چی بهتر از شیر؟

کیفش را پر کرده است از خوراکی. بیسکوییت، چیپس، پفک. تازه با خوردن همه اینها یک ذره هم سیر نمی‌شود و باز منتظر است تا زنگ بخورد و از دکه کنار حیاط شکلاتی، کلوچه‌ای یا نوشابه‌ای بگیرد. این وضعیت خیلی از دانش‌آموزان است. دانش‌آموزانی که پدر و مادرهایشان وقت ندارند تا لقمه‌ای برای آنها بگیرند یا میوه‌ای در کیف‌شان بگذارند و به جای آن پولی به آنها می‌دهند تا شر تغذیه از سرشان کم شود. در حالی که بررسی‌ها نشان داده مصرف درست میان‌وعده‌ها می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی دانش‌آموزان برای یادگیری داشته باشد. پس بهتر است جهت نگاهمان را به سمت این میان‌وعده‌های غذایی کوچک اما مهم تغییر بدهیم...
براساس تعریف فائو سازمان جهانی خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد، میان‌وعده باید ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلو کالری انرژی و ۱۰ تا ۱۲ گرم پروتئین مورد نیاز این سنین را تامین کند. بنابراین، طبق این تعریف، هر ماده خوراکی حتی اگر در میان روز مصرف شود، میان‌وعده محسوب نمی‌شود. یک میان‌وعده سالم، علاوه بر دارا بودن این شرایط، باید از نظر تهیه، بسته‌بندی، حمل و نقل و روش‌های نگهداری مطابق با اصول بهداشتی باشد تا ضمن تامین انرژی مورد نیاز، سلامت دانش‌آموز را نیز حفظ کند. خانواده‌ها، برای تامین میان‌وعده فرزند خود، باید آگاهی کافی در مورد نوع خوراکی میان‌وعده و شرایط تولید، توزیع و نگهداری آن داشته باشند تا بر اساس آن و الگوهای تغذیه‌ای صحیح و با در نظر گرفتن فرهنگ تغذیه‌ای قومی و منطقه‌ای خود اقدام کنند. دانش‌آموزان هم باید در این خصوص آگاهی‌های لازم و توانمندی را کسب کنند تا بتوانند با استفاده از آن، از میان انواع خوراکی‌هایی که عرضه می‌شود، یک میان‌وعده سالم و مناسب را برای خود انتخاب و مصرف کنند. در این میان‌ به نظر شما چه میان وعده می‌تواند سالم‌تر و مقوی‌تر از شیر باشد.
● از مصرف شیر تا توسعه فرهنگی
متخصصان علم تغذیه و سازمان‌های بهداشتی بین‌المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت و فائو همیشه بر ضرورت مصرف روزانه شیر برای تمامی گروه‌های سنی تاکید کرده‌اند و امروزه مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه فرهنگی مطرح می‌کنند. در کشور ما، مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های آن ۷۵ کیلوگرم و یا حتی کمتر از این مقدار است که در مقایسه با کشورهایی همچون فرانسه، فنلاند، دانمارک، هلند و ژاپن بسیار اندک است. یافته‌های علمی هم بیانگر این موضوع است که مصرف سالیانه ۲۰۰ لیتر از این ماده غذایی، علاوه بر افزایش رشد و تضمین سلامت جسمی، موجب ارتقای هوش و قدرت فراگیری نیز می‌شود. مصرف روزانه نیم لیتر شیر، ۵۰ درصد پروتئین و ۵۰ درصد ویتامین B۱۲ مورد نیاز افراد بالغ را تامین می‌کند. همچنین شیر منبع بسیار غنی ویتامین‌های گروه B و کلسیم و حاوی فسفر، سدیم، پتاسیم، منیزیم و ویتامین D است. با اینکه شیر و فرآورده‌های آن که یکی از گروه‌های اصلی غذایی در هرم غذایی است و مصرف ۲ تا ۴ واحد از آن به صورت روزانه توصیه شده است اما بررسی‌های انجام شده به‌وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و انستیتو تغذیه و تحقیقات صنایع غذایی کشور نشان می‌دهد که مصرف شیر و فرآورده‌های شیری حدود ۷/۰ واحد و بسیار کمتر از میزان مصرف استاندارد (هرم غذایی فعلی کشور) است.
