راه مانده در راه

آزاد راه تهران شمال ۱۹ سال پس از آنکه مطالعات مربوط به طرح احداث آن در سال ۱۳۵۶ به تصویب رسید، عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۷۵ آغاز شد و تا کنون با گذشت ۳۱ سال از آغاز مرحله مطالعاتی و شروع عملیات اجرایی به بهره برداری نرسیده است.
همزمان با طرح این پروژه در سال ۵۶ یک شرکت فرانسوی، داوطلب احداث آزادراه تهران- شمال درمدت ۵ سال با سرمایه خود بود و تنها درخواست این شرکت وصول عوارض از وسایل نقلیه عبوری در مدت ۱۰ سال پس ازبهره برداری از آزادراه عنوان شد. گفته می شود هزینه احداث این آزادراه در آن هنگام ۷۵۰ میلیارد ریال پیش بینی شده بود. همچنین گفته می شود در آن زمان یک سرمایه گذار ایرانی به نام «گلزار» نیز پیشنهاد کرده بود که در ازای دریافت ۱۰۰ میلیون متر مربع از اراضی منطقه، آزادرا ه تهران- شمال را در طول ۵ سال احداث نماید که البته این پیشنهاد مورد توجه واقع نشد.
به هر حال طرح این پروژه با سقوط رژیم پهلوی، وارد فاز جدیدی شد. پس از انقلاب و با شروع جنگ اکثر طرح ها به طور ناخواسته معطل ماند و کلیه امکانات صرف دفاع گردید. با پایان جنگ و آغاز سازندگی طرح ها و پروژه هایی که قابلیت و ضرورت اجرا داشتند مورد توجه قرار گرفتند که از جمله این طرح ها، پروژه احداث آزادراه تهران- شمال بوده است.
کلنگ آغاز اجرای این پروژه در سال ۱۳۷۵ به زمین زده شده است. عقد قرارداد مشارکت با بنیاد مستضعفان در سال ۱۳۷۵ با برآورد ۲۵۰۰ میلیارد ریال و سهم الشرکه وزارت راه و ترابری به مبلغ ۱۵۰ میلیارد ریال به صورت مقطوع جهت تملک اراضی و واگذاری ۵/۶۲ میلیون متر مربع زمین به وسیله دولت و بقیه تعهدات و هزینه ها برای تکمیل و بهره برداری از آزادراه توسط بنیاد تعهد گردید.
در سال ۱۳۸۰ به علت محدودیتهای مبتلا به واگذاری زمینهای تعهد شده مذاکرات برای تغییر قرارداد شروع و نهایتاً در سال ۸۳ متمم قرارداد منعقد و عملیات اجرایی در سال ۸۴ با هزینه کرد ۷۵ میلیارد ریال و تأمین اعتبار بابت برگزاری جلسات، رفع مشکلات و سوء تفاهمات، انتخاب بانک عامل و انجام کارهای بانکی اقدام و عملیات اجرایی با شرایط جدید شروع گردید.
سال ۱۳۸۱ رئیس جمهوری وقت ایران پروژه ساخت آزادراه تهران - شمال را جزو پروژه های دارای اولویت انتخاب کرد ولی در تخصیص اعتبارهای این طرح در دولت گذشته تعلل صورت گرفت.
دولت نهم نیز پس از استقرار مصوباتی در این خصوص داشت از جمله آن که موافقت شورای اقتصاد با درخواست وزارت راه و ترابری برای اصلاح تامین منابع مالی فاز نخست آزاد راه تهران- شمال بود.
در اسفندماه سال ۸۴ بابت پیش پرداخت فاینانس تعهد شده، مبلغ معادل ۳۳ میلیون دلار توسط بنیاد به بانک عامل پرداخت گردید.
اعتبار اسنادی در تاریخ ۱۶/۱۰/۸۵ افتتاح و در مورخ ۱۰/۱۲/۸۵ با تنفیذ وام (Finance) قرارداد اجرایی گردید. مبلغ قرارداد تأمین مالی و اجرای منطقه یک ۲۲۰ میلیون دلار و ۳۰۰ میلیارد ریال می باشد.
