیمت در بازار در آینده استفاده می کند و یا معامله گری که اقدام به خرید می کند با خرید اختیار فروش زیان آتی خود را جبران می کند.
به طور خلاصه می توان گفت آنچه در برج های زیره مشهد می گذرد در قالب معاملات Over the Counter قابل تعریف است.
▪ این معاملات چه مزایایی را برای فعالان و بورس به همراه دارد
قیمت حق اختیار خرید و فروش یا به اصطلاح محلی بالا بود و کلاه، میزان کالایی که حقوق مزبور می تواند در مورد آنها اعمال شود و سررسید همه تابع توافق طرفین معامله است.
دیگر آن که مدت اعمال حق در این گونه معاملات طولانی تر از مدتی است که به طور متداول در قراردادهای بورس تعیین می شود و دارنده حق اختیار به طور مستقیم ریسک معامله را برعهده دارد.
همچنین قیمت خرید و فروش اعمال حق بسته به توافق دوطرف معامله است و ممکن است از نظر دیگران مخفی نگه داشته شود.
▪ فعالیت برج زیره به شکل سنتی چه مشکلاتی دارد
دقت کنید کشاورزان مناطق محروم از فروش محصول خود به قیمت واقعی محروم می مانند و معامله گران خرده پا که با سپرده های کم خود برای گرداندن چرخ های انتقال ریسک از کشاورز به بازاریان به نفع کشاورزان محروم اغلب با سوخت سپرده های خود مواجه می شوند.
همچنین کسانی که بیشترین سودهای بادآورده را در بازار می برند حتی یک ریال بابت مالیات نمی پردازند و تضمینی برای تحقق صحیح معاملات وجود ندارد و چنانچه به هر دلیلی متعهد و عده ها از برج غیبت نماید زیان بسیار متوجه معامله گران در برج می شود.
▪ تأسیس بورس رسمی ناحیه ای زیره چه نکات قوتی دارد
اول این که، ایجاد بورس زیره در مشهد معامله گران کنونی بازار این کالا ارتباط نزدیکتری با بورس خواهند داشت و صاحبان پس انداز ها اندک در کشور که به طور سنتی و بومی با برج مأنوس هستند در چرخه سرمایه در این بخش فعالیت می شوند.
همچنین تولید کنندگان محصولات دیگری چون گوجه فرنگی و چغندر قند دیگر برای دریافت عواید کالای خود نباید در صف انتظار قرار بگیرند و کافیست قبض رب یا قند خود را در بورس عرضه کرده و محصول خود را به پول نزدیک سازند.
بر این اساس کارخانه های فرآوری این محصولات نیازی به سرمایه در گردش بسیار برای خرید محصول از کشاورزان ندارند و در نتیجه تولیدات آنها با هزینه کمتری انجام می شود.
در کنار این ها دست واسطه های متعدد در معاملات محصولات کشاورزی در این زمینه کوتاه می شود و قدرت چانه زنی برای فروش محصولات کشاورزی در بازارهای بین المللی افزایش می یابد.
▪ چه مسائلی سبب دفع فعالان در بورس سنتی زیره شده است
یکی از آنها کمیسیون کاران و معامله گران در خرید و فروش زیره ها به طور جدی از مالیات و افشای نام خود در هراس هستند، بدیهی است لایه های مختلف این بازار علاقه ای به عملکرد شفاف ندارند.
دیگر هم پرداخت مبلغ حقوق بورس رسمی بویژه در معاملات کلان. با توجه به مبلغ کارمزد فعلی که به مراتب از کارمزد بورس سنتی بالاتر است به شرطی قابل اجراست که بورس نوین خدمات متفاوتی ارائه دهد و یا در معاملات کلان توافقی عمل نماید.
▪ در آخر هم سرعت عمل است.
از آنجا که بازار زیره در مقاطع خاصی پرنوسان و گاه به ساعت در اوقات اداری و خارج از آن متغیر است. باید سازوکارهای خاصی را برای انجام معاملات و تسویه پیش بینی کرد و عرضه و تقاضا نمی تواند به شکل موجود در بورس رسمی و بویژه در یک سالن مجازی که بخشی از ارتباطات فاصله ای آن با سالن اصلی به صورت فیزیکی است سامان یابد وجود اتاق تسویه حداقل در کوتاه مدت ضروری است.
▪ مهم ترین لایه های مقاوم بازار زیره چه کسانی هستند
به نظر می رسد چنانچه دست اندرکاران بازار زیره که هر کدام منافع خاص خود را دارند توجیه شده و منافع آنها، مشخص و تضمین شود، مقاومت چندانی در بین این لایه ها با توجه به نکات پیش گفته وجود نداشته باشد. هم اکنون صادر کنندگان به عنوان عمده متولیان با این بازار و مدیران کارخانجات زیره که منافع اصلی آنها از محل انبارداری و بوجاری تأمین می شود و بخش عمده ای از کمیسیون کاران و تعداد کثیری از خریداران ریسک به بازار مطمئن و تضمین شده علاقه مند بوده و هزینه آن را نیز خواهند پرداخت. در این میان تعداد انگشت شماری از اشخاص که دارای قدرت تأمین مقطعی نقدینگی و ریسک بالا هستند به منظور بیرون کردن افرادی که قراردادی خرید و در سرسید باید به قیمت روز آن را تسویه نمایند و شرایط جدید آنها را محدود می کند از مخالفان بورس رسمی به حساب می آیند.
▪ فکر می کنید باید این بورس به سمت تبدیل شدن به یک بورس رسمی حرکت کند
بله
▪ چرا
مهمترین آن وجود منطق علمی برای کشف قیمت و رسیدن به قیمت واقعی، بویژه از منظر صادر کنندگان در کنار تضمین معاملات و جلوگیری از تزویر و تقلب و از بین رفتن سرمایه ها، از منظر خریداران و فروشندگان ریسک است.
همچنین گسترده تر شدن بازار و حجم گردش معاملات، از منظر کمیسیون کاران و خارج شدن بازار از دوره های طولانی رکود و یکباره جهش از منظر کلیه دست اندرکاران. در کنار تقاضای تولید باقیمت مناسب و حتی الامکان تضمین خرید ناشی از معاملات تحویل آتی از منظر کشاورزان افزایش می یابد و بازار زیره ایران به بازار های جهانی و تقاضاهای با ارزش افزوده متصل می کنند.
در آخر هم افزایش اشتغال به دلیل پاسخگویی به تقاضای بیشتر جهانی بویژه به دلیل امکانات بسیار اندک مورد تقاضای کشاورزان در افزایش تولید زیره با خود به ارمغان خواهد آورد.

امیر آشتیانی- الهام علاقه بندان

منبع : روزنامه ایران