● شیر در مدارس
با توجه به این مسایل، ترویج فرهنگ مصرف شیر در گروه‌های متعدد جامعه مورد تاکید قرار می‌گیرد و در میان این گروه‌ها، کودکان و نوجوانان در اولویت قرار دارند. بر همین اساس برنامه شیر مدرسه ایران ویژه دانش‌آموزان از سال ۱۳۷۹ در مدارس اجرا شد و ابتدا در ۱۴ شهر کشور به صورت آزمایشی اجرا و سپس به سایر شهرها و استان‌ها توسعه یافت. هم‌اکنون حدود ۱۱ میلیون دانش‌آموز تحت پوشش این برنامه قرار دارند. در این برنامه، دانش‌آموزان هفته‌ای سه روز، و روزی ۲۰۰ میلی‌لیتر شیر استریلیزه یا پاستوریزه مصرف می‌کنند، با این دورنما که سلامت جسمی دانش‌آموزان ارتقای پیدا کند و فرهنگ تغذیه‌ای دانش‌آموزان از طریق ارایه الگوی تغذیه سالم و ترویج فرهنگ مصرف شیر در آنان تغییر و اصلاح شود. همچنین تامین بخشی از نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان از طریق مصرف شیر به عنوان یک میان‌وعده مناسب از اهداف برنامه شیر مدارس بود.
● توصیه‌های ۵گانه
اما از آنجا که شیر زود فاسد می‌شود و نیازمند توجه بسیاری در چگونگی مصرف آن هستیم دانش‌آموزان باید به این موارد دقت کنند.
۱) شیری که در مدرسه توزیع می‌شود باید به عنوان میان‌وعده مصرف شود تا اشتهای شما را برای مصرف وعده‌های اصلی غذایی کم نکند.
۲) از نگهداری‌ شیر به ویژه شیر پاستوریزه برای مصرف در ساعت‌های بعدی یا بردن شیر از مدرسه به خانه خودداری کنید چرا که احتمال فساد و کاهش کیفیت شیر وجود دارد.
۳) در صورتی که لیوان یا نایلون شیر، سوراخ، پاره یا باد کرده است حتما از خوردن شیر خودداری کنید و مورد را به مسوولان مدرسه و مربی بهداشت خبر دهید.
۴) پیش از خوردن شیر حتما به تاریخ تولید و انقضای شیر دقت کنید و از خوردن شیرهای با تاریخ انقضای گذشته خودداری کنید.
۵) اگر در حین خوردن شده متوجه شدید شیر بوی بد، طعم ترش و تلخ و یا طعم غیرعادی دارد حتما این موضوع را به مسوولان مدرسه اطلاع دهید.
● ۸ فرمان برای تغذیه میان‌وعده‌ای دانش‌آموزان
▪ میان‌غذاهایی که به‌وسیله دوره‌گردها به فروش می‌رسند، بهداشتی نیستند بنابراین از دوره‌گردها خرید نکنید.
▪ سعی کنید، مواد خوراکی بسته‌بندی شده بخرید. در هنگام خرید، دقت کنید که پوشش ماده خوراکی سالم و تمیز باشد و نام و نشانی کارخانه تولید کننده ماده غذایی، تاریخ تولید و انقضای معتبر و مشخصات ترکیبات تشکیل‌دهنده روی بسته‌بندی چاپ شده باشد.
▪ مصرف شکلات و چیپس را کم کنید. این مواد به دلیل داشتن انرژی زیاد موجب چاقی می‌شوند.
▪ مصرف سوسیس و کالباس را به دلیل داشتن مواد مضر برای سلامت محدود کنید.
▪به جای مصرف نوشابه‌های گازدار، دوغ مصرف کنید.
▪ بیسکوییت، کلوچه و کیک را ترجیحا از نوع غنی شده آن با مواد مغذی مانند ویتامین A و آهن انتخاب کنید.
▪ میان‌وعده‌ای که به عنوان لقمه سالم شناخته شده و به‌وسیله مادر تهیه می‌شود شامل نان و پنیر و گردو، نان و پنیر و خیار، نان و کره و عسل، نان و تخم‌مرغ پخته شده است.
▪ خوراکی‌هایی مانند خرما، انواع میوه‌های تازه و خشک، انواع مغزها، نخودچی، کشمش، انواع شیر، توت و انجیرخشک میان‌وعده‌های سالمی هستند و می‌توانند جایگزین خوراکی‌هایی مانند پفک، یخمک، شکلات و انواع آبنبات شوند.

عذرا سنگلجی - بیتا سرلک

منبع : روزنامه سلامت