پتروشیمی ها یک قدم جلوتر

هرچند این روزها بسیاری اعتقاد دارند كه ایران همچنان دارای اقتصاد و یك محوری وابسته به نفت است اما به نظر می‌رسد با توجه به در نظر گرفتن سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و برنامه چهارم، اقتصاد ایران در حال گذار از یك نقطه عطف و ورود به اقتصاد چندمحصولی جهانی باشد.
اما در این بین شاید بیشترین شانس را برای پیشرفت و رشد در بستر اقتصاد ایران، بین سایر صنایع باید برای پتروشیمی و صنایع وابسته آن قایل باشیم. حركت سهام این شركت‌ها در بورس در سال‌های اخیر موید این مطلب است. هرچند كه پتروشیمی در ایران با چالش های اساسی همچون تامین مواد اولیه روبرو است و همبستگی شدید این مواد با نوسان قیمت نفت بر دامنه مشکلات آنها افزوده، ضمن اینكه داستان كهنه قدیمی قیمت‌گذاری، چون سایر صنایع دامن این صنعت را هم گرفته است و محصولات آنها به شدت تحت نظام قیمت‌گذاری دولتی است.
البته بسیاری از فعالان این صنعت در تلاش و رایزنی برای آزادسازی قیمت محصولات این كارخانجات هستند و امیدوارند با راه‌اندازی بورس نفت بتوانند از موهبت اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد استفاده كنند.
به هر حال شركت‌های پتروشیمی این روزها حال و هوای خوبی دارند. سهامداران برای خرید سهام اكثر این شركت‌ها سر و دست می‌شكنند و صف تقاضای این شركت‌ها هر روز سنگین‌تر می‌شود.
افزایش قیمت نفت و تحرك بازارهای جهانی از یك سو و تقاضای زیاد برای خرید محصولات اكثر این شركت‌ها سود این شركت‌ها را به نوعی تضمین كرده است.
در حال حاضر ۶ شركت پتروشیمی در بورس فعالیت می‌كنند كه اولین آن شركت پتروشیمی اصفهان كه در سال ۷۰ و آخرین آن شركت پتروشیمی شیراز بود كه در سال ۸۳ پذیرش شده‌اند براساس آخرین آمار كه بیش از ۱۰۰ هزار نفر از سرمایه‌گذاران سهامدار این شركت‌ها هستند.
براساس آمارهای استخراج شده از نرم‌افزار تدبیرپرداز این شركت‌ها برای سال مالی جاری كه همه ۲۹/۱۲ است ۲۶۳۴ میلیارد و ۹۹۰ میلیون ریال سود مصوب كرده با ۳۳ هزار و ۱۲۷ میلیارد ریال ۱۰ درصد كل بازار را در اختیار دارند.
از ابتدای سال جاری ۲۲ هزار و ۸۴۵ نفر در ۴۶ هزار نوبت ۱۸۲ میلیون و ۴۵ هزار و ۳۰ سهم این شركت‌ها را معامله كردند.
بر این اساس بیشترین نوسان را پتروشیمی اصفهان با ۶۸ درصد رشد و كمترین نوسان را پتروشیمی فارابی با۷/۱۳ درصد رشد از آن خود كردند در این بین پتروشیمی شیراز تنها شركتی بود كه ساز مخالف زد و ۲۸ درصد كاهش قیمت داشت. شركت‌های حاضر در گروه پتروشیمی در بورس به طور میانگین P/E حدود۸ دارند و پتروشیمی آبادان با P/E ۷/۱۱ و پتروشیمی اراك با ۶/۵ بالاترین و كمترین میزان P/E را در بین شركت‌های پتروشیمی دارند اما میانگین ۸ رقم قابل قبولی برای سرمایه‌گذاری است. ضمن اینكه رفتارهای تاریخی این شركت‌ها نشان می‌دهد هرچند سرمایه‌گذاری در این بخش متناسب با بازده كل بورس برای سرمایه‌گذاران سودآوری داشته اما میزان بازده این صنعت در سطح بالاتری از بازده كل بازار قرار داشته است.بر این اساس شركت‌های پتروشیمی در هنگامی كه جو روانی بازار مثبت بوده بهتر عمل كرد.
در یك سال گذشته كه بورس ایران دوران ركود را پشت سر می گذاشت.شركت های پتروشیمی سود خوبی نصیب سهامداران خود كردند.
