۱۲ دی ـ ۲ ژانویه ـ دو عمل دولت مسکو در قبال ایران که «سوء نیت» در آن آشگار بود و .....

دولت مسكو اول ژانویه ۱۹۲۵ ، درست سه سال پس از اعلام تبدیل نام روسیه شوروی به اتحاد جماهیر شوروی، مرو و بخارا و سایر مناطق شمال شرقی خراسان بزرگ را كه مهد ادبیات فارسی و تمدن ایرانی بودند مستثی كرد و تاجیكها (فارسی زبانان) را به نام منطقه خود مختار بدخشان از مرزهای ایران دور ساخت تا به اندیشه یكپارچه شدن با ایران و افغانستان و احیاء «ایران زمین» نیافتند. با همین سیاست كه ۶۵ سال بعد ثابت شد كه اشتباه بود، دولت مسكو مناطقی از قفقاز جنوبی ( اران ARAN) را كه قبلا طبق قراردادهای گلستان و تركمن چای از ایران جدا ساخته بود «جمهوری آذربایجان» نامید.
این جمهوریها كه قبلا جز نام بر روی كاغد، اختیاری نداشتند پس از تضعیف دولت مسكو اعلام استقلال كردند و همان اشتباه دولت مسكو در دهه ۱۹۲۰، برای دولت فعلی روسیه تولید درد سری بزرگ كرده است زیرا كه برخی از گردانندگان این جمهوری ها با رقیبان قدیمی دولت مسكو وارد سازش شده اند و اگر دولت مسکو سریعا وارد عمل نشود، پیش بینی می شود كه شوروی سابق در آینده ای نزدیك به یك كانون بحران در جهان تبدیل شود و این كانون زودتر از نقاط دیگر، در گرجستان، اوكراین و قرقیزستان خودنمایی آغاز كرده است.
پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ خورشیدی، دولت موقت (بازرگان) مواردی از قرارداد ۱۹۲۱ تهران و مسکو را به طور یکجانبه لغو کرد که انتظار بود قرارداد های ترکمن چای و گلستان را هم به همان صورت کان لم یکن اعلام دارد که نکرد!. علت آن لغو و این سکوت باید بعدا روشن شود. پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ هم اقدامی از سوی تهران در آن زمینه صورت نگرفت، زیرا که یک طرف قرارداد ترکمنچای ( امپراتوری روسیه و جانشین آن اتحاد جماهیر شوروی ) دیگر وجود نداشتند که اعتبار قرارداد باقی باشد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز