خانواده بر لبه تیغ اشتغال زنان

اضطراب و استرس در حالی به یكی از مشكلات شایع در میان مادران شاغل مبدل شده است، كه كارشناسان معتقدند فرزندان این زنان از اعتماد به نفس و استقلال بیشتری برخوردارند. به گفته كارشناسان، زنان با برگزیدن مشاغلی كه آنها را وارد چرخه اقتصادی جامعه می كند، می توانند نقش عمده ای در پیشرفت فرهنگی و اقتصادی جامعه ایفا كنند.
برآوردن نیازهای مالی زنان، افزایش ارتباطات اجتماعی، داشتن حق تصمیم گیری مالی و ایجاد خودباوری از جمله انگیزه هایی است كه زنان را به بازار كار می كشاند. با این كه اشتغال، خلاقیت، توانایی و اعتماد به نفس زنان را افزایش می دهد اما مشكلاتی هم برای زنان به وجود آورده است از جمله زنان در جامعه به دلیل ساختار سنتی چندین نقش را با هم می پذیرند. كار در بیرون از منزل، نقش همسری، نقش مادری و رسیدگی به وضع منزل در كنار فعالیت در محیط كار باعث شده است زنان دچار خستگی و اضطراب ناشی از محیط كار و منزل شوند. این درحالی است كه در دهه اخیر زنان با خروج از گستره خصوصی و ورود به گستره عمومی و عرصه هایی از كار كه پیش از این در اختیار مردان بود، سهم زیادی از نیروی كار جوامع را به خود اختصاص داده اند و تقریباً در همه جای دنیا اشتغال زنان خارج از منزل روبه فزونی است.
با این همه شرایط حاكم بر زندگانی زنان شاغل در اكثر نقاط دنیا حاكی از آن است كه نه تنها از مسئولیت های زنان كاسته نشده است، بلكه اشتغال آنان بار مضاعفی را بر دوششان گذاشته است به طوری كه در اغلب موارد، درصد همكاری لازم میان زنان و مردان شاغل در انجام امور خانه و خانواده وجود ندارد و طبق آمار كمتر از ۱۵ درصد مردان در كارهای خانه با زنان خود همكاری می كنند.
● مردان در كارهای خانه همكاری نمی كنند
اصولاً مسئولیت های خانوادگی زنان شاغل بر میزان غیبت از كار، نوع مشاغلی كه زن ها برای آن مناسب شناخته می شوند و همچنین توانایی آن ها برای پذیرش اشتغال در بخش های جدید تأثیرگذار است. به علاوه در تعیین نوع و میزان آموزشی كه به دختران داده می شود، غالباً نقش مورد انتظار آینده آنها به عنوان مادر بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.
به گفته «شهیندخت مولاوردی»، كارشناس حقوقی مركز زنان و خانواده ریاست جمهوری و دبیركل جمعیت حمایت از حقوق زنان ایرانی، برای مادران شاغل همیشه دو مشكل اساسی وجود دارد ، یكی مراقبت از فرزندان در ساعاتی كه مادر در محل كار حاضر می شود و دیگری نوبت دوم كار در منزل است.
وی تأكید می كند: زنان نخستین كسانی هستند كه از خواب بیدار می شوند و آخرین كسانی هم هستند كه به بستر خواب می روند. به گفته او اطلاعات موجود درباره كمك مردان به زنان اصلاً دلگرم كننده نیست و مردان بندرت در خانه مسئولیتی را می پذیرند. اما با این حال زنان شاغل نسبت به زنان خانه دار از وضع روحی بهتری برخوردار هستند و این موضوع به دلیل احساس استقلال آنها است.
مولاوردی می افزاید: زنان شاغل به دلیل ورود به اجتماع با همسران خود به خوبی ارتباط برقرار می كنند، مهارت لازم رابرای حل مناقشات زناشویی یاد می گیرند و صبر، تحمل و شكیبایی لازم را برای درگیری و مقابله با مشكلات زندگی به حد كافی دارند.
وی نقش مسئولان و برنامه ریزان را برای كاهش مشكلات زنان شاغل بسیار مهم می داند و می گوید: مسئولان باید زمینه لازم را برای آرامش و رشد استعداد زنان شاغل در نظر بگیرند تا آنان در كمال امنیت به كار خود ادادمه دهند و در همه عرصه ها موفق باشند.
به گفته این كارشناس، افزایش مرخصی استحقاقی برای زنان شاغل، توسعه و ترویج مشاغلی كه امكان آن در منزل وجود داشته باشد، ایجاد و توسعه تسهیلات لازم برای كودكان مادران شاغل، سهیم شدن مردان در اداره و تربیت فرزندان و افزایش مرخصی زایمان از جمله اقدام هایی است كه دولت می تواند برای زنان شاغل در نظر بگیرد.
وی تأكید می كند: در دنیای مدرن امروز راه حل عملی برای تعادل در جامعه آن است كه با تأمین كافی خانواده ها، اشتغال بیرون از خانه برای زنان بخش عمده وقت آنان را در برنگیرد و سیاستگذاران و برنامه ریزان جامعه شرایطی را فراهم سازند كه زنان بتوانند از شرایط مطلوب اشتغال بهره مند شوند و حتی در مواقع لزوم بدون از دست دادن شغل خود از مرخصی های طولانی برای حضور در كنار فرزندان خردسال استفاده كنند.
● اسلام مخالف كار زنان نیست