● بررسی موقعیت صنعت و شركت‌های پتروشیمی
تولد صنعت پتروشیمی در ایران به سال ۱۳۴۵ برمی‌گردد. پتروشیمی فارابی، قدیمی‌ترین شركت بورسی در این گروه است و پس از آن پتروشیمی خارك در سال ۴۶ تاسیس شد. ۳ شركت دیگر پس از انقلاب و در سال‌های ۶۳ تا ۶۸ احداث و به بهره‌برداری رسیده‌اند.
روند ایجاد و توسعه شركت‌های پتروشیمی در سال‌های اخیر و با افزایش جهانی قیمت‌های نفت و نیز كاهش منابع نفتی دنیا، سرعت گرفته است. البته توجه به بخش پتروشیمی یكی از ابزارهای كشورهای نفتخیز برای استفاده از ارزش افزوده فرآورده‌های استحصالی از مواد نفتی است. مواد اولیه ارزان و فراوان، ارزش افزوده بالا، ایجاد اشتغال و نیازهای داخلی كشور از جمله مزایای صنعت پتروشیمی در ایران به شمار می‌رود.
● چرخه عمر صنعت
چرخه عمر یك صنعت به سه دوره رشد، توسعه و تثبیت تقسیم می‌شود. نگاهی به وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران، حكایت از وضعیت مناسب و رو به رشد این صنعت در كشور ما دارد. با وجود قدیمی بودن برخی از این شركت‌ها، اما تنوع محصولات و همراهی با تكنولوژی روز جهان، نویدبخش آینده‌ای رو به رشد و توسعه در این بخش در كشور است. بنابراین در مجموع می‌توان چرخه عمر صنعت پتروشیمی در ایران را در مرحله "توسعه" دانست.
● عملكرد تاریخی
برخی از صنایع در بلندمدت دارای عملكرد خوب و برخی دیگر دارای عملكرد ضعیف بوده‌اند. اگرچه عملكرد را همیشه نمی‌توان براساس عملكرد گذشته پیش‌بینی كرد اما با این حال مسیری كه صنعت پتروشیمی در سالیان گذشته سپری كرده است، كارنامه‌ای درخشان و رو به رشد را در این بخش نشان می‌دهد.
● رقابت
شرایط رقابتی یك صنعت می‌تواند اطلاعات مهمی در خصوص ارزیابی آینده ارایه كند. در صنعت پتروشیمی ایران قدرت رقابت در ۵ بخش قابل بررسی است:
الف) تهدید رقبای تازه وارد: در این بخش با وجود پتانسیل‌های فراوان برای تامین نیازهای داخلی و كیفیت مناسب محصولات برای ورود به بازارهای جهانی، در حال حاضر نگرانی خاصی احساس نمی‌شود.
ب) قدرت مذاكرات خریداران: خریداران و مشتریان شركت‌های این صنعت بیشتر شامل گروه‌های زیر هستند: صنایع نظامی، روغن‌سازی، پالایشگاه‌ها، رنگ‌سازی‌ها، وزارت كشاورزی، سم‌سازی‌ها و بخش عمده‌ای از محصولات این شركت‌ها شامل بنزین و مواد اولیه صنعتی است كه با توجه به ماهیت كاربردی این محصولات و در پاره‌ای موارد وضعیت استراتژی تولیدات پتروشیمی و نیز با اذعان به نظام اقتصادی خاص ایران، قیمت محصولات پتروشیمی از نظام قیمت‌گذاری دولتی تبعیت می كند كه در جای خود محل بررسی و تامل بیشتر دارد.
ج) تهدید محصولات و خدمات جایگزین: با توجه به جایگزین بودن اكثر تولیدات پتروشیمی (از جمله مواد پلاستیكی و PVC) نسبت به محصولات قدیمی‌تر، در حال حاضر این شركت‌ها در بهترین حالت به سر می‌برند.
د) رقابت میان شركت‌های موجود: وضعیت تولیدات در شركت‌های پتروشیمی داخلی نوعی تفاهم و تقسیم‌كار را میان این شركت‌ها نمایان می‌سازد به گونه‌ای كه بسیاری از این شركت‌ها مشتری و مصرف‌كننده محصولات شركت دیگر است.