براساس تصمیم دیگری که در در سال ۸۵ گرفته شد، درخواست وزارت راه و ترابری درخصوص اصلاح مصوبه موضوع احداث و بهره برداری منطقه یک آزاد راه تهران - شمال به طول ۳۲ کیلومتربا استفاده از تسهیلات مالی خارجی توسط شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشوررا به استناد بند ج ماده ۱۳ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ایران مورد بررسی قرارداد و ضمن موافقت با تمدید اعتبار و مهلت مصوبه به مدت یکسال با اصلاح آن موافقت کرد.
همچنین براساس تصمیم دیگر دولت نهم، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور پنجاه درصد تسهیلات خارجی ( سهم الشرکه بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی ) مورد نیاز برای اجرای پروژه آزاد راه تهران - چالوس را تضمین و به بانک تجارت اعلام کند تا چنانچه طرف مشارکت از پرداخت سهم خود در اقساط قرار داد ناتوان بود، این سازمان اعتبار لازم را تامین و وزارت راه و ترابری نسبت به پرداخت اقساط لاوصول و یا معوق اعلامی بانک عامل ( بانک تجارت) اقدام و در حسابهای فی ما بین با بنیاد یاد شده منظور کند.
به هر حال در حالی هم اکنون پروژه آزادراه تهران - شمال تنها چند درصد پیشرفت دارد که ترکان، حجتی، مرحوم دادمان، افشار، خرم، بناب ، رحمتی و در نهایت بهبهانی که بالاترین مقام مسئول در وزارت راه و ترابری در این سالها بوده اند، همواره بر تسریع در اجرای این پروژه تأکید داشته و دارند.
البته اعتبارات پیش بینی شده در سالهای ۸۴، ۸۵ و ۸۶ به ترتیب با احتساب فروش اوراق مشارکت مبالغ ۷۵، ۵/۴۲۷ و ۷۳۰ میلیارد ریال می باشد. ( در سال ۸۶ اعتبار مصوب ۲۰۰ میلیارد ریال و اوراق مشارکت ۵۳۰ میلیارد ریال پیش بینی شده است).ضمناً برای حل و فصل مسائل فی مابین سازمان محیط زیست و دستگاه اجرایی کمیته مشترکی تشکیل شده است..مهر
در عین حال، ایجاد ترافیک شدید در محورهای شمالی کشور در هنگام تعطیلات و بالا بودن میزان تصادفات و تلفات جاده ای این محور و همچنین طولانی شدن عمر احداث این پروژه به اندازه فعالیت سه رئیس جمهور و هشت مقام عالی وزارت راه و تربرای ( ترکان ، حجتی ، دادمان ، افشار ، خرم ، بناب ، رحمتی و بهبهانی ) حساسیت احداث این پروژه را بیشترکرده است.
البته آزاد راه تهران ـ شمال از غرب تهران یعنی تقاطع بزرگراه همت شروع و با عبور از ناحیه کن، سولقان، دوآب (شهرستانک) ، گچسر و مرزن آباد به کمربندی چالوس ـ تنکابن متصل میگردد. طول این آزاد راه در مجموع ۱۲۱ کیلومتر و دارای دو خط عبور در هر باند و پیش بینی سه خط در فرازهای تند است.
باتمام این توصیف هر بار به بهانه هایی از قبیل عدم تخصیص بودجه، ناکارآمدی پیمانکار، وضعیت نامطلوب جوی وموضوعات خاک شناسی، مخالفت محیط زیست به لحاظ مغایرت های این طرح با برخی استانداردهای زیست محیطی و ... بخشی از عملیات اجرایی این پروژه معطل ماند. تا زمانی که عزم ملی برای اجرای این پروژه فراهم نگردد و هیچ مقامی خود را پاسخگو نداند، این راه نیز در راه خواهد ماند.

نویسنده: ولی اله پاشا
سپیده بخشی