حکایت دختران قوچان: از یادرفته‌های انقلاب مشروطیت

گردآورنده : نجم‌آبادی - افسانه
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۱/۱۱/۲۶
رده دیویی : ۹۵۵.۸۲۳۲
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۳۱۲
نوع اثر : گردآوری
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۲۱۱۳/و۵ن۳
نوبت چاپ : ۲
تیراژ : ۲۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۵۵۱۲-۲۹-۸

'فروش دختران قوچانی به ترکمانان و ارامنه عشق آباد در بهار 1323ه ق, در دوران حکومت آصف‌الدوله در خراسان و به اسارت رفتن زنان باشقانلو, در ماه رمضان همان سال (نوامبر 1905), در حمله ترکمانان به ناحیه بجنورد در زمان حکمرانی سالار مفخم, رخ داد .'نویسنده در تحقیق حاضر, نخست اخبار و گزارش‌های مربوط به این وقایع را از لابه‌لای متون و منابع گوناگون تاریخی استخراج نموده, با تجزیه و تحلیل این اطلاعات و تهیه گزارشی مفصل و مستند از چگونگی و چرایی این واقعه (در بخش اول کتاب) کوشیده است نقش و تاثیر این رویداد را در حوادث بعدی, به ویژه در انقلاب مشروطه پی‌گیری نماید (بخش دوم کتاب) .نویسنده در بخش دوم تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که چگونه و چرا این حکایت در تاریخ نگاری انقلاب مشروطه 'اهمیت علی نیافت و یکی از زمینه‌ها و عوامل خیزش مردم تلقی نگردید و به زودی به فراموشی سپرده شد .'وی درباره اهمیت و تاثیر این ماجرا در انقلاب مشروطه می‌نویسد' :اگر چه فقر رعیت و ظلم حکومت و حتی دختر فروشی ناشی از این دو, واقعه‌ای بی سابقه نبود, شرایط سیاسی زمان, بازگویی این دو حادثه را به سرعت تبدیل به یکی از داستان‌های تظلم 'ملت 'علیه 'دولت 'کرد .داستان فروش 'دختران قوچان 'حکایتی شد که دهان به دهان گشت, از سر منبرها نقل شد, در شبنامه‌ها و 'اشباه نامه‌ها', رساله‌های سوال و جواب و مناظرات, کاریکاتورها و تصنیف‌های سیاسی به شعر و طنز و طرح بازنگاری شد .این بازگویی‌ها نه تنها به برانگیختن مردم علیه استبداد پیوستن آنها به صفوف مشروطه خواهان یاری رساند, بلکه با ایجاد تاثر و خشم و همدردی در گوینده و شنونده, نویسنده و خواننده, فضای همدلی بین 'آحاد ملت 'آفرید .به دیگر سخن بازگویی‌های این داستان در فضاهای سیاسی زمان, نظیر منبر و جلسه‌های انجمن‌ها و صفحات روزنامه‌ها و بعدها در جلسات مجلس اول, خود در ایجاد احساس 'تعلق ملی 'موثر افتاد' .دختران قوچان 'در این بازگویی‌ها 'دختران ایران 'شدند و نمایش تاثر و خشم مشترک, یکدلی ملت, نمایاندن ایرانی بودن شد .اهمیت ملی این داستان چنان شد که از نخستین ماه‌های تشکیل مجلس اول, رسیدگی به 'ماجرای دختران قوچان 'یکی از موارد تظلم خواهی ملت علیه استبداد کهن و یکی از راه‌های آفرینش قدرت ملی شد .'