براساس تعالیم مكتب اسلام، حیات بشر، صحنه تلاش برای كسب تعالی و رسیدن به كمال است. مردان و زنان از یكدیگر برتر نیستند، بلكه آنان می كوشند تا به كمال فردی و اجتماعی دست پیدا كنند. مولاوردی به تفكر دینی درباره زنان اشاره می كند و می گوید: زن، محور و مدار خانواده است و حضور عاطفی و فیزیكی او در خانواده سبب فراهم آمدن زمینه های رشد و تعالی در همسر و بویژه در فرزندان است. زن با حضور خود، فرزندان را از محبت و عواطف خویش سیراب می سازد. فرزندان رشد می كنند و شخصیت مطلوب در آنان شكل می گیرد.
دبیركل جمعیت حمایت از حقوق زنان ایران با اشاره به این كه اسلام به دلیل نقش حساس و تأثیرگذار زنان در خانواده، نان آوری و تأمین معاش را از عهده آنان برداشته است می گوید: مردان موظف به تأمین معاش همسر و فرزندان هستند. طبیعی است زن هنگامی می تواند با آرامش و آسایش خیال و با فراغت خاطر به ایفای نقش در خانه بپردازد كه دغدغه تأمین هزینه های زندگانی را نداشته باشد.
وی معتقد است: اسلام اساساً اشتغال و كسب درآمد را برای زنان ممنوع نمی داند و در اغلب مشاغل حضور زنان را بدون اشكال می داند اما با این وجود در سطح كلان جامعه و برنامه ریزی های جامع، زنان را به اشتغال برای كسب درآمد و نان آوری تشویق و توصیه نمی كند.
كار فشرده زنان مشكلات عصبی ایجاد می كند
دكتر مجید ابهری رفتارشناس درباره مشكلات زنان كارمند می گوید: در دوران اخیر به خاطر مشكلات اقتصادی، زنان جامعه در تلاش هستند تا برخی از مشكلات و نیازهای مادی خود و خانواده را برطرف كنند به طوری كه در پاره ای از موارد زنان بیشتر از مردان كار می كنند.
وی تأكید می كند: حضور بانوان در بیرون از خانه هر چند برای جامعه و خود زنان مفید است اما در برخی مواقع زنان دچار مشكلات بسیاری می شوند.
ابهری با اشاره به این كه زنان شاغل غیر از دوران مرخصی قانونی برای زایمان، فرصت كافی برای تعامل با خانواده ندارند، می گوید: هنگامی كه كودك، نیاز ویژه ای به عاطفه مادر دارد، از آن محروم می شود و شوهران هم دیگر همانند یك زن خانه دار از همسران خود توقع ندارند.
این كارشناس با تأكید بر این كه عوارض خلأ عاطفی در كودكان در نوجوانی بویژه بلوغ خودنمایی می كند، می گوید: یك خانم كارمند حتی درایفای روابط عاطفی با سایر اعضای خانواده خود نیز دچار مشكل می شود. زنان شاغل تنها در روزهای تعطیل فرصت فشرده ای برای تعامل با خانواده دارند كه آن هم صرف نظافت منزل می شود.
وی با اشاره به كار فشرده زنان اظهار می كند: كار فشرده موجب ایجاد مشكلات عصبی و عاطفی در میان زنان شده و در درازمدت باعث افسردگی افراد می شود و برخی خانم ها هم به خاطر ویژگی های شغلی مدیریتی كه نیاز به خشونت، سختگیری و انضباط دارد، دچار تضاد رفتاری می شوند.
ابهری معتقد است: زنان به دلیل مشكلات محیط كار و خانه دچار معضلاتی از قبیل ریزش مو، ناراحتی گوارشی، مشكلات عصبی و روحی و درپاره ای موارد افسردگی می شوند.
وی با اشاره به این كه در این حالت تعامل رفتاری و عاطفی میان زوجین از بین می رود، می گوید: در بسیاری موارد زن و مرد با یكدیگر تعامل مناسب ندارند و میزان گفت وگو در زن و مرد كاهش پیدا می كند.
● زنان در كنار مردان برابر هستند
«حسن موسوی» مددكار اجتماعی درباره نتایج مثبت اشتغال زن در جامعه می گوید: یكی از نتایج مثبت اشتغال زنان كمك در تأمین هزینه زندگی است و زنان در چرخه توسعه كشور دركنار مردان به كار گرفته می شوند.
وی تأكید می كند: اشتغال باعث افزایش توانایی، خلاقیت و اعتماد به نفس زنان می شود و زنان با مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی عصر خود آشنا می شوند.
موسوی با اشاره به این كه زنان در كنار مردان فرصت رشد و تعالی را پیدا می كنند، می گوید: اشتغال زنان باعث افزایش استقلال فردی آنان در جامعه شده و در بسیاری از موارد زنان فرصت های برابری با مردان به دست می آورند.
وی می گوید: زن از یك سو می تواند با درایت كامل، فضای صمیمی و شاد را در خانواده به وجود آورد و خستگی محیط كار را به منزل نیاورد و از سوی دیگر مرد همانند زن در كارهای منزل یاری برساند. به این ترتیب نه تنها كاركردن زن مشكلی را برای تربیت فرزندان به وجود نمی آورد، بلكه آنان با اعتماد به نفس كامل می توانند به زندگی ادامه دهند.
موسوی خاطرنشان می كند: زن و مرد بعد از یك روز كاری باید برنامه ریزی مناسبی را برای برنامه های جمعی شاد در كنار خانواده داشته باشند.
با این همه توسعه اقتصادی هر جامعه ای بدون توجه به نقش مؤثر زنان در تولید و بازپروری امكانات امكان پذیر نیست.
زنان با برگزیدن مشاغلی كه آنها را وارد چرخه اقتصادی جامعه می كند، می توانند نقش عمده ای در پیشرفت فرهنگی و اقتصادی جامعه داشته باشند و این امر بدون همكاری مردان با زنان دشوار است.

هدی هاشمی

منبع : روزنامه ایران