هـ) تامین مواد اولیه: مواد اولیه عمده شركت‌های پتروشیمی شامل نفت و فرآورده‌های آن و نیز گاز طبیعی و سوخت و همچنین موادی مانند هیدروژن می‌باشد. با توجه به نوسانات جهانی قیمت نفت و وضعیت شكننده بازار نفت تامین مواد اولیه بخصوص نفت خام با قیمت‌گذاری مناسب و قابل اتكا برای یك دوره تولید از مهم‌ترین چالش‌های شركت‌های پتروشیمی محسوب می‌شود.
● بازیگران صنعت
اما بازیگران اصلی به ترتیب شركت پتروشیمی اراك، سرمایه‌گذاری بانك ملی، سرمایه‌گذاری شیمیایی سلولزی و صندوق بازنشستگی با ۱۸ و ۱۶ و ۱۴ درصد هستند.
در پتروشیمی آبادان شركت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی و سلولزی با ۵۷ و صندوق بیمه ایران با ۶ و ۴ درصد در رتبه دوم و سوم قرار دارند.
سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی كاركنان شركت ملی نفت و مدیریت سرمایه‌گذاری بانك ملی با ۱۹ و ۱۱ و ۱۱ درصد سهامداران عمده شركت پتروشیمی خارك هستند اما در پتروشیمی اصفهان سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی و صندوق با ۳۰ و ۲۲ در فارابی سرمایه‌گذاری شیمیایی سلولزی و ۴۱ درصد و پتروشیمی شیراز شركت ملی صنایع پتروشیمی و تامین اجتماعی نقش اصلی را در آینده این صنعت ایفا می‌كنند.
تركیب سهامداران عمده صنعت پتروشیمی در بورس نشان می‌دهد حضور سرمایه‌گذاران تخصصی با نگاه بلندمدت توانسته تاثیر فزاینده برای رشد سهام این شركت‌ها در سال‌های اخیر داشته باشد ضمن اینكه این شركت‌ها در كنار داشتن سهامدار عمده بزرگ همچون صندوق بازنشستگی و تامین اجتماعی دارای سهام شناور مناسبی هستند.
● آینده خوب
غلامرضا سلامی رییس انجمن حسابداران خبره در ارتباط با وضعیت این صنعت می‌گوید: آمار شركت‌های فعال در صنعت پتروشیمی از تولیدات و ساختارهای مناسبی برخوردار هستند. آنها با توجه به وجود مشتری‌های بالقوه و حاضر مشكل فروش كالاهای تولیدیشان را ندارند.
این حسابرس معتمد رسمی بورس ادامه می‌دهد قیمت محصولات پتروشیمی در ایران نسبت به قیمت‌های جهانی پایین‌تر است. با در نظر گرفتن این موضوع باید استقبال از این سهام بیشتر از این هم باشد.
سلامی افزود: تمام این مسائل سبب شده سهامداران تمایل بیشتری برای خرید سهام شركت‌های پتروشیمی از خود نشان دهند از طرفی سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در سال‌های اخیر روی این شركت‌ها، سبب شده محصولات ایرانی در حد استاندارد جهانی باشد و امكان صادرات هم برای آنها وجود داشته باشد. در مجموع آینده خوبی برای این شركت‌ها پیش‌بینی می‌شود.
● جو روانی است
اما نصرا... برزنی عضو هیات مدیره بورس معتقد است دلیل اصلی افزایش تقاضا برای این شركت‌ها، رشد قیمت جهانی نفت است چرا كه این مساله بر قیمت مشتقات نفتی مثل محصولات پتروشیمی اثرگذار است و سبب شده حاشیه سود این شركت‌ها افزایش یابد این مورد نقش بسزایی در تصمیم‌گیری فعالان بازار برای خرید سهام این گروه در بورس گذاشته است. مدیرعامل كارگزاری بانك اقتصاد نوین تصریح می‌كند شركت‌های فعال در این صنعت به دو بخش تقسیم می‌شوند یك گروه آنهایی كه ماده اولیه آنها گاز است كه از مزیت نسبی برخوردارند گروه دوم شركت‌هایی كه ماده اولیه آنها نفت است كه با توجه به افزایش بهای نفت قیمت تمام شده محصولات آنها افزایش می‌یابد و مزیت نسبی ندارند پس امكان دارد بخشی از افزایش تقاضا ناشی از یك جو روانی باشد تا واقعی!
