مخمصه ارزش دوباره دیدن دارد

● جهنم همچنان ادامه دارد
آنچه در نگاه اول مخمصه را چنین جذاب و گیرا نشان میدهد جدا از فضاسازی دقیق و انتخاب بازیگران و بازیهای زیبا و فیلمبرداری ماهرانه و موسیقی دلنشین , شخصیت پردازی به غایت پیچیده و حرفه ای آنست.مایكل مان از تلفیق كلیشه هایی كه استفاده نامناسب از هر كدام می تواند یك اثر خوب را به اثری معمولی تبدیل كند (دزدها وپلیسهایی كه در اخلاق هیچ برتری ای نسبت به هم ندارند)چنان اثر محكمی ساخته كه تا مدتها پس از تماشای آن درگیر قضیه و دیالوگهای جذاب فیلم هستیم. بازیها حتی در نقشهای فرعی نیز به مدد فضاسازی دقیق همه عالی هستند . فیلم علاوه بر حضور دو اسطوره بازیگری جهان( ال پاچینو - رابرت دنیرو ) از حضور بازیگران برجسته دیگری نیز بهره برده است. حان وویت, اشلی جاد, ناتالی پورتمن, تام سیزمور, آ ل كیلمر و وایلی برونمان در نقشهایشان خوش درخشیده اند. فیلمبرداری عالی دانته اسپینوتی در چند صحنه از جمله صحنه ورود وینسنت و همكارش به محل كار خبرچین اداره پلیس بسیار تحسین برانگیز است. طراحی صحنه وتدوین بخصوص در سكانسهای سرقت ا ز ماشین بورس وبعدتر سرقت از بانك و درگیری خونین باپلیس ( كه مان آنرا در پنج آخر هفته در لس آنجلس فیلمبرداری كرده ) بسیار چشمگیر است.
همچنین موسیقی گلدنتال در سكانس كشاندن كریس به بهانه حضور همسرش در تله اداره پلیس و بعداز آن و بالاخره آخرین قطعه موسیقی كه از آخرین صحبتهای وینسنت و نیل در سكانس پایانی آغاز می شود و تا اواسط تیتراژ هم می اید دلنشین از كار درامده است( قطعاتی ازاین موسیقی در فیلم بعدی مان یعنی افشاگر نیز شنیده می شود)
مشكل بازیهای دو بازیگر اصلی فیلم و چارچوب و پرداخت كلی فیلمنامه جدا ناپذیرند. دیالوگها چنان به صورت و سیرت بازیگران جاری می شود كه گویی هیچكس دیگرقادر نیست این دیالوگها را ادا كند. پاچینو با حركتهای سریع و بیرونی دست و جویدن آدامس كه به ترجیع بند اعمال خود, و دنیرو با نگاههای بی نظیرش كه اوج آن در سكانس گفتگوی دو نفره در رستوران است ( كه مان ادعا میكند انرا با یك برداشت وبا دو دوربین گرفته ).صحنه های درخشان فیلم از جمله شوخی با تلویزیون در خانه وینسنت یا گفتگوی كریس و نیل و یا عكس گرفتن نیل از گروه پلیس در بارانداز و مراقبت و دیده بانی پلیس از مقدمات سرقت از بانك و فهمیدن آن توسط مك كالی و بخصوص گفتگوهای دو نفره بدون بازیهای درخشان مبدل به صحنه های ملال آور و بی رمق میشوند.
مخمصه در اكران عمومی با اقبال روبرو نشد اما چند سال بعد از اكرانش تبدیل به یكی از محبوب ترین فیلمهای دهه ۹۰ شد و طرفدران خاص خود را پیدا كرد.شیوه داستان گویی مان دراین فیلم وام گرفته از ساخته های قبلی او خصوصا سریالهای تلویزیونی اوست كه اصلا مخمصه بازسازی سریال L.Atake Down است. همچنین او در فیلمهای سینمایی اش یعنی شكارچی انسان و سپس اخرین بازمانده ماهیكانها با نشان دادن زندگی خصوصی قهرمانان و ویژگیها ی آن باعث هم ذات پنداری با قهرمانان این فیلمها می شود و هرچه از فیلم میگذرد احساس نزدیكی بیشتری حتی با ضد قهرمانان آن میكنیم . هر چند در مخمصه مرزی بین قهرمان و ضد قهرمان وجود ندارد و پلیسها به همان اندازه .خوبند كه دزدان بدند. و اصولا وینسنت زندگی نكبت بار تری نسبت به نیل دارد.
Heat نیز مانند Insider كلمه ای چند پهلوست و هم به معنی التهاب و گرماست وهم خشم و عصبانیت وهم به معنی مخمصه &#۶۴۸۳۱;Insider نیز نفوذی ، خودی ، افشاگر ترجمه شده است) . اما به شواهد داخل فیلم كه وینسنت در بین تبهكاران به معروف است و همان جمله معروف دنیرو كه می گوید به هر چیز، اون قدر دلبستگی پیدا كن كه بتونی اگر در مخمصه افتادی ظرف سی ثانیه از اون دل بكنی ، مخمصه ترجمه دقیق عبارت Heat است .
اما مخمصه داستان كهنه ای دارد (قبلا گفتیم كه موفقیت فیلم در كاربرد بجا و تلفیق درست كلیشه های نخ نما و تكراری است ). مخمصه یك فیلم با مضمون كلیشه ای دزد و پلیس نیست همچنان كه اثری گنگستری - حماسی (مثل پدر خوانده و نه قسمت دوم و سوم آن )هم نیست. لحظه روایت زندگی عجیب و پر مخاطره دزدان و پلیسهایی است كه وجود یكدیگر را پذیرفته اند و برای بقایشان مبارزه می كنند و هیچكدام هم زندگی خصوصی موفقی ندارند (در همان صحنه معروف گفتگوی داخل رستوران دنیرو در جواب پاچینو در مورد زندگی فاجعه آمیز او می گوید : چطور انتظار داری تمام ساعات شبانه روز را دنبال امثال من باشی و زندگی خصوصی موفقی هم داشته باشی.
مخمصه راجع به آدمهایی است كه غرق در كار خویشند و بنا به خصوصیت شغلی شان باید در سی ثانیه ازدلبستگی های خصوصی دل بر كنند. چهره مغموم و فلاكت بار پاچینو بعد از كشتن دنیرو درسكانس پایانی مؤید همین نكته است . او باز هم باید دنبال افرادی این چنین باشد و زندگی خصوصی خوبی هم ندارد و جهنم برای او همچنان ادامه دارد . از كجا معلوم حریف بعدی به همین اخلاقیات هم پایبند باشد, این خود داستان دیگری است.

موسی آشفته

منبع : مجله الکترونیکی تکاپو