از آلودگی صوتی چه می دانید؟

● یکی این خروس را ساکت کند
تلفن بی امان زنگ می زد، شدیداً عصبی شده بود. هر بار که تمرکز می کرد تا چند خطی بنویسد سروصداها امان نمی دادند و به قول معروف فعل و فاعل را پس و پیش می کرد. این مرتبه پرید و تلفن را قطع کرد. نفس راحتی کشید و دوباره شروع کرد. نوشته هایش را از اول خواند، چشمش به متن بود اما گوشش صدای تلویزیون را از اتاق کناری می شنید. با عصبانیت در اتاق را به هم کوبید. اما فایده ای نداشت، سروصدای خیابان خیلی زیاد بود تصمیم گرفت گرما را تحمل کند و پنجره اتاقش را هم ببندد اما خنده دار بود! از درز این پنجره، پشه ها، رفت و آمد می کنند چه برسد به امواج صوتی! با دو دستش گوشهایش را گرفت، اما از آنجایی که دست سومی برای نوشتن نداشت، تسلیم شد و آنها را رها کرد!
پنجره آشپزخانه خوشبختانه به کوچه خلوتی باز می شد تصمیم گرفت آنجا را برای نوشتن انتخاب کند ولی این مکان هم متعلق به یک زندگی مدرن و شهری بود و باید صدای وسایل و تجهیزات را تحمل می کرد آنقدر حساس شده بود که از صدای نفس خودش هم تنفر داشت. دهانش خشک بود و تپش قلب گرفته بود وخلاصه اینکه اصلاً نمی توانست روی نوشته هایش تمرکز داشته باشد.
● آلودگی صوتی چیست؟
بحث آلودگی بحث مفصلی است، سالهاست که در مورد آلودگی هوا و آلودگی آب و محیط زیست و خاک، مطالب بسیاری شنیده ایم. اما آلودگی جدیدتری که مجبور به تحمل آن هستیم «آلودگی صوتی» است.
همه ما به شکلهای مختلف سروصدا را تحمل می کنیم. در بعضی شرایط خود ما منبع مولد این صدا و در برخی حالات قربانی آن هستیم. درست مانند افراد سیگاری و غیرسیگاری که هر دو از دود موجود در محیط آسیب می بینند. البته به طور حتم فردی که قربانی یک امر غیرارادی و ناخواسته است همیشه بیشتر آسیب می بیند.
متأسفانه بسیاری از ما فراموش می کنیم فضا و محیطی که در آن بسر می بریم متعلق به همه ماست و به فرد و گروه خاصی تعلق ندارد! گاهی اوقات با دیدن «آدم بزرگهای»! مشکل ساز و مولد صداهای ناهنجار خاطره سالهای کودکی و حیاط مدرسه زنده می شود، بچه های زورگو و بی منطقی که فکر می کردند تمام حیاط متعلق به آنهاست و فضایی برای دانش آموزان به اصطلاح مظلومتر در نظر نمی گرفتند! حال و روز آدمها در زندگی اجتماعی هم به همین شیوه است. هر کدام ما در شرایطی مجبور هستیم سروصداهایی را ناخواسته تحمل کنیم چون اطرافیانمان یاد نگرفته اند که چگونه به هم احترام بگذارند!
● سروصدا و سلامت انسان
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که شلوغی و صداهای آزاردهنده می تواند روی سلامت انسان و نحوه رفتارهای او تأثیر بگذارد.
تحقیقات نشان داده است افرادی که در اطراف مراکز شلوغی چون فرودگاهها یا ایستگاههای راه آهن و… زندگی می کنند، در مقایسه با سایرین به دفعات بیشتری دچار سردرد می شوند و احتمال بروز تصادفات کوچک در مورد آنها بیشتر است. این افراد اعتیاد بیشتری به مصرف قرصهای مسکن و خواب آور پیدا می کنند.
● تفاوت آلودگی صوتی با سایر آلودگیها
▪ این آلودگی از جهات زیر با سایر آلودگیهایی چون هوا، آب، خاک و… فرق دارد.
۱) آلودگی صوتی گذراست به این معنا که وقتی منبع آلودگی از بین برود محیط از آسیب آن حفظ می شود. برای مثال یک ماشین زباله پرسروصدا که کارکنان آن با بی دقتی هنگام حمل زباله، آنها را به اطراف پخش می کنند پس از ترک محل صدایی از خود بر جای نمی گذارند اما آلودگی ای که در محیط ایجاد می کنند باقی می ماند.