● اگر از سبد خارج شوند
از طرفی مهندس علی اسلامی بیدگلی مدیرعامل كارگزاری رضوی در این باره می‌گوید: اگر دولت قیمتگذاری محصولات صنایع، خودرو، سیمان، دارو و پتروشیمی دخالت نكند وضعیت بهتری برای آنها تصور می‌شود. چرا كه این مساله سبب شده شركت‌های پتروشیمی در فروش داخلی با مشكل روبه‌رو شوند و در نتیجه حاشیه سود آنها پایین بیاید.
وی تصریح می‌كند اما در صورت عرضه این محصولات در بورس و خروج آنها از سبد حمایتی دولت بزرگترین مشكل صنعت حل شده و روزهای بهتری در انتظار آنها خواهد بود.
● روند رشد شركت‌های پتروشیمی‌ ادامه دارد
همچنین ابراهیم قربانی فرید یكی از كارگزاران بورس تهران تقاضای خریداران سهام برای شركت‌های پتروشیمی و رشد مناسب در تولید و صادرات را موجب افزایش روز به روز سود این شركت‌ها دانست.
وی تصریح می‌كند: حمایت‌های خارجی و داخلی و وجود امكانات و مواد اولیه سبب شده تا این گروه از صنایع به همراه صنعت نفت و گاز در اولویت انتخاب گران قرار گیرند چون خود به خود مشكلات سایر گروه‌ها در امر تولید و فروش را مرتفع ساخته و همین امر انگیزه بزرگ برای افزایش تولید بوده است.
این كارگزار با اشاره به رویكرد گذشته این گونه شركت‌ها اظهار می دارد كه این قبیل شركت‌ها از بدو ورود به بورس تاكنون رشد صعودی خود را سپری كرده‌اند.
قربانی فرید عدم وجود مشكل در نقدینگی،تولید و پیدا كردن بازار مناسب را دلیلی براین مدعی دانست.
وی این گروه از صنایع را در مقایسه با سایر گروه‌ها در بلند مدت و كوتاه مدت به دلیل كم بودن میزان تاثیرپذیری از مسایل سیاسی و داخلی و بین‌المللی در اولویت توجه قرار داد.
‌● صنایع ممتازتر از بقیه
همچنین روحی عضو هیات مدیره بورس عدم وجود سهم مطمئن در بازار را دلیل عمده بالا رفتن سهام شركت‌های پتروشیمی دانست ومی گوید اینكه خریداران توانایی ریسك ندارند لذا قرار گرفتن پتروشیمی و معادن را در دسته‌های صنایع ممتاز و كم‌ریسك‌ترسبب افزایش جذابیت آنها برای سرمایه‌گذار نشده است . همچنین وی معتقد است كه مشكلات روانی بازار باعث شده كه توجه بیشتری نسبت به شركت‌های مادر شود و میزان معامله سهام برای این شركت‌ها بالاتر از سایر شركت‌ها باشد.
این كارگزار بورس بسته‌بودن بعضی نهادها به دلایل مختلف نظیر تعدیل و مجمع را عامل دیگر توجه به شركت‌های پتروشیمی و افزایش تقاضا برای این دسته از شركت‌ها برشمرد.
● از قافله عقب نمانیم
درحال حاضر در حدود ۵درصد محصولات پتروشیمی جهان در خاورمیانه تولید می شود و با وجود منابع گاز فراوان در این منطقه، انتظار استقرار واحد های پتروشیمی بیشتری در این منطقه می رود.
چرا كه گازبه عنوان ماده اولیه بسیاری از شركت‌های پتروشیمی محسوب می شود و ایران به تنهایی ۱۷ درصد از منابع گازی جهان را در اختیار دارد و میدان گاز پارس جنوبی به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان، میان ایران و قطر مشترک است.
ایران سهم ناچیزی از این بازار بزرگ بین المللی را از آن خود كرده. از طرفی کشورهای منطقه با توجه به دسترسی آسان به منابع فراوان و ارزان نفت و گازو امنیت سرمایه گذاری توجه سرمایه گذاران خارجی را به خود جلب کرده اندو به سرعت پیش می روندپس باید مرقب باشیم از قافله این صنعت با توجه به مزیت های نسبی عقب نمانیم.

منبع : مجله گسترش صنعت