معرفی آنتوان سو‌ر‌وگوین؛ عکاس دربار قاجار

آنتوان سو‌ر‌وگوین (۱۸۳۰ دهه -۱۹۳۳) یک عکاس رسمی در دربار پادشاهی ایران بود که استودیو عکاسی تجاری او یکی از موفق ترین استودیوها در تهران از اواخردهه ۱۸۷۰ تا سال ۱۹۳۴ بود . تصاویر این مجموعه ، مدارک و مستندات بصری غنی و با ارزشی از سلسله قاجار و اوایل سلسله پهلوی در ایران ارائه می کند . وسعت و رسایی حیرت انگیز عکسهای آنتوان سو‌ر‌وگوین و خروجی فراوان استودیو او ، منبع مهمی برای بررسی تاریخچه فرهنگی و عناصر سلسله مراتب جامعه ایران ، در اختیار بیننده امروزی قرار می دهد. این آثار به پژوهشگر در مطالعه مکانهای معماری که شاید صدمه دیده باشند یا تخریب شده باشند ، یا برای تحقیقات دست اول قابل دسترسی نباشند ، کمک می کند . عکس ها به طور روز افزونی به جهت عناصر هنرمندانه خود دارای ارزش می شدند ، که گاهی اوقات ارزش مستندی آنها را تحت الشعاع قرار می دهد . مهمتر از هم ، عکسهای او بخشی از تاریخ در حال پیشرفت است ، که گذشته دور را با حال پیوند می دهد .
● زندگی نامه
آنتوان سو‌ر‌وگوین ( اواخردهه ۱۸۳۰-۱۹۳۳) ، مهمترین استودیو عکاسی تجاری مشهور در تهران را در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اداره می کرد . شغل او با یک دوره حساس و بحرانی از تاریخ ایران متاخر ، دوره تغییرات تدریجی ، از زمان سلطنت ناصرالدین شاه (حکومت از ۱۸۴۸-۱۸۹۶) تا زمان سلطنت رضا شاه پهلوی (حکومت از ۱۹۲۵ تا ۱۹۴۱) همزمان بود. گویا عکسهای او ، به شکل بسیار زیادی در غرب پخش و منتشرمی شده است .
استودیو های عکاسی تجاری ، ابزار بهینه ای برای توزیع و بازاریابی لذتهای نوستالژیک خاورمیانه درغرب بود . سو‌ر‌وگوین همانند سایر کسانی که قبل یا بعد او بودند ، تصویری از خاور نزدیک را برای تماشاگران خارجی خلق می کرد که کلیشه های خاورشناسان خاصی را تقویت می کرد . اگرچه او به عنوان کسی که بیشتر عمر خود را در تهران گذرانده بود ، علاقه شدیدی به ایران و فرهنگ ایرانی داشت . او به جای آنکه شاهدی دور از محیط ایران باشد ، ارتباط آگاهانه و شخصی خود را با کشور حفظ کرد و زندگی کردن در ایران و تصویرکشیدن بصری آن را انتخاب کرد . تصویرهای او هم مورد استفاده برای افراد بومی وهم غربیان بود .
سو‌ر‌وگوین ، یک مسیحی ارمنی با نژاد روسی ، در اواخر دهه ۱۸۳۰ (تاریخ دقیق آن مشخص نیست) ، در سفارت روسیه در تهران متولد شد . پدر او واسیل سو‌ر‌وگوین ، دیپلماتی در سفارت روسیه در تهران بود که با آچین خانوم ازدواج کرد. آنها هفت فرزند داشتند : چهار پسر(ایوان ، آنتوان ، کولیا و امانوئل) و سه دختر ( نام آنها مشخص نیست) . پس از مرگ نابهنگام واسیل سو‌ر‌وگوین به سبب حادثه اسب سواری ، همسر او به شهر خود تفلیس ، پایتخت گرجستان امروزی ، رفت . اوضاع و شرایط مالی ، خانواده را مجبور کرد تا به شهری در آکولیس بروند ، و در آنجا برادران به مدرسه رفتند . پس از فارغ التحصیلی ، آنتوان به تفلیس بازگشت و به نقاشی مشغول شد ، اما به زودی شیفته هنر جدید عکاسی شد .
او در آنجا با عکاس روسی ، دیمیتری ایوانوویچ ارماکف (۱۸۴۵- ۱۹۱۶) مشغول به کار شد و تحت تاثیرشدید عکسهای بسیاری که ارماکوف در هنگام سفر خود به ایران ، آسیای مرکزی و کوه قفقاز گرفته بود ، قرار گرفت .
در دهه ۱۸۷۰ سو‌ر‌وگوین تصمیم گرفت تا به وسیله عکس بررسی و مطالعه مردم ، مناظر و معماری ایران را بر عهده بگیرد و برادران خود ، امانوئل و کولیا را متقاعد کرد تا او را در این ماجراجویی همراهی کنند . آنها توسط کاروانی به آذربایجان رفتند و پروژه خود را در کردستان و لرستان ادامه دادند . این سفر ، اولین سفر سو‌ر‌وگوین ، از میان سفرهای بسیاری که در طول عمر خود به سرتاسر دنیا انجام داد ، بود .
او این سفر را به دلیل تمایل خود برای بررسی و مطالعه جامع و کامل ایران توسط عکاسی انجام داد. سرانجام سه برادر به تهران رسیدند و در سال ۱۸۸۳ ، یک استودیو عکاسی در خیابان علاء الدوله (خیابان فردوسی) تاسیس کردند .
آنتوان مرکز هنری تجارت بود و دو برادر دیگر ، خصوصا امانوئل کارهای مدیریتی را انجام می دادند .