۲) سایر انواع آلودگی را می توان اندازه گیری کرد، گرچه در مورد صوت می توان هر صدا را به تنهایی اندازه گرفت اما سنجش و ارزیابی صدای کلی محیط کار مشکلی است. و تبیین میزان واقعی و آستانه خطر واقعی این آلودگی در مقایسه با سایر آلودگیها سخت است.
۳) تعیین و تفسیر و توصیف شلوغی و صدای آزاردهنده کاملاً نسبی است. در حالی که جوانی پرهیجان از صدای غرش موتوسیکلت یا لوله اگزوز دستکاری شده ماشینش لذت برده و به شور و وجد می آید شخص دیگری شدیداً آزار می بیند!
یکی از عوامل تعیین کننده آلوده بودن یا نبودن چیزی بسته به آن دارد که چه مقدار آن عامل به سلامت ما آسیب می رساند و از آنجایی که سروصدا عامل استرس و عامل بسیاری از بیماریهای انسان است می توان گفت شلوغی و سروصدایی که باعث رنجش ما باشد، آلوده کننده محیط زندگیمان محسوب می شود.
● عوامل تشدید کننده آلودگی یک صدا
«بلندی» یک صدا تنها یکی از اجزای تأثیرگذار آن بر انسان است. زمان، مکان مدت تأثیرپذیری، منبع مواد صوت، شرایط روحی شنونده و کنترل یا عدم کنترل او بر آن صدا خود می تواند صدایی را آزاردهنده یا روح افزا کند.
صدای باز نشدن یک بسته بیسکویت هرگز در گوشه ای از خیابانی شلوغ توجه ما را جلب نمی کند. به عبارتی آن را نمی شنویم اما همین صدا اگر در کتابخانه ای خلوت یک هفته پیش از امتحان کنکور! در حالی که شب را نخوابیده ایم و الآن ساعت ۲ بعدازظهر است و… شنیده شود از صدای ناشی از هیجان آتش بازی چهارشنبه سوری و استفاده از انواع نارنجکها، سیگارتها، دینامیتها، ترقه ها و… در میان خنده و هلهله جمعی جوان بلندتر و آزاردهنده تر به نظر می رسد!
● واحد اندازه گیری صوت:
(dB) یا دسی بل واحدی است که در این مقاله زیاد به آن برخورد می کنیم و واحد اندازه گیری شدت صوت است. این واحد لگاریتمی است، به این معنا که ۲ برابر شدن شدت صوت به مفهوم ۲ برابر شدن واحد دسی بل نیست.
مفهوم بلندی یک صدا در گوش انسان، مفهومی نیست که مستقیماً به واحد دسی بل مرتبط باشد شدت صوت با مسافت هم نسبت عکس دارد.که این نسبت هم تابع ارتباطات عددی معمول نیست برای نمونه یک صدای ۱۰۰ دسی بلی در ۱۰ متر در مسافت ۲۰ متر db۹۴ می شود و در ۴۰ متری معادل ۸۸ دسی بل (۲ برابر شدن مسافت ۶ واحد شدت صوت را کم می کند) و…
● سروصدا و دیدگاه روانشناسی:
تحقیقات نشان داده است که انسانهای درون گرا در مقایسه با افراد برون گرا نسبت به سروصدا تحریک پذیرتر هستند و کوچکترین صداها می تواند آرامش درونی آنها را به هم بزند.
در ضمن اینکه در زمان ناراحتی، افسردگی، نگرانی یا شرایط سخت عاطفی همچون طلاق، بیکاری، مرگ یک عزیز و… صداهای عادی تر فرد را زودتر به ستوه می آورند و آنها را شلوغی قلمداد می کند.
● تفاوت بین «صدا» و «سروصدا» چیست؟
واکنش ما در مقابل صداها یکسان نیست. همه ما هر روز صداهای مختلفی را در شرایط و مکانهای متفاوت می شنویم که اگر آن صداها با اموری که انجام می دهیم تداخل داشته باشد آن صدا در نظر ما شلوغی یا سروصدا می آید.
صدایی که برای یک فرد آزاردهنده است می تواند برای دیگری لذت بخش باشد. برای مثال یک زوج جوان روستایی، صبحها مجبور بودند با صدای بانگ خروس از خواب بیدار شوند و این در حالی بود که خانم خانه با شنیدن صدای خروس با خوشحالی از خواب بیدار می شد و آقا پیش از بیدار شدن خروس، رختخواب را ترک می کرد تا مجبور نباشد با سروصدای او روز را شروع کند!
شلوغی و صدای بلند آسیبهای بیش از آسیب گوش ایجاد می کند!
سروصدا علاوه بر مشکلات شنوایی، می تواند مشکلات قلبی- عروقی، تند شدن ضربان قلب، افزایش فشارخون، مشکلات گوارشی، کم شدن هوشیاری و پایین آمدن قدرت حافظه، عصبانیت، اتساع مردمک چشم و کم شدن دید را به وجود آورد.
همچنین یکی از مشکلاتی که در اثر سروصدا ایجاد می شود، به هم خوردن عادات خواب و بی خوابی است که در شهرهای بزرگ بسیاری از مردم با آن درگیر هستند.
● شلوغی و بی خوابی
همه می دانیم که سروصدا و شلوغی در داشتن یک خواب خوب مانع بزرگی است و می تواند به راحتی آن را به هم زند، و به همین خاطر است که اکثر ما برای بیدار شدن از ساعت استفاده می کنیم که هر چه میزان خوابمان سنگینتر باشد تعداد ساعتها یا صدای آنها را بیشتر می کنیم!!
آلودگی صوتی باعث کاهش زمان خواب، یا افزایش تعداد دفعات بیدار شدن و به قول معروف از خواب پریدن می شود.
▪ برای اینکه یک صدا بتواند شخصی را از خواب بی خواب کند! چند عامل مهم است.
۱) نوع صدا و آلودگی صوتی (مثلاً صدای یک بلبل یا صدای وزوز پشه!)
۲) تکرار آن (صدای زنگ زدن یک ساعت یا به صدا درآمدن ۵ ساعت هر کدام به فاصله ۵ دقیقه از دیگری)
۳) مدت آن (صدای ریخته شدن آب در یک لیوان یا صدای چکه چکه کردن شیر آب به طور ممتد.)
۴) شدت آن (صدای نفسهای عادی هم اتاقی در خوابگاه دانشجویی یا صدای خروپف شدید او)
۵) آستانه تحریک پذیری یک شخص (شخص با صدایی به شدت ۳۵ دسی بل بیدار می شود اما شخصی دیگر در ۹۰ دسی بل همچنان راحت می خوابد و خم به ابرو نمی آورد.)
۶) مراحل خواب، اینکه ما اول خوابمان باشیم یا عمیقاً خواب باشیم و هفت پادشاه را خواب ببینیم خیلی مهم است. قرار گرفتن شخص در مرحله عمیق خواب نیاز به شدت بیشتری از صوت برای بیدار شدن دارد.
- البته متغیرهای دیگری چون بالا رفتن سن هم مؤثر است. یک فرد جوان ممکن است به قول مادرش با صدای توپ و تانک هم بلند نشود اما یک پدربزرگ یا مادربزرگ با آهسته ترین صدای پای نوه مچ او را می گیرد!
- انگیزه برای بیدار شدن از خواب هم خود مهم است. روز کاری بیدار شدن و حضور در سر کار و کارت زدن آن هم ساعت ۸ صبح بسیار سختتر از بیدار شدن از خواب در روز جمعه آن هم ساعت ۵/۴ صبح و حضور در کوهستان است.
- از طرف دیگر سازش با سروصدا هم فاکتور مهمی است بسیاری از مادران کودکان خود را با صدای رادیو و تلویزیون می خوابانند و تحریک پذیری او در مقابل صدا کم می شود. اما عده ای دیگر در زمان خواب کودک حتی در خانه قدم هم نمی زنند!
● مقایسه شدت چند نوع صدا با یکدیگر:
- صداهای موجود در خانه ای ساکت نه آپارتمانی شلوغ db ۲۰
- صدای صحبت معمولی db ۴۰
- صدای زنگ تلفن db ۶۰
- صدای هواکش سالم نه خراب!! db ۷۵
- صدای حاصل از ترافیک سنگین db ۱۰۰
- صدای ناشی از موتور هواپیما db ۲۰۰-۱۰۰
▪ این هم چند نکته:
- اگر کار شما به گونه ای است که باید صدایی با شدت db۷۵ را برای ۸ ساعت در روز تحمل کنید مراقب گوشهای خود باشید و فکر اساسی کنید.
- در صورتی که مایل هستید بدانید سروصدا چه تأثیراتی بر سیستمهای مختلف بدن شما دارد به کتاب (noise and health) توسط (Thomas H Fay) مراجعه کنید.
- کشور سوئیس در حال حاضر تنها کشوری است که بهترین تکنولوژی را برای کاستن سروصدا از محیط به کار می گیرد.
- اگر مجبور هستید برای صحبت کردن با کسی که از شما دور است صدایتان را بلند کنید. آگاه باشید که به دست خود محیطی ساخته اید که سلامتتان را به مخاطره می اندازد.

مینو ضابطیان

منبع : کانون دانش