سو‌ر‌وگوین در تهران با لوئیس گرجینیان ، یک ایرانی ارمنی ، ازدواج کرد و آنها هم هفت فرزند داشتندچهار پسر (ساشا ، آندرا ، ایوان و میشا) و سه دختر ( الگای اول ، مری ، الگای دوم)
همچنان که تجارت آنها پیشرفت می کرد ، مهارت آنتوان در عکس های پیکره و صورت ، مشتریانی از طبقه ممتاز جامعه را جذب خود کرد و در نتیجه او به عنوان یکی از عکاسان رسمی دربار ناصرالدین شاه پذیرفته شد . سو‌ر‌وگوین برای اینکه خود را با پیشرفتهای جدید در زمینه عکاسی مطابق روز نگه دارد ، سفرهای سالیانه به وین و سایر شهرهای اروپایی ترتیب داد تا دوربین های جدید بخرد و صفحه های عدسی به شکل شیمیایی آماده تهیه کند .
دوره مشخص و برجسته در حرفه سو‌ر‌وگوین ، ماموریت مهمی از جانب تاریخ نویس هنری آلمانی ، فردریش سار (۱۸۶۵-۱۹۴۵) بود . سار با آنتوان و برادر او امانوئل قراردادی بست تا سفری طولانی از مناطق جنوبی و شمالی ایران ترتیب بدهند ، تا بتوانند از قبرهای سنگی ، لوح های یادبود و آثار تاریخی هخامنشیان (۳۳۱-۵۵۰ قبل از میلاد) و ساسانیان (۲۲۴-۶۵۱ بعد از میلاد) عکس برداری کنند . نا آرامی و آشوب در میان طوایف جنوبی ، سار را از بر عهده گرفتن این سفر خطرناک منصرف کرد و این مساله امتیاز و مزیتی برای آنتوان بود زیرا که او رابطه دوستانه ای با روسای قبایل مختلف داشت و بسیاری از آنها مشتریان او بودند . محتمل است که سار از تمام عکسهای سو‌ر‌وگوین در کتاب Iranische Felsreliefs ( برلین ، ۱۹۱۰) ، که با همکاری ارنست هرزفلد منتشر کرد ، استفاده کرده است . شاید به دلیل توافق در قرارداد ، در کتاب نام سو‌ر‌وگوین ذکر نشد ؛ این مساله او را عمیقا مایوس کرد که تلاش های عمده و مهم او در ماموریتی خطرناک و پیچیده موجب اعتبار عمومی او نشد .
اگرچه سو‌ر‌وگوین با گرفتن جوایز و مدالهای مختلف در نمایشگاه های عکاسی بین المللی ، مانند دریافت جایزه در نمایشگاه بروکسل در سال ۱۸۹۷ و در پاریس در سال ۱۹۰۰ ، شناخته شد . جایزه نشان شاهنشاهی ایران (شیر و خورشید) ، توسط ناصرالدین شاه برای خدمت او به خاندان شاهنشاهی به او اهدا شد ، همچنین لقب خان (شاهزاده) به او اعطا شد و به عنوان " خان آنتونی " در تهران معروف شد.
هنر سو‌ر‌وگوین زندگی او را اداره می کرد و همچنین او خواننده سیری ناپذیر تاریخ ، شعر و ادبیات ایرانی ، روسی ، فرانسوی و ارمنی بود . او دوست داشتنی ، مهربان و بزرگوار توصیف شده است که در جشنها و مهمانی ها با صدایی موزون به آسانی اشعاری از شاهنامه فردوسی (کتاب شهریاران) را از بر می خواند . دوستان او شامل درباریان ، روسای قبایل ، درویشان ، روشنفکران و سیاستمداران بودند . او همچنین به عنوان یک نقاش ، نقاشی سنتی ایران را مطالعه می کرد و سبک امپرسیونیسم فرانسه و کارهای رامبراند را تحسین می کرد و در عکسهای خود نور را ، به روشی که رامبراند در نقاشی های خود انجام می داد ضبط و کنترل می کرد.
کشمکش های سیاسی داخلی بین مشروطه خواهان و مستبدین و مرتجعین باعث آشوب و نآرامی در سال ۱۹۰۸ در تهران شد . در کنار استودیو عکاسی سو‌ر‌وگوین ، ظهیر الدوله ، فرمانداررشت زندگی می کرد که یک مشروطه خواه ثابت قدم بود . به خاطر وجود او تمام خیابان آنها توسط سربازان شاه غارت شد و خانه ظهیرالدوله بمباران شد . بمباران و غارت به مجموعه عکسهای سو‌ر‌وگوین به شدت صدمه زد . از بین بیش از هفت هزار صفحه عدسی (نگاتیو) تنها دو هزار عدد ، بعدا ترمیم و دوباره جمع آوری شد . در دوره سلطنت رضا شاه پهلوی ، خانواده دومین صدمه مالی را متحمل شدند . شاه در تلاش های خود برای مدرن کردن کشور ، دستور مصادره دو هزار نگاتیو(صفحه عدسی) باقی مانده از مجموعه عکسهای سو‌ر‌وگوین را داد که اعتقاد داشت ، نشان دهنده و نماینده ایران ( از مد افتاده و کهنه پرست) است . این موضوع پایانی برای این موسسه عکاسی برجسته و مهم به شمار می آمد .
سو‌ر‌وگوین در سال ۱۹۳۳ ، در سنی بیش از نود سالگی در اثر عفونت کلیه در گذشت . او در آرامگاه خانوادگی خود در تهران به خاک سپرده شد .

نویسنده مقاله: گالری آرتور ساکلر تهیه و ترجمه : سایت دوخت

منبع : دوخت